|
|
|
|
| Autor |
Wiadomość |
jamiolkowski_jerzy |
|
Temat postu:
 Wysłany: 22-02-2020 - 06:51
|
|
Dołączył: 28-04-2010
Posty: 3169
Status: Offline
|
|
Marianna pochodziła z Jamiołk Kłosów. Niestety określenie z którego konkretnie krza nie jest możliwe bowiem hipotetycznie w grę wchodzi kilkanaście Mariann. Michał był rzemieślnikiem famatus. I na pewno nie pochodził z parafii w Sokołach. Świadkowie Jan Roszkowski i Walenty Jamiołkowski byli nobilisami Jeśli Pan życzyłby przesłania skanu to proszę poprzez priva podać prywatny adres meila i wyśle.
Pozdrawiam
Jerzy |
|
|
| |
|
|
|
 |
|
Robert_Kostecki |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 22-02-2020 - 08:45
|
|
Dołączył: 14-09-2015
Posty: 1779
Status: Offline
|
|
Dziękuję za odpowiedź, to mi wystarcza.
Pozdrawiam
Robert |
|
|
| |
|
|
|
|
|
domislaw |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 30-09-2020 - 00:50
|
|
Dołączył: 05-03-2010
Posty: 263
Status: Offline
|
|
Panie Jerzy,
w ostatnim czasie miałem okazję zapoznać się z monografią Jamiołkowskich Pana autorstwa umieszczoną w serwisie Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej. Wnikliwa, rzetelna analiza i bardzo ciekawe koncepcje - chylę czoła przed ogromem pracy i ilością materiałów jakie Pan zebrał. Ujmując rzecz krótko: świetna robota!
Dzięki Pana publikacji odkryłem swoje pokrewieństwo z Jamiołkowskimi. Wymieniony jest tam bowiem mój przodek Aleksander Tymiński s. Szymona, burgrabia nurski. Żoną owego była Teresa Jamiołkowska. Córka z tej pary Konstancja Tymińska poślubiła w 1719 r. Stanisława Czyżewskiego z Czyżewa Chrapek w ziemi nurskiej. Mój przodek w linii prostej, Stanisław Dmochowski, był ich prawnukiem.
Zwróciłem również uwagę na rozdział poświęcony genetyce. Zaciekawiło mnie bardzo pochodzenie ojca Teresy - Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego, który był chyba swoistym "gwiazdorem" wśród swoich krewnych (chociażby ze względu na barwną karierę). Pisze Pan, że:
Cytat:
O tyle to paradoksalne, że przed Heroldią ponad połowa wylegitymowanych powoływała się (o dziwo skutecznie) na Andrzeja Stanisława, prawdopodobnie z Olkowiczów. Genetyczna weryfikacja wymagałaby jednak wykonania wielu testów (min także wśród Faszczewskich bo to z Faszczów przeistoczyli się w Olkowiczów a potem Jamiołkowskich) a na to nie mam pieniędzy.
Jeżeli ma Pan jakiegoś Faszczewskiego do przebadania to ja chętnie mogę partycypować w połowie kosztów. Myślę tutaj o teście Y37 na FTDNA. "Black friday" niebawem - sądzę, że trafi się jakaś ciekawa promocja.
Pozdrowienia,
Krzysio |
|
|
| |
|
|
|
|
|
jamiolkowski_jerzy |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 30-09-2020 - 10:52
|
|
Dołączył: 28-04-2010
Posty: 3169
Status: Offline
|
|
Panie Krzysztofie
Dziękuję za miłe słowa.
Propozycja testu dla Faszczewskich jest kusząca ale ja przedkładam prymat klasycznych kwerend. Genetyka dla mnie to tylko dokonały instrument weryfikacji genealogicznych ustaleń
A te byłyby niezwykle czasochłonne i na już nie mój wiek. Trzeba by sięgnąć głęboko do genealogii. Jak ustalił Tomasz Jaszczołt najstarsze znane początki Faszczewskich były następujące - w 1476 r. bracia rodzeni Andrzej, Aleksy, Maciej i Szczepan, synowie Idziego z Jabłoni (najpewniej Faszcz) dokonali przed sądem łomżyńskim podziału dóbr, w wyniku którego Andrzej i Aleksy wzięli dziedzinę Faszcze, natomiast Maciej i Szczepan Świerczewo (najpewniej jabłonka). Aleksy i Olk to tożsame imię najpewniej od tego Aleksego z Faszczy pochodzą Jamiołkowscy Olkowicze. Jeśli tak to są to dowodni klejnotnicy herbu Suchekownaty. Z tym herbem są poświadczeni źródłowo bracia Aleksego jak i sam Idzi. Niemniej powszechnie przypisywany jest im herb Prus 2. Tu widać jak mity herbowe wyparły fakty.
Jak nauczyła mnie praktyka nazwisko stało się powszechne dopiero na w początkach XVII wieku. Najczęściej wszystkim mieszkańcom tej wsi niezależnie na genetyczne związki zaczęto zapisywać nazwisko od nazwy wsi. Tak było z Jamiołkami i Jamiołkowskimi. Tak mogło być i z Faszczewskimi w Faszczach. Aby nie robić testów losowo (byle nazwisko Faszczewski pasowało) trzeba by zrobić solidna kwerendę ksiąg sadowych a następnie metryk aby ustalić niewątpliwych potomków Andrzeja po Idzim . Trochę wiadomo. Akta sądowe z roku 1503 notują Mikołaja, syna Andrzeja de Faszcze. Rok później Mikołaj, Wojciech i Mroczesław, synowie Andrzeja, zawarli umowę dziedziczenia dóbr po ojcu. A dalej trzeba szukać . Zabawa na miesiące jeśli nie lata
Oczywiście przypadkowo dobrany Faszczewski z Faszcz tez pewnie daje szanse uzyskania potwierdzenia na pokrewieństwo Faszczewskich z Olkowiczami Jamiołkowskimi. Niestety nie mam aktualnie żadnych kontaktów z jakimkolwiek Faszczewskim . Trzeba by jechać do Faszcz i próbować się bratać a ja już nie mam już chęci ani sił na losowe testowanie.
Gdyby poprzez to forum taki dawca śliny się znalazł jestem oczywiście gotów partycypować w kosztach testu.
Pozdrawiam
Jerzy |
|
|
| |
|
|
|
|
|
domislaw |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 30-09-2020 - 12:39
|
|
Dołączył: 05-03-2010
Posty: 263
Status: Offline
|
|
Panie Jerzy,
dziękuję za informacje. Rzeczywiście wygląda na to, że przyjmowanie nazwiska od nazwy wsi przez większość jej mieszkańców niezależnie od więzów genetycznych było w pewnym okresie stosunkowo często praktyką.
Wskazują na to wyniki testów również innych rodzin.
Zgadzam się jak najbardziej co do kwerendy ksiąg sądowych. Pytanie: czy przejrzał Pan wszystkie księgi brańskie dostępne w pracowni AGAD dostępne na komputerze? Pytam bo to całkiem pokaźny zespół, a z tego co wiem można go zobaczyć tylko na miejscu. Być może coś ciekawego by się znalazło...
Co do badań Faszczewskich to myślę, że warto przebadać ich przedstawiciela. Jeśli więc ktoś by się trafił - warto chyba skorzystać.
Pozdrowienia,
Krzysio |
|
|
| |
|
|
|
|
|
jamiolkowski_jerzy |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 01-10-2020 - 09:54
|
|
Dołączył: 28-04-2010
Posty: 3169
Status: Offline
|
|
| Szukając Jamiołkowskich przejrzałem wszystkie księgi z AGADu oraz większość grodzkich i ziemskich z Mińska. Na podobne szukanie Faszczewskich już bym się nie pisał |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Jan.Ejzert |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-10-2020 - 11:07
|
|
Dołączył: 25-03-2011
Posty: 919
Skąd: woj. łódzkie
Status: Offline
|
|
Dzień dobry
Kilka dni temu odwiedziłem cmentarz katolicki w Łodzi na Dołach.
Zauważyłem przy jednej z alejek nagrobek Zdzisława Jamiałkowskiego.
Daty na nagrobku: ur. 20.10.1930. Zm. 14.12.2013.
Grób zadbany. Może to jakaś rodzina?
Pozdrawiam
Czarek |
_________________
Pozdrawiam,
Czarek
Wesołowscy, Flatt, Zamojscy, Grochowscy, Ślascy.
|
| |
|
|
|
|
|
jamiolkowski_jerzy |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-10-2020 - 12:20
|
|
Dołączył: 28-04-2010
Posty: 3169
Status: Offline
|
|
Dziękuję za tę informację. Z pewnością nie rodzina ale informacja ciekawa z uwagi na pisownię nazwiska. Jeśli to nie błąd w zapisie lub odczycie (z tymi spotykałem się nader często) to może być nierozpoznany przeze mnie przypadek Jamiałkowskich z łódzkiego . Tam tylko występowało (występuje) urzędowo zapisywane (rejestr PESEL)
https://polskienazwiska.pl/n/JAMIA%C5%81KOWSKI
Z których Jamiołkowskich czy podlaskich czy wielkopolskich i w jakich okolicznościach stało się ich nazwiskiem urzędowym niestety nie wiem. Ale jest to dla mnie inspiracja do poszukiwania odpowiedzi. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Jan.Ejzert |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-10-2020 - 13:21
|
|
Dołączył: 25-03-2011
Posty: 919
Skąd: woj. łódzkie
Status: Offline
|
|
Zdecydowanie na nagrobku widnieje JAMIAŁKOWSKI.
Jest to grób pojedynczy (jednej osoby). |
_________________
Pozdrawiam,
Czarek
Wesołowscy, Flatt, Zamojscy, Grochowscy, Ślascy.
|
| |
|
|
|
|
|
Sroczyński_Włodzimierz |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-10-2020 - 13:27
|
|
Dołączył: 09-10-2008
Posty: 33792
Skąd: Warszawa
Status: Offline
|
|
"W dniu 14 grudnia 2013 roku zmarł w wieku 83 lat
ukochany Mąż, Tata i Dziadek
Zdzisław Jamiałkowski
Pogrzeb odbędzie się w dniu 20 grudnia 2013 roku
o godzinie 14.10 na Cmentarzu Rzymskokatolickim Doły
w Łodzi, ul. Smutna 6
żona, córka, wnuczka
Kondolencje
Żegnamy naszego Przyjaciela i sąsiada mgr. inż. Zdzisława Jamiałkowskiego Pozostającej w bólu rodzinie Zmarłego serdecznie współczujemy
Barbara i Lucjan Zielińscy z rodziną
za
http://nekrologi.wyborcza.pl/0,11,,2493 ... rolog.html |
_________________
Bez PW. Korespondencja poprzez maila:
https://genealodzy.pl/index.php?module= ... 3odzimierz
|
| |
|
|
|
|
|
jamiolkowski_jerzy |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-10-2020 - 14:06
|
|
Dołączył: 28-04-2010
Posty: 3169
Status: Offline
|
|
| Będę próbował dotrzeć do aktu zgonu i ustalić miejsce urodzenia oraz rodziców, a wtedy może będę już wiedział z jakich Jamiołkowskich. . Jak na razie (po konsultacji z moimi wiekowymi informatorami) wiadomo, że prawdopodobnie żaden z pasujących metrykalnie Zdzisławów urodzonych w parafii Sokoły a także w Łapach nie wchodzi w grę. Zatem ten Zdzisław to już ktoś urodzony gdzieś w Polsce. Jest jeszcze jeden trop nauczycielski Budzących się polonistów. Jeszcze raz dziękuję. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Sroczyński_Włodzimierz |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-10-2020 - 14:09
|
|
Dołączył: 09-10-2008
Posty: 33792
Skąd: Warszawa
Status: Offline
|
|
|
|
|
|
|
jamiolkowski_jerzy |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 05-01-2021 - 11:43
|
|
Dołączył: 28-04-2010
Posty: 3169
Status: Offline
|
|
Dokonałem kolejnej aktualizacji mojego opracowania
http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata ... =&lp=2&QI=
Poza licznymi metrykalno biograficznymi uzupełnieniami dotyczącymi głównie Jamiołkowskich w Warszawie a także Jasienicy, szeroko rozbudowanego wątku biograficznego Karola Piotra Jamiołkowskiego (urodzonego w Suwałkach, syna Ignacego wysokiego urzędnika Rządu Wojewódzkiego) urzędnika powiatu w Białej Podlaskiej i jego udziału w powstaniu styczniowym zwróciłbym uwagę ma nowe obszerne fragmenty dotyczące: wywodu Jamiołkowskich z Łukawicy (gub. grodzieńska) przed Heroldią rosyjską (a był to dotąd fakt powszechnie nieznany). Przy okazji stało się to dla mnie asumptem do poszerzenie informacji o pacyfikacji Łukawicy w powstaniu styczniowym. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
jamiolkowski_jerzy |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 30-11-2021 - 09:00
|
|
Dołączył: 28-04-2010
Posty: 3169
Status: Offline
|
|
Dokonałem kolejnej aktualizacji mojego opracowania. Poza uzupełnieniami będącymi skutkiem publikacji w genetece nowych indeksów istotniejsze zmiany dotyczą fragmentu „Jamiołkowscy wylegitymowani” str .109. Uwzględniłem tu wiedzę zdobytą z Archiwum Kaczanowskiego.
http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata ... =&lp=2&QI= |
|
|
| |
|
|
|
|
|
ROMAN_B |
|
|
Temat postu: Etymologia nazwiska Switlik - Świetlik.
Wysłany: 18-02-2022 - 23:03
|
|
Dołączył: 08-01-2012
Posty: 1236
Status: Offline
|
|
Jerzy, dobry wieczór.
Rozważania o etymologii nazwy osobowej Switlik ( Świetlik ).
Po prawie dwóch latach wrócę do moich rozważań o pochodzeniu nazwy osobowej Switlik.
W swoich książkach twierdzisz, że pierwszym Twoim ustalonym przodkiem był „Bartosz Mikołaiewicz Świtlik”. Popis z roku 1528[1] wymienia Bartosza Mikołaiewicza Switlika ze wsi Jemelki Mikołaiewiata: „Seło Jemelki Mikołaiewiata zemiane. Bartosz Mikołaiewicz Switlik”.
Regestra z poboru z roku 1580[2] wymieniają wieś o nazwie Jamiołki Swiethlik i nie wymieniają nazwiska Switlik. Wynika z tego, że między rokiem 1528 a rokiem 1580 znikło miano zapisywane pod postacią Switlik oraz wieś ( seło ) Jemelki zmieniła nazwę na Jamiołki i powstała wieś Jamiołki Swiethlik. Nazwa osobowa Switlik i Swiethlik to miana zapisane w mianowniku liczby pojedynczej. Wynika z tego, że w roku 1528 nazwa osobowa zapisywana pod postacią Switlik w roku 1580 była zapisywana pod postacią Swiethlik. Zatem, miano Switlik jest równe nazwie osobowej Swiethlik.
Przywołam w tym miejscu moje rozważania o genezie nazwy osobowej Switlik, o której pisałem w roku 2020.
Nazwa osobowa Switlik została utworzona za pomocą sufiksu -ik od podstawy Switl- [ Switl + ik = Switlik ]. Funkcję patronimiczną rozumianą w nowym, wykształconym po XIII wieku sensie rozwinęły już w okresie średniowiecza także sufiksy -ek, -ik oraz -ak. Ta funkcja wymienionych prefiksów jest wtórna. Z okresu staropolskiego są znane m.in. formacje Włodarczyk, Pietrzyk, Wilczak. Derywaty utworzone według tych typów wskazywały podobnie jak te na -ic cechę o charakterze relacyjnym. (…).”[3]. Format -ik należy też do morfemów słowotwórczych odpowiadają za tworzenie nowych słów poprzez włączanie przedrostków i przyrostków, które to nie mają odniesień do odmiany wyrazu. Zatem, Switlik jest nowym wyrazem, wyrazem pochodnym, który powstał od innego słowa, innej podstawy. W takim razie nazwa osobowa Switlik może być mianem odojcowskim – Switlik do syn Switla. Choć z drugiej strony format -ik należy też do sufiksów zdrobniających, na przykład: konik < koń, słoik < słój, bucik < but. Z trzeciej strony przy pomocy sufiksu -ik powstały też niektóre nazwy własne, na przykład nazwiska Michalik ( od imienia Michał ), Kowalik ( od nazwy zawodu kowal ). Wynika z tego, że miano Switlik jest derywatem, nazwą pochodną powstałą od nazwy Switlo i może być przezwiskiem. Tylko co to przezwisko znaczy i od czego lub kogo powstało. Światło. Kłosińska pisała: „Jak podaje Słownik etymologiczny języka polskiego W. Borysia ( Kraków 2005, s. 621 ), światło i świat należą do tej samej rodziny wyrazów i dawniej miały to samo znaczenie – ‘jasność, świt’. Światło ( podaję wciąż za przywołanym źródłem ) wywodzi się od prasłowiańskiego rzeczownika *světъlo, który pierwotnie był przymiotnikiem rodzaju nijakiego *světъlь ‘jasny, świecący’. Tak więc światło od początku swego istnienia nie zmieniło znaczenia. Podobne znaczenie miał świat – odnosił się do jasności, świecenia, a pochodzi od prasłowiańskiego rzeczownika *světъ oznaczającego właśnie światło. Dziś, jak wiadomo, światło i świat nazywają zupełnie różne zjawiska. Światło pozostało przy dawnym znaczeniu, świat zaś ewoluował – od ‘jasności’, poprzez ‘miejsce, gdzie jest jasno, czyli miejsce na zewnątrz domu’, po obecne ‘glob’.”[4]. Zatem, nazwa osobowa Switlik ,Świetlik wydaje się być nazwą osobową, która pochodzi od tematu przymiotnikowego, i która jest mianem zdrobniałym ( sufiks -ik ). W takim razie motywującym słowem może być przymiotnik świetlisty, jasny. Z jakimś prawdopodobieństwem wspomniana nazwa może pierwotnie odnosić się metaforycznie do kogoś, kto jasno oświetlał swoje domostwo.
Nazwanie Switlik mogło zostać utworzone za pomocą bardzo starego przyrostka -lik, który obecnie jak i w przeszłości był mało produktywny, i który tworzył antroponimy rzadziej niż okazjonalnie. Sufiks -lik jest rozszerzeniem formatu -ik/-yk. Tematem motywującym wspomniane miano jest rdzeń swit- ( swit + lik = switlik ). W takim razie nazwa osobowa Switlik jest formą derywowaną sufiksalnie. Format -lik tworzył między innymi odapelatywne antroponimy. W takim razie rdzeń swit- jest apelatywem, wyrazem pospolitym. Swit = świt = świat. Słowo świat ma podobne znaczenie co słowo światło. Świat – odnosił się do jasności, świecenia, a pochodzi od prasłowiańskiego rzeczownika *světъ oznaczającego właśnie światło. Światło pozostało przy dawnym znaczeniu, świat zaś ewoluował – od ‘jasności’, poprzez ‘miejsce, gdzie jest jasno, czyli miejsce na zewnątrz domu’, po obecne ‘glob’ ( patrz wyżej ). Choć to mało prawdopodobne ale przydomek Switlik może mieć jakiś związek z wierzeniami ludowym i jakimś przełożeniem na jakieś zachowanie człowieka obdarzonego wspomnianą nazwą osobową. „Nazwaniami demonów wodzących człowieka, sprowadzających go na manowce są: uedziń ( Kukier 1968: 293 ), ogniki (Kumotry diobla, 140), ogniki; ognie, ogniorze, świetliki (Szyfer 1975: 129), świetlik, śwytlik ( por. te śwytliki to so duse łumetrów, to – tych co to za życia mnirzali zimie i nie dobrze pomnirzali i za karę muso po śmnirci poprawiać swojo robotę, Dobrzyński 1957: 144-145, 176 ), kasz. Svitlik, svitalc ‘zły duch w postaci błędnego ognika’ ( por. svitlik prova^i łupi na buota; por. svitalc ‘światełko’, Sychta SGKasz V, 205 ), światło ( Karł SGP V, 362 ), śfatło ( Batmiński, Mazur 1978: 57 ), syjetło, syjetiłko ( Dejna 1990: 227 ), światełko (Knopp 1895: 512), także dzikie światełka ( Flizak 1952: 62 ) oraz świetla ( Łysko 1992: 47 ). Ostatni rzeczownik jest nazwą dobrego duszka nocnego – w opowieściach ludowych przedstawianego jako duża kula światła, często z zarysami ludzkiej twarzy. Świetla zjawiała się, gdy ktoś podczas ciemnej nocy szczerze i gorąco prosił o pomoc. Wskazywała wówczas drogę tym, którzy zabłądzili, przyświecała furmanom przy naprawie zepsutych kół.”[5].
W tomie V Słownika staropolskich nazw osobowych pod redakcją Taszyckiego na stronie 382 – 383 [6] znajduje się nota dotycząca nazwy osobowej Świetlik, Światlik. W nocie tej wymienione są różne formy zapisu graficznego nazwy osobowej Świetlik i Światlik jakie odnotowano w historycznych dokumentach sporządzonych w języku łacińskim od roku 1369 do roku 1498 w ówczesnej Polsce:
1. Świetlik:
• Suetl[n]ik – rok 1369,
• Swetlic – rok 1370,
• Swetlicz – rok 1388,
• Swethlik – rok 1409,
• Swetlick – rok 1431,
• Swedling – rok 1444,
• Swyethlik – rok 1454,
• Szwetlyk – rok 1455,
• Swyetlik – rok 1457,
• Swethlyk – rok 1468,
• Swyethlik – rok 1470 – 1480,
• Swyethlyk – rok 1489,
• Swietlik – rok 1498,
• Swetliconem – rok 1379,
• Swetlicono – rok 1387, 1391, 1393;
2. Światlik;
• Swyatklyk – rok 1471.
Regestrum wybierania poboru w mieście knyszyńskiem w roku 1577, mensis Semptembris, die 18 wymieniało:
• Miasto Knyszyn. Rynku 1 strona. (…). Swietlik, gr. 8. (…);
• Miasto Knyszyn. Ulica Dowody. (…). Szwietlik, gr. 1. (…);
• Miasto Knyszyn. Ulica Szpitalna. Druga strona. (…). Szwietlik, gr. 1. (…);
• Miasto Knyszyn. Ulica Nadarzyńska. (…). Szwietlik, gr. 1. (…). [7].
Poczet krakowski wymienia Jacobusa Swiethlik ( Swyethlyk ) – Rajca kleparski odnotowany w latach 1554 – 1558, w radzie urzędującej – burmistrzowskiej stwierdzony w latach 1554 i 1556 – 1558. W roku 1555 rada miejska powierzyła mu urząd wójta kleparskiego.[8].
Należy uznać, że nazwa osobowa Świetlik ( Switlik, Swiethlik ) w wieku XIV, XV i XVI nie była rzadkim mianem, występowała ona w wielu częściach Polski i w to w różnym czasie.
O etymologii nazwiska Świetlik w zasadzie pisały dwie osoby, to jest prof. Kazimierz Rymut i prof. Alina Duchlińska – Naruszewicz.
Według Rymuta nazwisko Świetlik znajduje się w grupie nazw osobowych pochodzących od apelatywu światło. Pisał on: „Światło – od światło: Światla-ak, Światł-oń, Światł-owicz, Światły 1470 – 1480 ( por. światły, ‘mądry, uczony’ ); Świet-la 1425, Świetl-icz+ko, Świetl-ik 1369, Światl-ik 1471, Świetl-ik+owiec 1457, Swietl-iński.”[9].
Trochę innego zdania jest Naruszewicz – Duchlińsa, która uważa, że nazwa Sobowa Świetlik ma następującą genezę: „Nazwisko Świetlik pochodzi od tak samo brzmiącego rzeczownika, który oznaczał: 1. błędny ognik, 2. chrząszcza z rodziny zmiękowatych, 3. gatunek ryby, zob. tzw. Słownik warszawski języka polskiego, t. VI, s. 782, 4. oszklony otwór w dachu. Nazwa mogła się pierwotnie metaforycznie odnosić np. do kogoś jasno oświetlającego swoje domostwo. To bardzo stara nazwa osobowa. K. Rymut ( Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001, t. II, s.585 ) podaje, że odnotowano ją już w 1369 roku”[10].
Muszę przyznać, że moje rozważania o etymologii miana Switlik [ Świetlik ] tylko nieznacznie pokrywa się z tym co pisała o pochodzeniu tego nazwiska Alina Duchlińska – Naruszewicz. Przywołała ona kilka podstaw tematycznych, które mogły motywować powstanie wspomniane miano. O jednej z nich pisała: „Nazwa mogła się pierwotnie metaforycznie odnosić np. do kogoś jasno oświetlającego swoje domostwo.”. O tej możliwości napisałem też i ja. Kazimierz Rymut uważał, iż nazwisko Świetlik należy do grupy nazwisk powstałych od apelatywu światło. O tym, że światło mogło być podstawą motywującą, od której mogło zostać utworzone miano Świtlik [ Świetlik ] też wspomniałem w moich rozważaniach z roku 2020. Jeśli słowo światło ma być motywatorem powstania nazwy osobowej Switlik [ Świetlik ], to w jakim znaczeniu przekłada ono się na przedmiotowe miano? Tym samym należy zapytać, co znaczy nazwa osobowa Switlik [ Świetlik ] w kontekście znaczenia wyrazu światło? Światło w przeszłości miało wiele znaczeń i obecnie ma też kilka znaczeń. Tylko, które ze starych znaczeń światła, miało wpływa na miano Switlik?
W moich rozważaniach z roku 2020 między innymi napisałem: Słowo świat ma podobne znaczenie co słowo światło. Świat – odnosił się do jasności, świecenia, a pochodzi od prasłowiańskiego rzeczownika *světъ oznaczającego właśnie światło. Światło pozostało przy dawnym znaczeniu, świat zaś ewoluował – od ‘jasności’, poprzez ‘miejsce, gdzie jest jasno, czyli miejsce na zewnątrz domu’, po obecne ‘glob’. Światło (…) wywodzi się od prasłowiańskiego rzeczownika *světъlo, który pierwotnie był przymiotnikiem rodzaju nijakiego *světъlь ‘jasny, świecący’.
W mojej ocenie miano Switlik ( Świetlik ) z jakiś prawdopodobieństwem związane jest z apelatywem jasny albo świecący ( świetlisty ). Zatem, nazwa osobowa Switlik ( Świetlik ) powinna odnosić się do jakieś cechy fizycznej, którą cechowała się konkretna osoba, której nadano nazwanie Switlik. W takim razie nazwę osobową Switlik ( Świetlik ) powinno się zaliczyć do nazw nosicieli cech. Według definicji nazwy nosicieli cech ( po łacinie nomina attributiva ) to kategoria słowotwórcza rzeczowników odprzymiotnikowych ( i odimiesłowowych ), które odnoszą się do przedmiotów uwzględniając ich charakterystyczne właściwości. Miano Switlik zbudowane jest z rdzenia Switl- i formatu -ik ( Switl + ik = Switlik ). Format to słowotwórcza część wyrazu, dodana do jego rdzenia ( podstawy słowotwórczej ). Formant słowotwórczy modyfikuje wyraz podstawowy pod względem znaczeniowym lub funkcjonalnym. W mianie Switlik znajduje się format -ik, który należy też do grupy tworzącej nazwy nosicieli cech. To samo odnosi się do miana Świetlik ( Świetl + ik = Świetlik ).
Brückner pisał: „świat, pierwotnie znaczył tylko ‘światło’, więc świecić z licznemi złożeniami (…); tak samo u innych Słowian; u nas, jak i u Czechów, znaczy świat ( już od Bogarodzicy ) tylko ‘universum’, ‘świat ziemski’ wobec ‘nieba’ i ťtamtego świataŤ: światowy, świecki (…). Ruskie swiet łączy oba znaczenia, a podobnie już w cerkiewnem, serbskiem ( prus. swetas pożyczka z polskiego ); i u Węgrów pod wpływem słowiańskim vilag i ‘światło, i ‘świat’.”[11].
Język staroruski ( zwany także językiem wschodniosłowiańskim ) to język wschodniosłowiański używany od X do XV wieku, protoplasta współczesnych języków: białoruskiego, rusińskiego, ukraińskiego i rosyjskiego. Powstał w wyniku rozpadu języka prasłowiańskiego i stał się językiem literackim na Rusi. Zapisywany pierwotnie alfabetem cyrylicznym, jednak w związku ze specyfiką języka staroruskiego i jego odmiennością od języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, dużo rzadziej stosowano litery: Ђ, Ҁ (koppa) i jusy (Ѧ, Ѫ, Ѩ i Ѭ). Zabytki piśmiennicze w głagolicy występują rzadko, często reprezentując zachodniosłowiańskie naleciałości. Po litewskich podbojach podzielił się na dwa języki: współczesny język rosyjski na który największy wpływ miał język cerkiewnosłowiański, który był językiem obrzędowym cerkwi prawosławnej, oraz język ruski, z którego wywodzą się współczesne języki białoruski, rusiński i ukraiński, używany w Wielkim Księstwie Litewskim, na który duży wpływ wywierał język polski i łacina. Endonim języka staroruskiego, ruskiego i współczesnego rosyjskiego jest identyczny.
Aleksander Brückner pisał, że ruskie swiet łączy dwa znaczenia, to jest świat i światło ( patrz powyżej ).
Język ruski ( nazywany od XIX wieku także starobiałoruskim albo staroukraińskim, a jego wczesna forma staroruskim; jego nazwą własną jest руский языкъ lub русский языкъ, podobnie jak języka staroruskiego i współczesnego rosyjskiego) – wymarły język wschodniosłowiański, którym posługiwano się na ziemiach dawnej Rusi Kijowskiej zajętych przez Wielkie Księstwo Litewskie, a także Hospodarstwie Mołdawskim. Jako że podlegał dyglosji wraz ze staro-cerkiewno-słowiańskim, często był nazywany проста(я) мова ( język prosty ). Mimo to w księstwach ruskich oraz w Wielkim Księstwie Litewskim był językiem państwowym i kancelaryjnym. Język ruski był językiem urzędowym w Wielkim Księstwie Litewskim do 1696, kiedy ostatecznie ustaliła się tam supremacja języka polskiego; pozostał jednak językiem urzędowym w województwie bracławskim, kijowskim i wołyńskim, które po zawarciu unii lubelskiej ( 1569 ) włączono do Korony Królestwa Polskiego. Jednak w serii ruskiej Metryki Koronnej wszystkie dokumenty po 1653 roku wpisywane były w języku polskim. Język ruski był kancelaryjnym odpowiednikiem mówionego języka białoruskiego i języka ukraińskiego, odległy od języka używanego przez Moskwę.
Znaczenie ruskiego i rosyjskiego słowa swiet, które łączy w sobie dwa znaczenia ( światło i świat ) zachowało się jedynie w języku rosyjskim. Tym słowem w języku rosyjskim jest свет. Wyjaśniając je posłużę się rosyjską etymologią, która między innymi wyjaśnia też ukraińskie, białoruskie i polskie znaczenie:
Свет. Общеславянское слово индоевропейской природы.[12].
Свет.? Индоевропейское — kuei(t) (свет). Общеславянское — svetь (свет). Древнерусское — св(ять)ть. Слово <свет> в значениях Ťпротивоположность тьме, сияние, рассвет, утроť, а также <свет духовный>, Ťпросвещениеť широко употребляется с древнерусской эпохи (с XI в.). Древнерусское слово восходит к общеславянской основе svetь и далее — к индоевропейскому корню kuei>kvei-t. Современное научное значение слова <свет>? — <лучистая энергия, излучаемая раскаленным или горящим телом, которая воспринимается глазом и делает видимым окружающий мир>; Ťэлектромагнитное излучение, возникающее при всяком изменении электромагнитного поля во времениť. Родственными являются: Украинское — свiтло. Чешское — svetlo. Производные: световой, светящийся, светить, светлеть, светлый.[13].
Свет.? Индоевропейское — kuei(t) (свет). Общеславянское — svetь (свет). Древнерусское — св(ять)тъ. Слово <свет> с толкованием <земля, мир, вселенная> известно с древнерусской поры (с XI в.). Со значением <люди>, <общество> — в XVI–XVII вв. Значение <земля, мир, вселенная> было присвоено слову в эпоху до распада общеславянского единства (до расселения славян). Слово <свет> как <люди, общество> стало употребляться только в период становления Российского государства. Причем с этими значениями слово сохранилось только в русском языке, тогда как в других славянских языках получил распространение другой общеславянский корень — mirь. Производное: кругосветный.[14].
род. п. -а, укр. свiт, род. п. -у, блр. свет, др.-русск. свѣтъ, ст.-слав. свѣтъ φῶς, φέγγος, αἰών (Остром., Клоц., Супр.), болг. свет(ъ́т) (Младенов 577), сербохорв. све̑т, сви̏jет, словен. svȇt <мир, люди>, чеш. svět <мир>, слвц. svet, польск. świat, в.-луж., н.-луж. swět, полаб. sjot <свет, день> Праслав. *světъ связано чередованием гласных со ст.-слав. *свьтѣти сѩ <светиться>, свитати. Родственно др.-инд. c̨vētás <светлый, белый>, авест. sраētа — то же, лит. šviẽsti, šviẽčiа <светить>, šveĩsti, šveičiù <чистить, наводить лоск>, švitė́ti <блестеть, мерцать>, švìtras <наждак>, др.-инд. c̨vitrás <белый>, др.-перс. spiϑra — то же, лат. vitrum <стекло>, д.-в.-н. hwîʒ <белый> (Мейе, ét. 177; Траутман, ВSW 310 и сл.; М.-Э. 3, 1165; Уленбек, Aind. Wb. 323; Торп 118; Вальде 845). Связь слов *světъ и *květъ (см. цвет) недостоверна, вопреки Вайану (RES, 13, 110 и сл). Отсюда свети́ть, свечу́, укр. свiти́ти, свiчу́, блр. свецíць, др.-русск., ст.-слав. свѣтити ἅπτειν, φαίνειν (Остром., Супр.), болг. све́тя, словен. svetíti, чеш. svítiti, слвц. sviеtit᾽, польск. świecić, в.-луж. swěćić, н.-луж. swěśiś. Ср. лит. švaitýti, švaitaũ <светить>, др.-инд. 3 л. ед. ч. аор. ac̨vāit <заблестел> (Траутман, там же; Эндзелин, СБЭ 194). От слова свет происходит -е- в света́ть, -а́ю, первонач. др.-русск., ст.-слав. свитати, сербохорв. сви̏тати — то же, словен. svítati sе, чеш. svítati <светать>, польск. świtać, в.-луж. switać, н.-луж. switaś.[15].
Свет. Общеслав. Из *světъ после падения редуцированного ъ и перехода Ťятьť в е. Того же корня, что авест. spaēta <светлый, белый>, лит. šviẽsti <светить>, без s — лат. vitrum <стекло>, нем. weiß <белый>. Родство с цвет (< *květъ), звезда требует дополнительной аргументации. См. свеча.[16].
Wieś Jamiołki położona jest na Podlasiu. Podlasie to wschodnie tereny Polski, gdzie mieszkała i nadal miesza w znacznej części się ludność pochodzenia Ruskiego, Polskiego. Tym samym występowało wzajemne oddziaływanie języka ruskiego ( język białoruski, język ukraiński ), języka polskiego w dialektycznych odmianach. Zapewne tak samo było w roku 1528, to jest w czasie gdy we wsi [ seło ] Jemelki Mikołaiewiata mieszkał Bartosz Mikołaiewicz Switlik.
Nazwa osobowa Switlik po ukraińsku brzmi Світлик, po białorusku Світлык, po rosyjsku Свитлык. W języku białoruskim i języku rosyjskim nie znalazłem znaczenia miana Switlik ( Світлык , Світлык ). Jedynie na Ukrainie występuje i w przeszłości występowało nazwa osobowa Світлик ( Switlik ). Obecnie na Ukrainie nazwisko Світлик nosi 1150 osób.
Według ukraińskich etymologów nazwisko to ma następujące pochodzenie:
1. „Світлик. Давньослов'янське ім'я, яке надавали дітям за зовнішньою кольоровою ознакою шкіри; тепер воно функціонує тільки в ролі прізвищ (Чу Прізв. 506). Раніше воно вживалося в українців. Пор. патроніми 1552: Акула Свѣтликовичъ - вінницький міщанин (Арх ЮЗР ѴІІ/1 607); 1649: козак Уманського полку Иванъ Свѣтличенко (РВЗ226) та козак Кропивнянського полку Яцко Свѣтличеня (РВЗ 269). Пор. ще запис прізвищевої назви з 1659 р. Svitlik - с. В. Раковець (Szabó 458), а також запис 1751 р.: парох Федор Світлик-с. Н. Село в Уґочі (Гаджеґа-Уґ. - Просвіта, V, 19). Ще раніше воно засвідчене у поляків. Напр., 1370: Swetlik pistor (SSNO V 382).”.[17];
2. „За кольором волосся чорняві одержували назви: Чорний, Чорнявий, Чорненький, (…); можливо, що на колір волосся вказували й такі прізвища, як Ясний, Світлий, Світлак, Світлик, а також Жовтий і Жовтюк. (…)”.[18];
3. „Іменем батьки могли висловлювати і своє ставлення до нового члена сім'ї. Дитині, народження якої з нетерпінням очікували, давали ім'я Бажан, Ждан, Жданко, Жадан, Любко, Кохан. Зовнішність, психічні або фізичні вади новонародженого також могли впливати на вибір імені. Малюків, що не відзначалися зростом, могли назвати Дрібко, Дрібля, Коротко, Малко, Малишко, Комар, Муха і т.п. Світлий чи темний відтінок шкіри, волосся теж мали значення, і світловолосих та русявих іменували Білан, Світлик, а смаглявих - Чорниш. Вередунів і крикунів називали Ревами, Кричунами, Верещаками, а спокійних, невередливих - Мовчанами, Несміянами.”[19].
Po polsku, w wersji bardzo skróconej, zacytowane przeze mnie ukraińskie etymologie nazwy osobowej Світлик ( Switlik ) brzmią one mniej więcej tak:
Ad. 1. Switlik. Starożytna słowiańska nazwa nadawana dzieciom z uwagi na kolor skóry. Używana przez Ukraińców. Obecnie występuje tylko jako nazwisko. Odnotowana w roku 1552, 1649, 1659, 1751. Wcześniej odnotowana była w Polsce w roku 1370 - Swetlik pistor ( Słownik Staropolskich Nazw Osobowych, tom V strona 382 ).
Ad. 2. (…). Możliwe, że od koloru włosów powstało nazwisko Switlik (…).
Ad. 3. Rodzice mogli wyrazić swój stosunek do nowonarodzonego dziecka poprzez nadanie mu imienia. (…). Jasny lub ciemny odcień skóry, włosy też miały znaczenie, a jasnowłosych i blondynów nazywano Biały, Switlik, a ciemnoskórych Czarny. (…).
Konkluzja ( wniosek końcowy ).
Profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”. Profesor Jan Miodek mówi, że zawsze istnieje niepewność etymologiczna przy badaniu pochodzenia i znaczenia nazw osobowych.
Moim zdaniem ukraińskie ( ruskie ) miano Світлик ( Switlik ) i odpowiadająca mu znaczeniowo polska nazwa osobowa Świetlik to z pochodzenia starosłowiańskie imię ( przezwisko ), które było nadawane dzieciom ( osobom ), które wyróżniały się jasnym ( białym ) kolorem włosów albo skóry.
Zatem, miano Світлик ( Switlik ) w jego ukraińskim ( ruskim ) znaczeniu jest tożsame z polską nazwą osobową Świetlik.
W takim razie nazwa osobowa Świetlik z jakimś prawdopodobieństwem to starosłowiańskie miano, które pochodzi od przezwiska Świetlik, i które pierwotnie mogło metaforycznie odnosić się do kogoś kto miał jasne ( białe ) włosy albo miał bardzo jasną ( białą ) skórę.
Tak więc Świtlik oraz Świetlik to ktoś kto odróżniał się od innych swoim wyglądem, ( bardzo ) jasnym kolorem włosów albo skóry – świecił.
Pozdrawiam – Roman.
Źródła:
[1]- Aleksander Jabłonkowski: Źródła Dziejowe Tom XVII. Część 1-sza. Polska XVI Wieku Pod Względem Geograficzno Statystycznym Tom VI. Część 1–sza. Podlasie ( Województwo ); Skład główny u Gebethnera i Wolffa; Warszawa 1908, strona 205.
[2[- Aleksander Jabłonkowski: Źródła Dziejowe Tom XVII. Część 1-sza. Polska XVI Wieku Pod Względem Geograficzno Statystycznym Tom VI. Część 1–sza. Podlasie ( Województwo ); Skład główny u Gebethnera i Wolffa; Warszawa 1908, strona 106.
[3]- Witold Taszycki (red.): Słownik staropolskich nazw osobowych Tom V S – U; Polska Akademia Nauk Instytut języka polskiego; Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk; Wrocław 1980; strona 382 – 383.
[4]- Aleksander Jabłonkowski: Źródła Dziejowe Tom XVII. Część 1-sza. Polska XVI Wieku Pod Względem Geograficzno Statystycznym Tom VI. Część 1–sza. Podlasie ( Województwo ); Skład główny u Gebethnera i Wolffa; Warszawa 1908, strona 115, 116, 117, 118.
[5]- Jakub Swietlik zwany Wieczorek: Burmistrzowie kleparscy w czasach nowożytnych do XVIII wieku. Tom II. Poczet Krakowski.
[6]- Kazimierz Rymut: Nazwiska Polaków; Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo; Wrocław, Warszawa, Kraków 1991; strona 269.
[7]- Alina Naruszewicz – Duchlińska; Świetlik; Genezanazwisk.pl
[8]- Andrzej Sieradzki: Słowotwórstwo protonazwisk polskich doby staro – i średniopolskiej; Poznańskie Studia Polonistyczne Seria Językoznawcza XVI (XXXVI); strona 259 – 270.
[9]- Katarzyna Kłosińska: Światło i świat; Uniwersytet Warszawski. Poradnia Językowa, Etymologia.
[10]- Renata Dźwigoł: Polskie ludowe słownictwo mitologiczne: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie; Kraków 2004, strona 144.
[11]- Aleksander Brückner: Słownik etymologiczny języka polskiego; Nakład i własność krakowskiej spółki wydawniczej; Kraków 1927, strona 535.
[12]- Этимологический онлайн-словарь русского языка Крылова Г. А. – Свет.
[13]- jak wyżej.
[14]- jak wyżej.
[15]- jak wyżej.
[16]- jak wyżej.
[17]- Павло Чучка: Слов'янськi особовi iмена украďнцiв: iсторико-етимологiчний словник; ДВНЗ Ужгородський національний університет; Ліра; Ужгород 2011; Hasło Світлик, strona 314.
[18]- Юлиан Константинович Редько: Современньїе украинские фамилии; Друкується за постановою вченої ради Інституту мовознавства ім. О. О. Потебні АН УРСР; Київ 1966, strona 68.
[19]- Історичне краєзнавство; Онлайн бібліотека наукових підручників. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
FAQ
Regulamin
Szukaj
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
