Serwis Polskiego Towarzystwa Genealogicznego

flag-pol flag-eng home login logout Forum Fotoalbum Geneszukacz Parafie Geneteka Metryki Deklaracja Legiony Straty
czwartek, 28 marca 2024

longpixel


Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu
Zobacz poprzedni temat Wersja gotowa do druku Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości Zobacz następny temat
Autor Wiadomość
wolenski_pipisOffline
Temat postu: Drobna szlachta – kilka cytatów II.  PostWysłany: 21-06-2020 - 10:33
Sympatyk


Dołączył: 05-04-2011
Posty: 336

Status: Offline
Spory odzew na mój ostatni tekst, skłonił mnie do przedstawienia kolejnego tekstu o tej samej tematyce.

Autor, cytowanego przeze mnie artykułu, we wstępie pisze, że przyczyny wydawania przez szlachtę swym zubożałym krewnym świadectw pochodzenia pod koniec XVIII wieku, należy szukać w upadku ekonomicznym rozrodzonej drobnej szlachty, i w obawie narzucenia jej obowiązków i ciężarów stanu włościańskiego.

Cytat nr 1). W Berezowie 6 lutego 1772 r. Bazyli Tomicz Berezowski z innymi współimiennikami wystawia świadectwo Michałowi synowi Stefana Stankiewiczowi mieszkającemu w Słobodzie w kluczu Peczeniżyńskim, że przodek Jan i ojciec Stefan przybyli po inkursji tatarskiej z Podola na Pokucie, bawili się tu służbą i w Kołomyi possesyą nabyli – proszą więc wystawcy dziedzica dóbr Peczeniżyna, żeby potomków tychże Stankiewiczów w poddaństwo nie obracał, „gdyż są aktualną szlachtą”.

Cytat nr 2). Dołżańscy w Terle 4 maja 1771 r. wystawiają świadectwo wspólnego pochodzenia od pradziada Mikołaja Stefanowi Dołżańskiemu, z przydomkiem Markowiąt, synowi Łazarza, wnukowi Grzegorza, osiadłemu we wsi Nadrożnej, gdy tegoż Stefana w starostwie tłumackiem, gdzie był leśniczy, pociągać poczęto do służb nieprzyzwoitych szlachcie.

Cytat nr 3). W Buchowicach 5 sierpnia 1773 r. od Andrzeja Goleckiego, Jana Łopuszańskiego i Michała Tołoczki otrzymują świadectwo potomkowie Bazylego Goleckiego, przydomku Promień a herbu Sas, ze wsi Buchowic w Przemyskiem – a to tym celem, aby „ostrzegając całość honoru naszego i jego, nie poddał się w poddaństwo, ale żeby jako przedtem z antecessorów miewał wolność, tak i w dalsze czasy w zaszczycie zostawał”.

Cytat nr 4). W Berezowie Wyższym 20 maja 1771 r. wystawione świadectwo Prokopowi i Janowi, synom Andrzeja Fedorkowicza Grabowieckiego. Jan pradziad wzięty był do niewoli przez Tatarów z dziedzicznej wsi Sadzawki i sprzedany jako niewolnik, lat czterdzieści w freńskiej (sic) ziemi pozostawał. Przez sługę swego synowi pozostałemu Janowi przekazał wykopać szkatułę ze złotem koło domu pod gruszą zakopaną – ale do wyszukania tego skarbu nie przyszło. Jan wyjechał za Dniepr, poczem osiadł w Peczeniżynie, zubożał i przed śmiercią począł pańszczyznę odbywać. Ponieważ w taki sposób familia poczęła się obracać w poddaństwo, przeto bracia zapobiegając, aby w prostytucję niesławy ród nie przyszedł, dają ten certyfikat.

Cytat nr 5). W Grabowcu 1 czerwca 1762 r. Aleksander Didyk Grabowiecki syn Bazylego a wnuk Fedora daje świadectwo Dymitrowi i Bazylemu Didykom Grabowieckim, synom Eliasza a wnukom także Fedora, którzy osiedli w Korniczu na królewszczyźnie na czynszu a nie życzyliby sobie pańskimi być podnóżkami, bo i gruntu są ozdobami i wystawca aktu, Aleksander, wziąłby ich do siebie, gdyby byli pociągani do robót.

Cytat nr 6). W Hoszowie 2 marca 1771 r. Hoszowscy przydomku Barziewicz herbu Sas dowiedziawszy się, że potomkowie po wspólnym pradziadzie oddali się w Pałahiczach na służbę do ludzi prostej kondycji, dają tymże krewnym atestację wspólności rodu i że do żadnych powinności gromadzkich nie powinny należeć.

Cytat nr 7). Janowi, Piotrowi, Teodorowi i Bazylemu Jaworskim synom Grzegorza Kaziewicza a prawnukom Jeremiasza, który miał dziedziczną posiadłość w Jaworze, wystawiają świadectwo Jan Arszenic i Józef Jaworscy, tudzież Jan Kaniowski w Jaworze 8 lutego 1771, z powołaniem się na zakaz Józefa Potockiego hetmana wielkiego koronnego, wydany dyspozytorom klucza korszowskiego, pociągania do robót Jana Kaziewicza, dziada rekwirentów.

Cytat nr 8). W Kołkach 22 lutego 1771 r. Józef Kamodziński, Piotr Barski i Andrzej Kunaszewski wydają Andrzejowi i Janowi Sypowiczom Kulikowskim synom Teodora a wnukom Bazylego, któryto wyjechał z Kołków na Podolu do Koropca, tu zubożałego pociągano do robocizn a syn tegoż Andrzej już naprawdę począł się w poddaństwo obracać. Wystawcy świadectwa powołują się na metrykę urodzenia Teodora, chrzczonego w Kołkach 1698 r.

Cytat nr 9). Na Podlasiu we wsi Nosowie Józef i inni Pielecki wystawili świadectwo 20 maja 1773 r. Janowi Rawie Pieleckiemu, że pochodzi od Eliasza Rawy Pieleckiego ze wsi Nosowa, jak stamtąd dostał się do wojska, cała odyssea opisana, aż do osiedlenia się w Dolinie, gdzie jednych synów parochami poczynił, inni mają grunta dworskie, do dyspozycyi dworskiej, do użytku sobie nadane, przeto żeby do powinności dworskich przez niewiadomość nie byli pociągani, upraszają wystawcy.

Cytat nr10). W Strzelbicach dnia 17 marca 1766 r. Stanisław, Paweł i Stefan Zarynowscy wydają Teodorowi Zarynowskiemu świadectwo pochodzenia od wspólnego dziada Ostapieja i że „pieczętuje się herbem Sas, nam od króla nadanym, prosząc, aby nikt nie ważył się honoru ich i naszego szarpać, gdyż o to za uwiadomieniem upominać się będziemy”.

Cytat nr 11). W Zembrowie dnia 6 września 1774 r. Wincenty i Onufry Zembrzyccy wydają świadectwo wnukom Ignacego a synom Ludwika Bezrakowicza Zembrzyckim herbu Iwasza (oczywiście Junosza: baran biały), któryto Ludwik, opuściwszy Zambrów na Podlasiu, zjechał do Terła czyli Lubochowa w Przemyskiem; tutaj opisana odyssea i majątkowa ruina tego ostatniego, którego synom, strzegąc ich od obrócenia w poddaństwo, nadaje szlachta rodowa z Zembrowa tę attestacyę.
(Antoni Prochaska – Ze źródeł do genealogii szlachty województwa ruskiego, w Miesięcznik Heraldyczny, rocznik VI. Lwów 1913., str. 96-101, 137-142).

Powyższe przykłady, wyjęte z ksiąg grodzkich z lat 60. i 70. XVIII wieku, wskazują jak szybko szlachcic mógł się przemienić w chłopa. Nie był to, jak widać proces specjalnie skomplikowany i nie trwał pokolenia, a co najwyżej lata. Jeżeli Autor zebrał za około dekadę 61 tego typu przykładów (z których wybrałem jedynie 11.), to wskazuje, że proces gwałtownego ubożenia nie był jednostkowy.

Powyższe przykłady wskazują, że bogaci sąsiedzi nie mieli żadnych skrupułów w obracaniu drobnej szlachty w poddanych. Brak tu propozycji pełnienia drobnych funkcji dla tzw. gołoty.

Na koniec Autor pisze: „Przedewszystkiem szlachta zaściankowa straciła poczucie herbu, nie wie co jest znak herbowy, co klejnot, co armatura, miesza jedno z drugiem i skutkiem tego daje opisy wprawdzie żywcem wzięte z pieczęci dawnej, ale które są swego rodzaju i często wprost nie dają pojęcia, co to za herb miano na uwadze. Szlachta ta nie umie nawet nazwać herbu i tak słyszała coś o Leliwie a pisze Niniwa, słyszała o Junoszy a pisze Iwasza”.

Odnotowany w tekście herb Niniwa – „w czerwonym polu podkowa, u dołu strzałą w pół przeszyta”. Legitymowali się nim Twaryńscy i Wielogurscy, w woj. ruskim. Twaryńscy nazywają ten herb Sasem. Antoni Prochaska łączy ten herb z Leliwą, ale rysunek znacznie odbiega od Leliwy, i raczej będzie to Sas odmienny. Prawdopodobnie zatarty wizerunek półksiężyca, Twaryńscy wzięli za podkowę.

Właściwy Sas – w polu błękitnym półksiężyc złoty, rogami ku górze, nad nim, pomiędzy dwiema gwiazdami złotymi, strzała srebrna z opierzeniem, żeleźcem ku górze. W klejnocie siedem piór pawich przebitych strzałą srebrną w lewo. Odnotowano kilkadziesiąt odmian tego herbu. Władysław Nowina Chrzanowski w Herbarz szlachty polskiej, Bonn 1984, podaje 48 odmian, a w Rocznikach Polskiego Towarzystwa Heraldycznego oraz w Miesięcznikach Towarzystwa Heraldycznego, zaprezentowano łącznie 60 odmian.

Natomiast zamieszczony opis Leliwy – „z Murawy strumień wody strzymujące, podkową, w pół strzałą rozdartą, na wierzchu korona Murawy”, jest kuriozalny. Opis rożni się od Leliwy wszystkim. Legitymowali się nim Bozowscy w woj. ruskim. Rodzina nieznana naszym heraldykom.
Właściwa Leliwa - w polu błękitnym półksiężyc złoty rogami w górę, nad którym takaż gwiazda. W klejnocie na ogonie pawim półksiężyc i gwiazda jak w tarczy.

Pozdrawiam Marek Woliński
 
 Zobacz profil autora Wyślij prywatną wiadomość  
Odpowiedz z cytatem Powrót do góry
Robert_KosteckiOffline
Temat postu: Drobna szlachta – kilka cytatów II.  PostWysłany: 21-06-2020 - 18:09
Sympatyk


Dołączył: 14-09-2015
Posty: 1555

Status: Offline
No widzi Pan, jak podawał Pan na przykładach, że istnieją zawiłości tego tematu inne od egzystujących powszechnie w genealogii stereotypów, to... Wink
Co prawda, już Irena Rychlikowa pisała o deklasowaniu drobnej szlachty na Ukrainie przez tamtejsze, co bogatsze rodziny.

Pozdrawiam

Robert
 
 Zobacz profil autora Wyślij prywatną wiadomość  
Odpowiedz z cytatem Powrót do góry
Wyświetl posty z ostatnich:     
Skocz do:  
Wszystkie czasy w strefie GMT - 12 Godzin
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu
Zobacz poprzedni temat Wersja gotowa do druku Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości Zobacz następny temat
Powered by PNphpBB2 © 2003-2006 The PNphpBB Group
Credits
donate.jpg
Serwis Polskiego Towarzystwa Genealogicznego zawiera forum genealogiczne i bazy danych przydatne dla genealogów © 2006-2024 Polskie Towarzystwo Genealogiczne
kontakt:
Strona wygenerowana w czasie 0.976792 sekund(y)