Serwis Polskiego Towarzystwa Genealogicznego

Jeśli po DOM jest imię i nazwisko w dopełniaczu, to znaczy, że skrót DOM odczytywano jako rzeczownik pospolity „dom”. W takim rozumieniu dom = grób.

Czasami identyfikacja taka* pojawia się cmentarzach także wtedy, gdy skrót D.O.M. (Deo Optimo Maximo — Bogu Najlepszemu Najwyższemu) błędnie rozumiany jest po prostu jako „dom” […] (Jacek Kolbuszewski, Cmentarze, Wrocław 1996, s. 50).

* tj. utożsamamianie grobu z domem

Uwaga na marginesie.

Muszę tutaj wyrazić swoje votum separatum wobec prób odczytywania skrótu D.O.M. jako „domus omnium mortuorum” (dom wszystkich zmarłych) albo „domus omnium mortalium” (dom wszystkich śmiertelników).

Jest prawdą, że ta pierwsza wersja znajduje się w „Małym słowniku religioznawczym” (1969), a ta druga wersja w t. 2 „Encyklopedii staropolskiej” Glogera (1900).
https://pl.wikisource.org/wiki/Encyklop ... a/D._O._M.

Trzeba sobie jednak powiedzieć, że „Mały słownik religioznawczy” nie tyle odnotował istnienie frazy „domus omnium mortuorum”, co ją wprowadził do obiegu i wypromował. Bo po wpisaniu "domus omnium mortuorum" do wyszukiwarki Książek Google pokazują się wyniki polskiej proweniencji, i to głównie od schyłku XX w.
https://www.google.com/search?tbm=bks&q ... rtuorum%22
Co świadczy o tym, że takie rozumienie skrótu D.O.M. nie było obecne poza Polską i przed 1969 r.

Rozwiązanie skrótu D.O.M. jako „domus omnium mortalium” jest trochę starsze. W „Encyklopedii staropolskiej” Gloger podaje, że litery D.O.M. „są inicjałami trzech wyrazów łacińskich: Deo Optimo Maximo (Bogu Najlepszemu, Największemu), lub, jak chcą niektórzy: Domus omnium mortalium (Dom wszystkich śmiertelników)”. Ci niektórzy to zapewne „Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana”, t. 15 (1895).
https://books.google.pl/books?hl=pl&id= ... 22&f=false
Ale i w tym przypadku nie widać wcześniejszych niż 1895 r. odnotowań takiej frazy w odniesieniu do skrótu D.O.M.
https://www.google.com/search?tbm=bks&q ... rtalium%22

Samo wyrażenie „domus omnium mortalium”, bez odwołania do akronimu D.O.M., występuje w anonimowym „Komentarzu do Księgi Hioba”, przypisywanym niegdyś Orygenesowi. Tutaj domem wszystkich śmiertelników jest po prostu ziemia: „Superflua omnia derelinquens nudus ibo illuc. Illuc, inquit, quo illuc? Primum quidem illuc ibo quo omnes priores mei ierunt, quo omnes ab initio, illuc in terram matrem omnium, in terram omnium domum. Terra namque est domus omnium mortalium. Illuc quo abiit ille ad quem dictum est: Terra es, et in terram ibis. Illo, inquit, ibo nudus sicut et nudus veni” (Pozostawiając wszystko, co zbędne, nago tam pójdę [Hi 1, 21]. Tam, powiada — to znaczy dokąd? Po pierwsze na pewno tam pójdę, dokąd poszli wszyscy moi poprzednicy, wszyscy od samego początku; tam, to jest do ziemi będącej matką wszystkich, do ziemi będącej domem wszystkich. Ziemia bowiem jest domem wszystkich śmiertelników. Tam, dokąd odszedł ów, do którego powiedziano: Ziemią jesteś i do ziemi pójdziesz [Rdz 3, 19]. Tam — powiada — pójdę nago, tak jak i nago przyszedłem).
https://books.google.pl/books?hl=pl&id= ... 22&f=false

Wygląda więc na to, że wyrażenia „domus omnium mortuorum” albo „domus omnium mortalium” zostały w Polsce wtórnie dorobione do akronimu D.O.M.; a stworzyli je ex nihilo (albo raczej „z głowy, czyli z niczego”) autorzy haseł encyklopedycznych.

Zresztą, biorąc rzecz na logikę: gdyby inskrypcja D.O.M. miała oznaczać „dom wszystkich zmarłych/śmiertelników”, to słabo pasowałaby do napisów nagrobnych dotyczących jednego człowieka czy kilku/kilkunastu osób.