| Autor |
Wiadomość |
wolenski_pipis |
|
Temat postu: Staropolskie nazwy osobowe
 Wysłany: 30-12-2020 - 10:40
|
|
Dołączył: 05-04-2011
Posty: 343
Status: Offline
|
|
W latach 1965-1983, wrocławskie Ossolineum wydawało „Słownik staropolskich nazw osobowych” tom I-VII. Słownik zawiera zestawienie z wydanych w Polsce lub Polski dotyczących drukiem prac, osób i ich nazwisk z okresu staropolskiego, tj. od najstarszych zachowanych do około 1530 r. Praca zawiera bardzo bogaty materiał do dziejów, głównie, rodzin szlacheckich. Obok nazwisk podane są imiona osób je noszące, miejsce występowania, pełnione funkcje. Część nazw osobowych przetrwała do dnia dzisiejszego w niezmienionej formie. Inne podobne do imion indiańskich, w większości dwuwyrazowe, zniknęły z czasem z użycia. Z tych ostatnich, i nie tylko, wybrałem nazwy osobowe, według mnie najciekawsze, (trzeba jednak pamiętać, że w staropolszczyźnie niektóre określenia miały inne znaczenie niż obecnie):
Biała Suknia, Biały Jan, Biały Koń, Biały Włos, Biją w Łeb (zawołanie rycerskie powiązane z herbem nieznanym z nazwy przedstawiającym strzałę, możliwe, że to herb Barkała), Błyszczyząb, Bosa Noga, Boże Jajko, Ciepła Woda, Ciągnimięso, Ciężka Głowa, Ciężki Jan, Czarna Janowa, Czarny Płaszcz, Długa Kasza, Dobre Piwo, Dusipiwo, Dupa (dupa to m.in. tył, spód, część słupa, nieobrobiona siekiera, rodzaj hebla), Dupek, Dupny Czas (i zapewne nazwisko pochodne Dupnyczaski), Goła Janowa (gołym nazywano m.in. kogoś pozbawionego majątku, tzw. gołota), Goły Andrzej, Goły Jan, Goły Piątek, Goły Piątkowa, Gonigroch, Gościwuj, Grzebiekura, Grzebinoga, Gubiwoda, Kacza Noga, Kazimleko, Kobyla Głowa, Kozie Oczy, Kośna Babka, Kozia Noga, Kozia Szyja, Kozie Mięso, Kozie Oko, Kozie Oczy, Kozi Ogonek, Kozi Piekarz, Kozi Róg, Kozinoga, Kozłowa Głowa, Kręcibroda, Kręciwuj, Krowinoga, Krwawy Dyjabeł, Krzywoszyjczyc, Krzywołyk, Ksiądz Biały, Kurzynoga, Kusy Pietrzyk, Lepiglina, Lisigęba, Liżygęba, Liżybaba, Łupichuj, Łupikoza, Łysa Jadwiga, Łysa Kania, Łysy Goźdź, Łysy Koń, Małodobry, Małostryj, Mały Maciek, Mały Mądry, Mały Michałek, Mądry Ociec, Męczykał, Mierzyskiba, Miłostryj, Młody Mruk, Młody Mistrz, Moczygardło, Moczygęba, Moczygroch, Muchoswąd, Nabździwoda, Na Lewo, Opuchły, Ostry Byczek, Palibroda, Parzymięso, Pędzipiwo, Pędziwiatr, Pieczykotka, Pieczymleko, Pieczymucha, Pierdołek, Pierdziel, Pierdzioch (pochodne od staropolskiego pirdzieć – oddawać gazy), Pierdziwół, Pięćbrzuch, Pirdzikrzyczywołówna (czyli Pierdzikrzyczywół), Piszczykoza, Piszczyrak, Piwny Miech, Pizda, Pizdak (w staropolszczyźnie pizderem zwano biedaka, mizeraka, może to pochodna), Piździmąka, Piździgroch, Płacimięso, Płoszyryba, Poddupek, Polski Marcin, Porzuciradło, Porzuciwół, Potworek, Półtoraoka, Półtora Grzegorza, Półtora Mikołaj, Prażygroch, Rosły Groch, Ryczy Woda oraz Ryczywoda, Rzadki Groch, Siwy Bartek, Skazimleko, Skoczybłoto, Skubipies (coś wam to przypomina?), Sracz, Sraka (pochodne od sroki), Srocza Noga, Sromotny, Stara Dyjabłowa, Stara Niemcowa, Stary Brat (to staropolskie imię, dziś też nazwisko), Stary Koń, Stary Kot, Stary Płot, Stary Zamek, Stłuczony, Stracichleb, Straszydrożdże, Straszyryba, Sucha Polewczyna, Sucha Ryba, Suchopiątek, Suchy Las, Suchy Piątek, Suchy Wilk (Suchywilk, to przydomek Kobylańskich), Suchyząb, Szalona Karczma, Szalony Wójt, Ślepy Biskup, Śliwotrząs, Śmierdzący (tak określano człowieka wydającego przykrą woń, ale też smarkacza czy malca), Śmierdzigroch, Śpiryba, Świnia Głowa, Świnia Szczecina, Tłuczymosty, Trzeszczynoga, Trzeszczyoko, Trzęsibroda, Trzęsigłowa, Trzęsigość, Trzęsiwór, Trzy Jaja, Trzy Jaje, Trzy Krzyże, Trzyjajowa, Twardy Chleb, Ważyjaja, Wędzikobyła, Wielgi Jan, Wielka Dorotka, Wilcza Skóra, Wodoleja, Wołowa Dusza, Wstępna Środa, Wszędzie Marcin, Wydrzyoko (prawdopodobnie zawołanie rycerskie), Wylejgroch, Wysoka Myśl, Wysoka Ręka, Z Bogiem Marcin, Z Krzywą Żoną, Z Krzyżem, Za Grosz Słomy, Za Grosz Słowo, Zabijdyjabeł, Zabijkoń, Zabijkot, Zajebydłowic, Zawalinoga, Zawiesigęba, Zawiesimost, Zerwikaptur (nazwa herbu szlacheckiego o tej samej nazwie), Zerwipłaszcz, Zgniły Bróg, Zielony Ptak, Zimna Gospoda, Zimna Woda, Zimny Kowal, Złe Mięso (pisane też Złemięso, był to m.in. przydomek Małachowskich, wzięty od ich dóbr dziedzicznych Małachowo Złychmięsic, później Złychmiejsc. Może też pochodzić od narośli na ciele. Przydomku Złemięso używali też Dmińscy), Złota Dziura, Złota Głowa, Złota Goleń (jedna z proklamacji herbu Drogomir, jak również pochodna od herbu Złotogoleńczyk czyli Nowina), Złydzień, Złoty Włos, Zły Duch, Zły Dzień, Źle Wlazł, Żabikot, Żółtobrzuch, Żelazna Głowa, Żebraczy Wójt, Żelazny Głowa, Żółty Pies, Żywy Bartek.
Pozdrawiam Marek Woliński |
|
|
| |
|
|
|
 |
|
Sroczyński_Włodzimierz |
|
|
Temat postu: Staropolskie nazwy osobowe
Wysłany: 30-12-2020 - 10:54
|
|
Dołączył: 09-10-2008
Posty: 34716
Skąd: Warszawa
Status: Offline
|
|
scenarzystom polecam wpis:)
może być i typu "Czarna Żmija" produkcja
Trzy Jaja
Młody Mistrz
Za Grosz Słomy
no skojarzenia pewnie inne teraz
masz wszystkie tomy? |
_________________
Bez PW. Korespondencja poprzez maila:
https://genealodzy.pl/index.php?module= ... 3odzimierz
|
| |
|
|
|
|
|
wolenski_pipis |
|
|
Temat postu: Staropolskie nazwy osobowe
Wysłany: 30-12-2020 - 11:08
|
|
Dołączył: 05-04-2011
Posty: 343
Status: Offline
|
|
Tak, udało mi się po wielu staraniach zgromadzić całość. Wszystkie nazwiska ujęte w tym opracowaniu w postaci Indeksu, umieszczono też w Słowniku etymologiczno-motywacyjnym staropolskich nazw osobowych, tom 7, wydane przez Pracownię Antroponimiczną Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie w 2002 roku.
Pozdrawiam Marek Woliński |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Sroczyński_Włodzimierz |
|
|
Temat postu: Staropolskie nazwy osobowe
Wysłany: 30-12-2020 - 11:13
|
|
Dołączył: 09-10-2008
Posty: 34716
Skąd: Warszawa
Status: Offline
|
|
to gratulacje!
rozważałem kiedyś zakup pojedynczych ale to nie to samo
napisz więcej:)
do czego się odwołują, czy trudno z dostępem
na ile to źródła pierwotne, na ile wtórne
jakie rozwinięcia
może przykładowy skan?
a pomogło Ci w czymś? naprowadziło lub wręcz może coś wyjaśniło? |
_________________
Bez PW. Korespondencja poprzez maila:
https://genealodzy.pl/index.php?module= ... 3odzimierz
|
| |
|
|
|
|
|
sbasiacz |
|
|
Temat postu: Staropolskie nazwy osobowe
Wysłany: 30-12-2020 - 11:15
|
|
Dołączył: 11-02-2015
Posty: 2436
Skąd: Warszawa i okolice
Status: Offline
|
|
indeksując staropolską Bychawę spotkałam się z nazwiskiem/przezwiskiem tak dziwnym, że nie wiedziałam co wpisać, rok 1625 chrzest Urbana, zgłasza ojciec Grzegorz zwany Swinie południe (Swine południe dictum)
akt 35 pierwszy po prawej stronie
https://www.ksiegimetrykalne.pl/viewer/ ... 1_0044.jpg
wpisałam Świnie alias Południe |
_________________
pozdrawiam
BasiaS
|
| |
|
|
|
|
|
wolenski_pipis |
|
|
Temat postu: Staropolskie nazwy osobowe
Wysłany: 30-12-2020 - 11:42
|
|
Dołączył: 05-04-2011
Posty: 343
Status: Offline
|
|
Powyżej zapis - Żelazny Głowa, też nie jest stylistyczny, ale w nazwach osobowych nie należy się doszukiwać stylistyki i ortografii. Obok były zapisy typu - Żelazny jak i Żelazna Głowa. I na tym m.in. polega piękno genealogii. Co raz nas zaskakuje.
Swinie południe, to mogła byś jakaś nazwa miejscowa gdzie mieszkał ów Grzegorz lub jakaś inna nazwa z którą go identyfikowano. W wielu miejscowościach, mieszkańcy nazywają wszystko i wszystkich na swoją modłę.
Pozdrawiam M. Woliński |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Sroczyński_Włodzimierz |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 30-12-2020 - 11:50
|
|
Dołączył: 09-10-2008
Posty: 34716
Skąd: Warszawa
Status: Offline
|
|
Samo to, że nazywają, że jest potrzeba identyfikacji "nadania tożsamości" nawet jakimś odległym wydawałoby się i niepozornym górkom, płachetkom, polanom, małym bagienkom, a w przypadku osób jak jeden młynarz z w okolicy - to tez miewał (miał) określenie nie tylko "młynarz"
to jest istotne:) |
_________________
Bez PW. Korespondencja poprzez maila:
https://genealodzy.pl/index.php?module= ... 3odzimierz
|
| |
|
|
|
|
|
Virg@ |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 30-12-2020 - 13:13
|
|
Dołączył: 19-03-2009
Posty: 783
Status: Offline
|
|
Mój 4xpradziadek, Józef Nawrocki ożenił się z młodzą o 18 lat Anną z domu Jarek, urodzoną około 1756 roku.
Pochodziła ona ze starej kmiecej rodziny odrzykońskiej.
W spisie mieszkańców Odrzykonia sporządzonym przez księdza Jana Poławskiego (opatrzonym datą 24 czerwca 1662 roku) wymienione jest małżeństwo Szymon i Jagnieszka Jarkowie. Zatrudniali oni pięcioro służby: Wojciech, parobek służebny; Błażej, pogonic służebny; Wojciech, pogonic służebny; Bartosz, pastuch służebny; Alska, dziewka służebna.
W dokumencie powstałym 36 lat później na zamku w Sanoku, [zatytułowanym: „Rejestr szkód poczynionych w Majętności Dziedziczney Jaśnie Wielmożnego Jeomci Pana Jana z Dąbrowice Firleia Kasztelana Sanockiego Odrzykonia od chorągwie Roty Husarskiey Jaśnie Wielmożnego Jeomci Pana Woiewody Krakowskiego na Consystecyą do Krosna idącey w Roku Pańskim 1698”] - wśród poszkodowanych przez wojsko wymieniona jest „Jarkowa stara” (nazwa osobowa), która straciła w wyniku sekwestracji produkty na łączną kwotę 7 złotych i 16 groszy. Był to owsa korzec, gęś, dwa garnce piwa, pół kwarty gorzałki, śliwy, krupy, chleb i siano.
Najprawdopoboniej owa „Jarkowa stara” wymieniona w rejestrze szkód, to ta sama Jagnieszka Jarek, żona kmiecia Szymona Jarka, wymienionego w „Popisie Ludności”, mającym na celu spisanie osób objętych powszechnym pogłównym, czyli jednorazowym podatkiem uchwalonym przez Sejm Rzeczypospolitej w 1662 roku – jako subsidium charitativum ‘ofiara miłosierna’ na pokrycie kosztów związanych z opłaceniem żołdu skonfederowanego wojska, po wojnach za panowania Jana Kazimierza.
Widać nazwanie kobiety w wieku 50-60 lat „stara” w oficjalnym dokumencie, w owych czasach nie uznawano za obraźliwe.
Łączę pozdrowienia –
Lidia |
|
|
| |
|
|
|
|
|
wolenski_pipis |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-12-2020 - 10:38
|
|
Dołączył: 05-04-2011
Posty: 343
Status: Offline
|
|
Widocznie w danej miejscowości żyła również w tym czasie „Jarkowa młoda”. W XVII wieku kobieta w wieku 50-60 lat była już staruszką, gdyż rzadko która dożywała tego wieku.
Osobiście znałem kobietę, która w rodzinnej wsi mego Ojca nazywana była: Marysia Felusia Pankowy, Mania Felka Pankowy, Marysia Felusiowa lub Koscokowa, a jako jedyna kobieta we wsi nosiła, obce na tym terenie nazwisko, a była z domu Panek.
Ryszard syn Jana Zawodniaka Wolińskiego, którego babka była Jurkówna, zwany jest Rysio Jaśka Jurka, choć zwany powinien być Rysio Zawodniak lub Rysio z Zawodniaków, jak wskazuje rodzinny przydomek, który pierwotnie brzmiał „Z Zawody”.
Powyższe przykłady wskazują, że nadawanie dodatkowych nazw nie zawsze miało charakter identyfikacyjny, czasami wynikało z tradycji lub innych nieznanych nam potrzeb danej populacji.
Z serdecznościami M. Woliński |
|
|
| |
|
|
|
|
|
kwroblewska |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 31-12-2020 - 13:31
|
|
Dołączył: 16-08-2007
Posty: 3246
Skąd: Łódź
Status: Offline
|
|
Źródłem takich ciekawych a i pięknych nazwisk są staropolskie księgi miejskie - 1586r Jan Wendzilis, Maciej Xzegzolka, 1588r Jan Jezussek; 1587r Wawrzyniec Wendzimucha, 1606r Jan Prazigroszek, 1633r Licygwiazdek, Skoczywroncik, 1635r Darmopyszek, 1685r Marcin Kurzymącka de molendino dicto[z młyna zwanego] Kurzymąka i wielu innych.
____
Krystyna |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
FAQ
Regulamin
Szukaj
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
