Serwis Polskiego Towarzystwa Genealogicznego

W nawiązaniu do pytania zadanego w temacie. Spędziłem wiele lat nad potwierdzeniem/obaleniem teorii o tatarskim pochodzeniu jednej z gałęzi mojej rodziny. Poniżej przedstawiam po krótce wnioski do jakich doszedłem - może się komuś przyda.

1) Pochodzenie od rodzin tatarskich posiadających prawa szlacheckie. To generalnie najłatwiejsza opcja do weryfikacji. O takim pochodzeniu mogą świadczyć m.in.:

a) Charakterystyczne nazwisko (można sprawdzić np. w herbarzu rodzin tatarskich Dziadulewicza - choć są też takie, które mogą brzmieć jak typowo polskie, np. Jabłoński)
b) Religia (duża część Tatarów z terenów dawnej Rzplitej pozostała Muzułmanami).
c) Konkretny przekaz rodzinny, który wspomina o takim fakcie, wymieniający np. nazwę posiadanego majątku, mizar (cmentarz muzułmański) na którym są pochowani przodkowie, itd.
d) Charakterystyczne imiona używane wśród przodków, np.: Sulejman, Mustafa, Ibrahim, Dżenneta.

Jeżeli więc spełniony jest minimum jeden z powyższych warunków szansa takiego pochodzenia wzrasta, jeśli nie to, moim zdaniem, raczej nie ma takiej możliwości.

2) Na tereny dawnej Rzeczpospolitej (wcześniej Królestwa Polskiego i WXL) trafiali też m.in.: Tatarzy będący jeńcami wojennymi oraz służący na dworach bogatej szlachty i arystokracji. Ci najczęściej ulegali asymilacji i nie posiadali z reguły żadnych praw. Cześć z nich znajdowała również zatrudnienie w miastach głównie jako garbarze i szewcy.

Pochodzenie od powyższej grupy najtrudniej jest zweryfikować. W tym przypadku śladów należy szukać w historii danego regionu/miejscowości lub w metrykach gdzie czasem bywały dopiski świadczące o tatarskim pochodzeniu np.: „z sekty scytyjskiej” lub „z islamu”, „narodowości scytyjskiej”.

Z pomocą przychodzi też genealogia genetyczna. Szczegółowe badanie (np. Big Y firmy FTDNA) chromosomu Y pozwoli na ustalenie konkretnej haplogrupy i wskaże listę „genetycznych kuzynów”. Na tej podstawie istnieje też możliwość ustalenia okresu w którym żył wspólny męski przodek (tzw. TMRCA) dla przebadanych osób. Funkcjonuje np. projekt genetyczny skupiający rodziny szlacheckie pochodzenia tatarskiego z dawnej Rzeczpospolitej. Można tam zobaczyć które z nich posiadają jaką haplogrupę: https://www.familytreedna.com/public/lithuanian_tatar_nobility/default.aspx?section=yresults
Jeżeli nie znasz się na genealogii genetycznej, a zdecydujesz się zrobić badanie Big Y pod kątem ewentualnego tatarskiego pochodzenia napisz do mnie wiadomość na prive – chętnie pomogę w interpretacji wyników😊.

Jeśli genetyka nie wykaże możliwości tatarskiego pochodzenia, ani żadna z przesłanek o których wspominałem wyżej nie będzie spełniona to szansa na przodka Tatara jest bardzo nikła. UWAGA! Nie dajcie się wpuścić w maliny i nie kierujcie się poszczególnymi cechami wyglądu zewnętrznego swoich krewnych. Za wygląd zewnętrzny odpowiadają geny autosomalne i jest to istny „koktajl”, który absolutnie nie musi świadczyć o danym pochodzeniu etnicznym (przykład: to, że ktoś ma mocno uwydatnione kości policzkowe wcale nie musi świadczyć o tym, że jego przodkowie byli z Mongolii 😉).

Właśnie zamówiłem na myheritage test DNA, nie wiem czy o tym samym mowa w powyższym wątku. Jestem ciekaw jakie będą wyniki.

Jeśli obstawiasz Tatarów w swojej linii prostej po mieczu to najlepszym rozwiązaniem będzie zbadanie chromosomu Y (tego dziedziczonego tylko przez mężczyzn). Myheritage oferuje test genów autosomalnych. Wyniki pokażą Ci m.in. tzw. "etnicznośc", ale nie sięga ono zbyt głęboko wstecz (do ok. 5-6 pokoleń). Poza tym interpretacja wyników jest mocno dyskusyjna - to jest jednak temat rzeka i był poruszany na forum wielokrotnie dlatego nie będę się tu rozpisywał. Krótko mówiąc: jak Cię stać to zrób najlepiej Big Y https://www.familytreedna.com/products/big-y, a jak nie to chociaż 37 markerów: https://www.familytreedna.com/products/y-dna

Niestety nie jestem w 100% że moje geny pochodzą są w prostej linii od tatarów. Raczej posiadam fizyczne cechy świadczące o pochodzeniu semickim.

No to rzeczywiście w tym przypadku test na MH wydaje się najbardziej rozsądnym i ekonomicznym rozwiązaniem. Może wyjdą jakieś ciekawostki. Drobna wskazówka a propos genów semickich i testu MH. Mojemu kuzynowi, który ma potwierdzonych przodków żydowskich na poziomie 3xpra, wyskakuje w podobieństwach DNA ok. 115 osób z Izraela na 15 000 wszystkich oraz 7% Aszkenazyjczyk w etniczności. Ja mam dla przykładu 2 osoby z Izraela, nie mając żadnych żydowskich przodków (przynajmniej do połowy XVIII w. ), i O% aszkenazyjskich.

Krzysztofie, dzięki za odzew.
Poprzednio napisałem nieściśle, teraz to naprawię.
[edit: nieściśle napisałem 2 razy (z pamięci), ale po sprawdzeniu w źródłach jest jak niżej:]

- określenie "tatarski szlachcic" dotyczy nie Jutkiewicza, ale Sobolewskiego.
Źródła wymieniają w Sorok Tatarach kilku Sobolewskich, w tym kobiety (np. szlachcianka, obywatelka tatarka Rozalia Sobolewska córka Aleksandra - LVIA 515-15-172 str 156 i 157). Jeden z Sobolewskich był największym posesorem w Sorok Tatarach (miał najwięcej ziemi w porównaniu z innymi). Jutkiewicze są m.in. zapisani w 1834 r. wśród czeladzi u Stefanowej Sobolewskiej (wdowy?).

Generalnie to na podstawie Spisów rewizyjnych i spisu przyjmujących komunię św. z 1834 rysuje się (z grubsza) taki obraz: w okolicy Sorok Tatary zamieszkiwała szlachta tatarska, często wojskowi "bywszych wojsk polskich" (a'propos orężnej tradycji). Przeważnie przy każdym z nich jest zapisana służba lub czeladź (zazwyczaj liczna). I tu właśnie zastanawiam się spośród kogo właśnie one się rekrutowały. To, że wymienione osoby przeszły na chrześcijaństwo jest bezsporne (spis przyjmujących komunię...), więc nie wiem czy kryterium wiary byłoby właściwym (bo wśród służby lub czeladzi mogli być tacy co zostali przy wierze przodków i sa wymienieni w innym spisie)... No właśnie: mogli być? A co z kryterium historycznym/pochodzenia? Bo jestem sobie w stanie wyobrazić sytuację w której były tatarski wojskowy jest osadzany jako szlachcic pod rygorem służby wojskowej w wypadku wojny, i podlegli mu wcześniej (wojownicy? inni?) są osadzani razem z nim jako jego służba lub czeladź, i że stan ten przechodzi w tradycję i po 200 latach i x pokoleniach nadal jest tak że te same rodziny są poddanymi (?) jego potomków bo tak było "od zawsze, według prawa i zwyczaju".

A - jeszcze raz prostując - na temat szlachectwa (prawdziwego, uznanego, wg. prawa) "moich" Jutkiewiczów jak dotąd nic nie wiem, przepraszam za wprowadzającą w błąd dwuznaczność.

Krzysztofie, dzięki za odzew.
Poprzednio napisałem nieściśle, teraz to naprawię.
[edit: nieściśle napisałem 2 razy (z pamięci), ale po sprawdzeniu w źródłach jest jak niżej:]

- określenie "tatarski szlachcic" dotyczy nie Jutkiewicza, ale Sobolewskiego.
Źródła wymieniają w Sorok Tatarach kilku Sobolewskich, w tym kobiety (np. szlachcianka, obywatelka tatarka Rozalia Sobolewska córka Aleksandra - LVIA 515-15-172 str 156 i 157). Jeden z Sobolewskich był największym posesorem w Sorok Tatarach (miał najwięcej ziemi w porównaniu z innymi). Jutkiewicze są m.in. zapisani w 1834 r. wśród czeladzi u Stefanowej Sobolewskiej (wdowy?).

Generalnie to na podstawie Spisów rewizyjnych i spisu przyjmujących komunię św. z 1834 rysuje się (z grubsza) taki obraz: w okolicy Sorok Tatary zamieszkiwała szlachta tatarska, często wojskowi "bywszych wojsk polskich" (a'propos orężnej tradycji). Przeważnie przy każdym z nich jest zapisana służba lub czeladź (zazwyczaj liczna). I tu właśnie zastanawiam się spośród kogo właśnie one się rekrutowały. To, że wymienione osoby przeszły na chrześcijaństwo jest bezsporne (spis przyjmujących komunię...), więc nie wiem czy kryterium wiary byłoby właściwym (bo wśród służby lub czeladzi mogli być tacy co zostali przy wierze przodków i sa wymienieni w innym spisie)... No właśnie: mogli być? A co z kryterium historycznym/pochodzenia? Bo jestem sobie w stanie wyobrazić sytuację w której były tatarski wojskowy jest osadzany jako szlachcic pod rygorem służby wojskowej w wypadku wojny, i podlegli mu wcześniej (wojownicy? inni?) są osadzani razem z nim jako jego służba lub czeladź, i że stan ten przechodzi w tradycję i po 200 latach i x pokoleniach nadal jest tak że te same rodziny są poddanymi (?) jego potomków bo tak było "od zawsze, według prawa i zwyczaju".

A - jeszcze raz prostując - na temat szlachectwa (prawdziwego, uznanego, wg. prawa) "moich" Jutkiewiczów jak dotąd nic nie wiem, przepraszam za wprowadzającą w błąd dwuznaczność.

W nawiązaniu do dyskusji w poszukiwaniach natknęłam się w moich przodkach na ciekawe nazwisko
Szachangłuchowicz – Szachogłuchowicz jako jeden człon oraz z podziałem Szacho- Głuchowicz; Szacha-Głuchowicz.

Byli to przodkowie ze strony mojego taty.
Najstarsze metryki urodzeń z kościoła katolickiego znalazłam z 1695 roku.

Zastanawiam się czy byli to spolszczeni Tatarzy ?
Sprawdziłam ewentualne osadnictwo Tatarów na Kujawach i okazało się, że jeden z Radziwiłłów miał na Kujawach osadzić oddział żołnierzy tatarskich. W rejonach tych przetoczyły się także walki w Tatarami, a w okresie zaborów za czasów carskich - Tatarów osiedlano tam karnie.

Anna

NO ja akurat mam dwie rodziny przodków ,tatarskie od wieków osiedlone w łódzkim w trzech parafiach .Mam pełne dane . Moja mama jest tatarką .Inne rodziny łódzkie prowadzimy wraz z regionalistami łódzkimi.

Pozdrawiam

Kamil