|
|
|
|
| Autor |
Wiadomość |
Koluszkowski_Henryk |
|
Temat postu: Gospodarze czynszownicy
 Wysłany: 15-04-2020 - 18:45
|
|
Dołączył: 31-10-2013
Posty: 193
Status: Offline
|
|
Przed uwłaszczeniem (1864 r.) prawie cała ziemia uprawna (i nie tylko) należała do "panów" (dziedziców, wielkich właścicieli ziemskich). Rolnicy, którzy mieli gospodarstwo i ziemię, którą uprawiali, byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny na "pańskim". Była także duża grupa tzw. czynszowników (nazywanych też "okupnikami"), którzy nie pracowali na "pańskim" tylko opłacali roczną, ustaloną kwotę "czynszu". Najczęściej ta forma stosowana była w nowozakładanych w I poł. XIX w. osadach, koloniach, holendrach, często zamieszkanych przez Niemców, Czechów.
Henryk |
|
|
| |
|
|
|
 |
|
Virg@ |
|
|
Temat postu: Gospodarze czynszownicy
Wysłany: 15-04-2020 - 22:15
|
|
Dołączył: 19-03-2009
Posty: 781
Status: Offline
|
|
|
genealog1981 napisał:
[…] Gospodarz czynzownik. Czy to byli gospodarze ktorzy wynajmowali mieszkanie u kogos?
Sandro,
wynajmujący mieszanie u kogoś, to dawniej komornik, inaczej lokator.
Ubogi chłop bez roli mieszkający u innego chłopa, to był kątnik.
Przy wypisywaniu metryk, w księgach parafialnych, obok wykonywanego zawodu spotykamy określenie przynależności klasowej, przykładowo na Mazowszu:
- włościanin, tak nazywano wszystkich mieszkańców wsi nie będących dziedzicami i szlachtą, w XIX wieku określenie chłopa, oprócz kmieć, rolnik, czy wieśniak;
- gospodarz, kmieć, czyli chłop który prowadził gospodarstwo takiej wielkości, że pozwalało gospodarzowi utrzymać z niego siebie i swoją rodzinę bez konieczności dorabiania u innych (po uwłaszczeniu zwykle właściciel tego gospodarstwa /*). Stał on wysoko w hierarchii społecznej wsi, gospodarując na jednym łanie (17 ha) lub na więcej [gospodarz na pół łanie (ok. 9 ha) - półrolnik; gospodarz na ćwierć łanie (ok. 4,5 ha) - kwartnik].
W odróżnieniu od gospodarza, chłop nazywany zagrodnikiem, też prowadzi gospodarstwo, ale o niezbyt dużej wielkości i musiał jeszcze imać się innych prac.
Gospodarz czynszownik, to taki, który nie miał obowiązków pańszczyźnianych, bo np. gospodarował na gruntach nie obsadzonych pierwotnie przez chłopów (tzw. pustki lub grunty poza tabelowe), za co płacił czynsz umowny, na podstawie kontraktu czynszowego (stąd czynszownik).
Czynszownikami byli np. – jak napisał powyżej Henryk - nasiedleni koloniści, którzy nigdy nie mieli obowiązków pańszczyźnianych wobec folwarku.
- - - - -
*/ Reformy uwłaszczeniowe zostały wprowadzone i wykonane przez władze zaborcze:
- w latach 1811-1850 w zaborze pruskim,
- w 1848 r. w zaborze austriackim (wprowadzane w ciągu 50 lat),
- w roku 1861 na tzw. Ziemiach Zabranych (wschodnie ziemie zaboru rosyjskiego, które nie weszły w skład Królestwa Polskiego),
- a także w roku 1864 roku w Królestwie Polskim, gdzie ‘chłop czynszowy’, zwany również okupnikiem, był to chłop pańszczyźniany opłacający okup, jak nazywano czynsz płacony w zamian za odrabianie pańszczyzny. Dekretem z dnia 19 lutego/2 marca 1864 r. car Aleksander II uwolnił wszystkich chłopów od pańszczyzny na rzecz dworu, przyznał im wolność osobistą i prawo własności do posiadanej ziemi, którą od tej daty mogli swobodnie dysponować.
Łączę pozdrowienia –
Lidia
P.S.
Tak przy okazji, nawiązując do Twojego pytania.
Współcześnie, na rynku nieruchomości mieszkaniowych pojęcie „czynszu” funkcjonuje w dwóch odmianach, czyli czynszu administracyjnego oraz czynszu najmu.
Czytaj więcej: https://samorzad.infor.pl/sektor/zadani ... okosc.html |
|
|
| |
|
|
|
|
|
pablo53 |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 12-05-2021 - 16:45
|
|
Dołączył: 23-04-2021
Posty: 2
Status: Offline
|
|
|
Pieczątkiewicz_Krzysztof napisał:
(...)
Czy ktoś zna dokładne odpowiedzi i definicje tych nazw i określeń? Szczególnie interesuje mnie określenie półtrzecia roku mający 
Dziękuję z góry za odpowiedź i pozdrawiam
Krzysztof Pieczątkiewicz
Półtrzecia roku = 2 i pół roku. To stara forma tak, jak półtora roku = 1 i pół roku (od: pół wtora=drugiego). Albo jak godziny: wpół do drugiej to godzina pierwsza "i pół", wpół do trzeciej to druga i pół, itd. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Tobola.paulina |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 13-03-2024 - 22:39
|
|
Dołączył: 13-03-2024
Posty: 1
Status: Offline
|
|
Witam w akcie urodzenia podano iż ojciec był " włościanin Rataj dworski". Rozumiem co oznacza włościcani oraz rataj dworski jednak chciałabym zapytać czy to połączenie znaczy coś więcej? akt spisany w 1814 roku w Dębołęce.
pozdrawiam |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Janiszewska_Janka |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 14-03-2024 - 12:05
|
|
Dołączył: 28-07-2018
Posty: 1065
Status: Offline
|
|
|
Tobola.paulina napisał:
Witam w akcie urodzenia podano iż ojciec był " włościanin Rataj dworski". Rozumiem co oznacza włościcani oraz rataj dworski jednak chciałabym zapytać czy to połączenie znaczy coś więcej? akt spisany w 1814 roku w Dębołęce.
pozdrawiam
Oznacza to, że jego źródłem utrzymania były dochody z pracy w charakterze rataja dworskiego. Określenie "włościanin" odnosiło się do jego stanu społecznego. Bywały przypadki zatrudniania w tym charakterze osób stanu szlacheckiego, które utraciły swoje ziemie jako źródło utrzymania.
Pozdrawiam
Janka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
g_gosia91 |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 10-06-2024 - 11:00
|
|
Dołączył: 16-04-2024
Posty: 5
Status: Offline
|
|
Dzień dobry,
czy ktoś z forumowiczów wie może, kim był WYŁAMNIK?
Próbuję się tego dowiedzieć - jak do tej pory bezskutecznie.
Nie wiem, czy określenie to ma związek z obszarem występowania, ale u mnie odnotowane w akcie z okolic Rybnika (Górny Śląsk), z XX w.
W akcie zgonu podane jest, że zmarły był wyłamnikiem, zaś jego żona (zgłaszająca zgon) również określona jest jako wyłamniczka. Akt zgonu datowany na 1937 r.
Pozdrawiam,
Małgosia |
|
|
| |
|
|
|
|
|
janusz59 |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 10-06-2024 - 13:42
|
|
Dołączył: 29-03-2021
Posty: 944
Status: Offline
|
|
W języku niemieckim rodzic przekazujący następcy gospodarstwo nazywa się Auszuegler. Po polsku jest tłumaczone jako wymiernik (tak było urzędowo w Poznańskim w okresie miedzywojennym) , wycużnik, dożywotnik,wymownik. Słowo Auszugler pochodzi od czasownika ausziehen , które ma wiele znaczeń . Być może na Śląsku znaleziono na Auszuglera polskie określenie wyłamnik. Wiek zmarłego może coś wyjaśnić .
Trzeba sprawdzić inne akty z tego terenu . Czy występuje to określenie u starszych gospodarzy, czy u innych kategorii osób.
Pozdrawiam
Janusz
PS. Słowo Auszuegler pochodzi bezpośrednio od słowa Auszug = wypis. Chodzi o dokument sporządzany przy przekazaniu gospodarstwa , gdzie dokładnie opisane są świadczenia w naturze i pieniądzach na rzecz przekazującego. Stąd też jedno z polskich określeń -wymiernik (od wymiaru świadczeń). |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Janiszewska_Janka |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 10-06-2024 - 13:48
|
|
Dołączył: 28-07-2018
Posty: 1065
Status: Offline
|
|
|
g_gosia91 napisał:
Dzień dobry,
czy ktoś z forumowiczów wie może, kim był WYŁAMNIK?
Próbuję się tego dowiedzieć - jak do tej pory bezskutecznie.
Nie wiem, czy określenie to ma związek z obszarem występowania, ale u mnie odnotowane w akcie z okolic Rybnika (Górny Śląsk), z XX w.
W akcie zgonu podane jest, że zmarły był wyłamnikiem, zaś jego żona (zgłaszająca zgon) również określona jest jako wyłamniczka. Akt zgonu datowany na 1937 r.
Pozdrawiam,
Małgosia
W Nowinach Raciborskich występują określenia siedlak (lub siedłak) i wyłamnik w odniesieniu do ludzi starych. Np
https://www.biblrac.eu/files/nowiny_rac ... 562947.pdf str 3 relacje korespondentów
Wydaje się, że to jakieś śląskie określenia mieszkających tam ludzi czyli jakieś regionalizmy. Używano w artykule także określeń zagrodnik, które są znane powszechnie w XIX wieku, ale o wyłamnikach czytam po raz pierwszy.
Pozdrawiam
Janka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
janusz59 |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 10-06-2024 - 14:10
|
|
Dołączył: 29-03-2021
Posty: 944
Status: Offline
|
|
Jeszcze znalazłem niemieckie tłumaczenie na polskie słowo wymarsz. Można dwojako przetłumaczyć : Auszug lub Aufbruch.
Mamy więc Auszug znany z dokumentów umowy o dożywotnie utrzymanie. Mamy też Aufbruch pochodzący od czasownika aufbrechen mającego dwa znaczenia : odchodzić , wyruszać oraz drugie wyłamywać .
Ta zbieżność znaczeń mogła być przyczyną powstania słowa wyłamnik
Mamy taki ciąg : Auszug (wypis z aktu notarialnego) --- Auszug(wymarsz) --- Aufbruch (wymarsz)--- Aufbruch (wyłamanie ).
Pozdrawiam
Janusz |
|
|
| |
|
|
|
|
|
g_gosia91 |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 10-06-2024 - 20:33
|
|
Dołączył: 16-04-2024
Posty: 5
Status: Offline
|
|
|
janusz59 napisał:
W języku niemieckim rodzic przekazujący następcy gospodarstwo nazywa się Auszuegler. Po polsku jest tłumaczone jako wymiernik (tak było urzędowo w Poznańskim w okresie miedzywojennym) , wycużnik, dożywotnik,wymownik. Słowo Auszugler pochodzi od czasownika ausziehen , które ma wiele znaczeń . Być może na Śląsku znaleziono na Auszuglera polskie określenie wyłamnik. Wiek zmarłego może coś wyjaśnić .
Trzeba sprawdzić inne akty z tego terenu . Czy występuje to określenie u starszych gospodarzy, czy u innych kategorii osób.
Pozdrawiam
Janusz
PS. Słowo Auszuegler pochodzi bezpośrednio od słowa Auszug = wypis. Chodzi o dokument sporządzany przy przekazaniu gospodarstwa , gdzie dokładnie opisane są świadczenia w naturze i pieniądzach na rzecz przekazującego. Stąd też jedno z polskich określeń -wymiernik (od wymiaru świadczeń).
To wygląda na bardzo dobry trop; sprawdziłam - w tej konkretnej księdze zgonów (1937 r.) określenie wyłamnik występuje jeszcze dwa razy - przy osobach powyżej 65 roku życia (choć było wielu zmarłych w okolicach tego wieku - i starszych - którzy nie zostali tak określeni. Zerknęłam do wcześniejszej księgi - również znalazłam wyłamników. Dla porównania sprawdziłam najwcześniejszą dostępną księgę - z 1913 r. - i tam prawdopodobnie też mogli być wyłamnicy, ale pisani właśnie po niemiecku. Zostawiam link na jeden z aktów, może ktoś ze znajomością niemieckiego potwierdzi, że zmarły Valentin Brachmann, lat 84, był wyłamnikiem właśnie... (akt nr 9):
https://skanoteka.genealodzy.pl/index.p ... &zoom=1.75
Dziękuję za wyjaśnienie,
Małgosia |
|
|
| |
|
|
|
|
|
janusz59 |
|
|
Temat postu: Re: Określenia i nazwy z aktów
Wysłany: 10-06-2024 - 21:34
|
|
Dołączył: 29-03-2021
Posty: 944
Status: Offline
|
|
Tam jest tak : der Auszugler Valentin Brachmann, ihr Vater (czyli wyłamnik Valentin Brachmann , jej ojciec) .
Występuje tu niemieckie słowo Auszuegler , o którym pisałem w poprzednich postach
Uwaga : Auszugler pisze się przez u z dwoma kropkami , ale ja na swoim małym laptopie nie mam sposobu na napisanie tej litery. Oficjalny niemiecki sposób na opisowe zapisanie tej litery to "ue".
Jak pisałem już wcześniej , w Poznańskim oficjalnie pisano wymiernik. Natomiast potocznie w okolicach Kalisza (dawny zabór rosyjski) mówiono:wycużnik , mieć rodziców na wycugu . Dopiero w 1977 roku wprowadzono emerytury rolnicze.
Pozdrawiam
Janusz |
Ostatnio zmieniony przez janusz59 dnia 10-06-2024 - 21:49, w całości zmieniany 1 raz
|
| |
|
|
|
|
|
Malrom |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 10-06-2024 - 21:49
|
|
Dołączył: 01-12-2011
Posty: 6895
Status: Offline
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
FAQ
Regulamin
Szukaj
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
