| Autor |
Wiadomość |
A.Michałowski |
|
Temat postu: znaczenie słów stopień pokrewieństwa, powinowactwo...
 Wysłany: 27-12-2008 - 08:36
|
|
Dołączył: 19-04-2008
Posty: 876
Skąd: województwo śląskie
Status: Offline
|
|
Witam.
Spotkałem się kiedyś w literaturze z określeniem "synowiec dziada".
Jak należy rozumiec to powinawactwo?
Pozdrawiam. 
Michał. |
|
|
| |
|
|
|
 |
|
Kornelia_Major |
|
|
Temat postu: znaczenie słów stopień pokrewieństwa, powinowactwo...
Wysłany: 27-12-2008 - 11:57
|
|
Dołączył: 10-04-2007
Posty: 474
Skąd: Kielce
Status: Offline
|
|
Witaj.
"Synowiec dziada - to syn brata dziadka.
Do połowy XIX wieku syn brata w stosunku do stryja- synowiec, a córka brata -synowica"
Podałam trochę więcej -łatwiej się zapamięta.
Władysław Kopaliński-Słownik mitów i tradycji kultury str.1096
Pozdrawiam - Kornelia |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Fronczak_Waldemar |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 27-12-2008 - 13:03
|
|
Dołączył: 28-06-2006
Posty: 676
Skąd: Łódź
Status: Offline
|
|
Jeszcze drobne uzupełnienie.
W swoim pytaniu użyłeś raz określenia "pokrewieństwo", a raz "powinowactwo".
To dwa różne światy i niedopuszczalne jest stosowanie tych określeń zamiennie!!!! A już szczególnie na forum genealogicznym.
W tym wypadku jest to związek pokrewieństwa
Pozdrawiam
Waldemar Fronczak |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Jaś |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 27-12-2008 - 14:02
|
|
Dołączył: 28-05-2008
Posty: 48
Status: Offline
|
|
Drugie dopowiedzenie:
powinowactwo to związek miedzy krewnymi jednego współmałżonka a drugim współmałżonkiem.
Np powinowatymi są: teść, synowa, pasierb.
Pozdrawiam, Maria Jaś |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Wladyslaw_Moskal |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 27-12-2008 - 17:28
|
|
Dołączył: 25-04-2008
Posty: 1571
Status: Offline
|
|
Witam,
moja 85-letnia Ciocia uzywa jeszcze okreslen, ktore znalazlem w "Encyklopedii staropolskiej" Zygmunta Glogera z 1903 r;
Pokrewieństwa.
Pokrewni są ci, którzy od jednej osoby ród swój wiodą, powinowaci zaś są krewni męża względem krewnych żony i odwrotnie. W jakim stopniu zachodzi pokrewieństwo jednego z małżonków, w tymże stopniu jest i dla drugiego powinowactwem. Polacy mieli nader obfity rodzinny słownik nazw, określających rodzaj pokrewieństwa, pozostawiający daleko w tyle niemiecki, więc i pożyczek mieli mało. Mieli oni zwyczaj rozpamiętywać najdalsze pokrewieństwa rodzinne, a starsze niewiasty przekazywały młodszym pokoleniom całe dzieje pokrewieństw w swych okolicach i województwach. Pochodziło to nie tyle z próżności, ile z obyczaju narodowego, w którym wszystka szlachta uważała się za jedną rodzinę czyli „bracie”. Stąd „u Polaków najpierwszy był tytuł: bracie, później mówiono: panie bracie, a wreszcie: mości panie bracie”. Piotr Skarga w „Żywotach świętych” pisze, iż „w polskim języku bracią zowiemy w trzeciem i czwartem pokoleniu i jakiekolwiek powinowate”. W prawie polskiem, którego główną podstawą były stare zwyczaje narodu, charakterystyczną stanowi cechę pewna solidarność i łączność rodowa, nawet w dalszych stopniach pokrewieństwa. Majątek np. sprzedany w obce ręce krewni sprzedawcy mieli prawo odkupić, co wydawało się nader dziwnem dla cudzoziemców. W prastarym obyczaju polsko-słowiańskim nie dawano posagu czyli wiana za dziewką, ale młodzian nabywał córkę u rodziców, był więc zwyczaj porywania dziewcząt, jako najtańszy sposób nabycia żony. Obyczaj ten przetrwał w Polsce przyjęcie wiary chrześcijańskiej i musiał się wydarzać jeszcze w XIII i XIV w., skoro ówczesne prawa krajowe surowo zabraniają żenienia się w sposób podobny. W obrzędach zaś weselnych ludu polskiego ślady tego obyczaju przetrwały do naszych czasów. Że zaś na oznaczenie słowa gonić, zająć, było w dawnej polszczyźnie słowo żonąć, żenić, stąd powstały wyrazy: żona, ożenić, żonaty. Od wyrazu mahal, umowa ślubna, utworzono z żony małżonę i małżonkę Druga żona względem dzieci swego męża z poprzedniej żony jest ich macochą. Ten, co „przyżenił” sobie żonę, czyli zjął, zajął ją rodzicom, nazywał się zięciem. Przyprowadzona do domu synowa, jako młoda niewiasta w porównaniu do starej matki męża, dostawała nazwę: niewiastki, niewiestki lub sneszki. Ojciec nazywa się w mowie staropolskiej: ociec, rodzic, tata, t. j. tak, jak dotąd lud polski wymawia i używa tych wyrazów. Wyraz „ociec” sięga prastarych czasów; wyrazu rodzic lud używa, gdy chce nazwać poważniej. Wyraz tata, używany przez dzieci, jako najłatwiejszy, jest również dawny, bo już Bielski w XVI w. pisze: „Święty Wojciech, założywszy klasztor, dał mu imię po słowiańsku tata, bo tak Słowacy zwali św. Wojciecha jako ojca”. Z nastaniem wiary chrześcijańskiej potworzyły się wyrazy: ojciec święty, ojciec duchowny, ojciec chrzestny, a ze wzrostem gospodarstw „ojciec czeladny” czyli gospodarz domowy, ojciec i dozorca czeladki. Ojczym jest wtórym mężem matki czyjej. Ojczyc i ojcowie ma kilka znaczeń w języku staropolskim: oznacza najprzód syna z prawego łoża, potem rodaka, ziomka, rodowitego syna swojej ziemi, dalej doradcę i miłośnika ojczyzny. Takim np. był Jan Łaski (ur. 1456, zm. 1531), o którym Stryjkowski wyraził się: „umarł Jan Łaski, prawy ojczyc ojczyzny”. Ojczycem lub ojcowicem zwano każdego ze starego rodu, pana z panów, wreszcie tak nazywano poddanych ojcowskich, na miejscu urodzonych, a prawo dawne stanowiło, że pojmańców (jeńców) wojennych dzieci uważani są za ojczyców czyli poddanych”. Majątek po ojcu zwał się ojcowizną i ojczyzną, po matce – macierzyzną. Syna jedynaka nazywano „jednorodzonym”, adoptowanego – „przysposobionym” lub „przyjętym”. Trzymany do chrztu jest chrzestnym czyli chrześniakiem. „Synowie koronni” oznaczało ziemian z Korony. Rodzice nazywali córki swoje w mowie potocznej dziewkami, dziewuszkami. Dzieci żony od pierwszego jej męża, lub dzieci męża z pierwszej jego żony, zowią się pasierbami i pasierbicami. Ojciec ojca lub matki zowie się dziadem, dziadkiem, matka ojca lub matki – babką. Tych rodzice są pradziadami i prababkami, a tych znowu przodkowie zowią się pra-pradziadami lub naddziadami. Majątek po dziadku zowie się „dziadkowizną”, po babce „babizną”. Dzieci syna lub córki są wnuczętami. W dawnej polszczyźnie nie mówiono wnuk, ale wnęk, a o rodzaju żeńskim nie mówiono wnuka ani wnuczka, ale wnęka i wnęczka. Jeszcze w końcu XVI wieku Szczerbowicz pisze: „dzieci rodzonych braci i sióstr, t. j. synowców i siostrzeńców, też wnękami zowią”. Syn brata zowie się bratańcem, bratankiem, synowcem, córka brata – synowicą, bratanką lub bratanicą. Syn siostry – siestrzanem, siostrzeńcem, siestrzankiem, córka siostry – siostrzenicą, siestrzanką. Wyraz szwagier, szwagierka jest czysto niemieckim (Schwager, Schwäher). Dawni Polacy nazywali zawsze brata mężowskiego dziewierzem lub szurzą a nie szwagrem, siostrę mężową: żołwicą, żełwicą, żełwią lub świeścią a nie szwagierką. Surzyną nazywano na Mazowszu żonę szwagra jeszcze w XVII w. Mączyński, słownikarz XVI w., powiada: „Żełw albo żełwica, też niewiastką niektórzy zowią, t. j. mężowa siostra”. Szymonowicz w sielankach pisze:
Żołwice i bratowe u jednego stołu,
I świekry i niewiestki jadają pospołu.
Żona brata czyli bratowa zwała się jątrew, jątrewka, a nazwy tej pisarze polscy używali do połowy XVII wieku. Siostra matczyna lub ojcowa zowie się ciotką; jeżeli rodzona, zowie się ciotką rodzoną, w przeciwnym razie jest ciotką wujeczną lub stryjeczną. Mąż ciotki zowie się: pociot, paciot, naciot. Lud wiejski nazywa ciotką wronę, ciotuchą – febrę czyli zimnicę, ciotami – czarownice, które nasyłają ludziom kołtuny lub myszy. Dzieci po dwuch siostrach rodzonych są sobie rodzono-cioteczni, jeżeli zaś babki były siostrami, są przecioteczni. Rodzony brat matki jest wujem, żona jego wujenką czyli wujną, syn bratem, córka siostrą rodzono-wujeczną. Brat babki nazywa się stary wuj, dziadek lub przedwieć. Brat ojca jest stryjem, stryjkiem. W dawnej polszczyźnie skracano stryjek na stryk, mówiono więc pospolicie: stryk, wieś Stryków, kronikarz Maciej Strykowski. Żona stryja była jednak stryjenką lub stryjną, a dzieci po rodzonym stryju – rodzono-stryjecznemi. Brat dziadka zwał się starym stryjem albo przestryjcem, prastryjem, wnuk jego był bratem stryjeczno-stryjecznym, czyli przestryjecznym. Syna i córkę brata stryjecznego zwano stryjecznym synem i stryjeczną córką. Wogóle stryjów i braci stryjecznych i przestryjecznych zwano „stryjcami”. Stryjcowie byli to męscy potomkowie jednego dziada, pradziada lub prapradziada, w różnych stopniach pokrewieństwa z sobą zostający. Nosili oni wspólny herb i uważani byli zawsze za blizką rodzinę. Paprocki w „Ogrodzie królewskim”, w przedmowie do Mich. Sędziwoja, pisze: „A pod jednym herbem jest kilkaset, pod drugim kilka tysięcy nalazłoby się stryjców herbowych, między którymi jest wielka miłość, chociaż jedni z tych herbów panowie a drudzy chudszy się znachodzą”. I dalej: „Jest i był przedtem w Polsce takowy obyczaj i miłość między rycerstwem a pany, że herbowi stryjcowie wszyscy jeden o drugiego krzywdę jako bracia właśni umierali i w potrzebach na nieprzyjacioły koronne ze wszystkich państw pod jeden się proporzec albo chorągiew zjeżdżali, w potrzebach bywałe rotmistrze obierali a ich słuchali”. Znaną jest pewna starodawna spólność majątkowa, wymagająca, aby pomimo uprawnionych już działów rodzinnych nie czynił nikt sprzedaży ani zapisu, nie zapewniwszy się zezwolenia stryjców herbowych. Klonowicz pisze, że flisacy wiatr nazywają „stryjem”. W mowie potocznej było pospolitem „wujanie i stryjanie”, a szczególniej to ostatnie, to jest, że młodsi nazywali starszych znajomych i przyjaciół „stryjku”, co u ludu jest we zwyczaju dotąd. Ojciec żony zowie się teść, a matka – teściowa lub teścia, dawniej cieść i cieścia. W jednej z pieśni ludowych dotąd w niektórych okolicach śpiewają: „I wyszła doń stara cieść”. Mączyński w swoim słowniku z r. 1564 tak objaśnia: „Cieść, to jest żony mojej ojciec, niektórzy świekrem zowią, ale niewłaściwie, bo świekier jest mężów ojciec, którego zowią po łacinie socer”. Stryjkowski znów pisze: „Obesłał bracią swoją i ćcia albo cieścia, ojca żony swojej”. Widzimy z tego, że tak dawniej jak i dzisiaj u ludu, który tej nazwy w wielu stronach używa, świekier, świokier, świekra, świokra, świekrucha oznacza tylko rodziców męża, a teść i teścia – rodziców żony. Nieraz jednak ludzie mieszali z sobą te obie nazwy, a sam Stryjkowski w innem miejscu wyraża się: „Boniak świekier albo cieść Swantopełka”. Jeżeli świekier pochodzi także z niemieckiego wyrazu Schwäher, to nic dziwnego, że znaczenie tego wyrazu w polskim języku nie mogło być tak i owak pojmowane, skoro nie było polskiem. „Półbratem” nazywano w dawnej polszczyźnie brata przyrodniego, „półsiostrą” – siostrę przyrodnią, t. j. dzieci z jednej matki po dwuch ojcach, lub z jednego ojca po dwuch matkach. Dalekich przodków nazywano praojcami, praszczurami, praskurzami a praprawnuków – pasynkami. Brückner przytacza zapomniane na przełomie od średnich wieków do nowych dwie nazwy: nieściora i czędo czyli cędo. Ten ostatni wyraz oznaczał jeszcze w XVI w. dziecko. Wyrazy: bękart, bastard, bastrzę, wyrugowały: pokrzywników i wylegańców. W rachowaniu stopnia pokrewieństwa przy zawieraniu małżeństw, trzymano się w Polsce śladem prawa kanonicznego rachuby kanonicznej, która się różniła w pobocznej linii od rachuby cywilnej prawa polskiego. Gdy podług prawa kanonicznego brat z siostrą są w pierwszym stopniu a synowica ze stryjem w drugim, to podług rachuby cywilnej w Polsce brat z siostrą był w drugim a synowica ze stryjem w trzecim stopniu pokrewieństwa. W prawach spadkowych używano cywilnej rachuby, ograniczając prawo spadkowości do 8-go stopnia włącznie.
Pomyslnego Nowego Roku,
Wladyslaw |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
Temat postu:
Wysłany: 28-01-2009 - 21:01
|
|
Dołączył: 16-01-2009
Posty: 1847
|
|
dr Joanna Przyklenk z Zakładu Historii Języka Polskiego,
dr Katarzyna Wyrwas z Uniwersytetu Śląskiego.
Terminologia pokrewieństwa i powinowactwa
KREWNI WSTĘPNI (-3)
pradziad (dla prawnuka, prawnuki)
prababa (dla prawnuka, prawnuki)
KREWNI WSTĘPNI (-2), AGNACI - OJCZYŚCI i KOGNACI - MACIERZYŚCI
dziad ojczysty / macierzysty (dla wnuka, wnuki)
baba ojczysta / macierzysta (dla wnuka, wnuki)
KREWNI BOCZNI (-2), AGNACI - OJCZYŚCI i KOGNACI - MACIERZYŚCI
prastryj (przestryj, dziad stryjeczny) = brat dziada
prawuj* (przedwieć, dziad wujeczny) = brat baby
praciota* (przeciota*, baba cioteczna) = siostra dziada / baby
POWINOWACI (-2)
prastryjna* (baba stryjeczna) = żona brata dziada
prawujna* (baba wujeczna) = żona brata baby
prapociot* (dziad cioteczny) = mąż siostry dziada / baby
praświekier* = dziad męża (dla prasnechy)
praświekra* = baba męża (dla prasnechy)
prateść* = dziad żony (dla prazięcia)
prateścia* = baba żony (dla prazięcia)
KREWNI WSTĘPNI (-1), AGNACI
ojciec (dla syna, córki)
KREWNI BOCZNI (-1), AGNACI
stryj (rodzony) = brat ojca (dla synowca, synowicy)
ciota (ojczysta) = siostra ojca (dla bratańca, bratanicy)
stryj stryjeczny = syn brata dziada ojczystego (dla niecia, nieściory)
ciota stryjeczna = córka brata dziada ojczystego (dla niecia, nieściory)
stryj wujeczny = syn brata baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
ciota wujeczna = córka brata baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
stryj cioteczny = syn siostry dziada ojczystego lub baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
ciota cioteczna = córka siostry dziada ojczystego lub baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
KREWNI WSTĘPNI (-1), KOGNACI
matka (dla syna, córki)
KREWNI BOCZNI (-1), KOGNACI
wuj (rodzony) = brat matki (dla siostrzeńca, siostrzenicy)
ciota (macierzysta) = siostra matki (dla siostrzeńca, siostrzenicy)
wuj stryjeczny = syn brata dziada macierzystego (dla niecia, nieściory)
ciota stryjeczna = córka brata dziada macierzystego (dla niecia, nieściory)
wuj wujeczny = syn brata baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
ciota wujeczna = córka brata baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
wuj cioteczny = syn siostry dziada macierzystego lub baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
ciota cioteczna = córka siostry dziada macierzystego lub baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
POWINOWACI (-1)
stryjna = żona brata ojca (dla pociotka, pociotki)
wujna = żona brata matki (dla pociotka, pociotki)
pociot = mąż siostry ojca, mąż siostry matki (dla pociotka, pociotki)
świekier = ojciec męża (dla snechy)
świekra (świekrew) = matka męża (dla snechy)
teść (cieść) = ojciec żony (dla zięcia)
teścia (ćcia) = matka żony (dla zięcia)
ojczym (dla pasierba, pasierbicy)
macocha (dla pasierba, pasierbicy)
ojciec chrzestny (dla chrześniaka, chrześnicy)
matka chrzestna (dla chrześniaka, chrześnicy)
KREWNI BOCZNI (0)
brat (dla brata, siostry)
siostra (dla brata, siostry)
półbrat = syn jednego z rodziców z poprzedniego związku (dla półbrata, półsiostry)
półsiostra = córka jednego z rodziców z poprzedniego związku (dla półbrata, półsiostry)
brat stryjeczny = syn brata ojca (dla brata stryjecznego, siostry stryjecznej)
siostra stryjeczna = córka brata ojca (dla brata stryjecznego, siostry stryjecznej)
brat wujeczny = syn brata matki (dla brata ciotecznego, siostry ciotecznej)
siostra wujeczna = córka brata matki (dla brata ciotecznego, siostry ciotecznej)
brat cioteczny = syn siostry ojca / matki (dla brata wujecznego / ciotecznego, siostry wujecznej / ciotecznej)
siostra cioteczna = córka siostry ojca / matki (dla brata wujecznego / ciotecznego, siostry wujecznej / ciotecznej)
brat prastryjeczny = wnuk brata dziada (dla brata prastryjecznego, siostry prastryjecznej)
siostra prastryjeczna = wnuka brata dziada (dla brata prastryjecznego, siostry prastryjecznej)
brat prawujeczny = wnuk brata baby (dla brata praciotecznego, siostry praciotecznej)
siostra prawujeczna = wnuka brata baby (dla brata praciotecznego, siostry praciotecznej)
brat pracioteczny = wnuk siostry dziada / baby (dla brata prawujecznego / praciotecznego, siostry prawujecznej / praciotecznej)
siostra pracioteczna = wnuk siostry dziada / baby (dla brata prawujecznego / praciotecznego, siostry prawujecznej / praciotecznej)
POWINOWACI (0)
mąż (dla żony)
żona (dla męża)
dziewierz = brat męża (dla bratowej)
jątrew = żona brata męża (dla jątrwi)
zełwa = siostra męża (dla bratowej)
zełwin* = mąż siostry męża (dla szurzyny)
szurzy = brat żony (dla swaka)
szurzyna* = żona brata żony (dla zełwina)
świeść = siostra żony (dla swaka)
paszenog = mąż siostry żony (dla paszenoga)
swak = mąż siostry (dla szurzego, dla świeści)
bratowa = żona brata (dla dziewierza, dla zełwy)
brat przyrodni (dla brata przyrodniego, siostry przyrodniej; nie mają wspólnego rodzica)
siostra przyrodnia (dla brata przyrodniego, siostry przyrodniej; nie mają wspólnego rodzica)
swat, współświekier* = ojciec męża córki
swatew*, współświekra* = matka męża córki
współteść* = ojciec żony syna
współteścia* = matka żony syna
kum (kmoter) = ojciec chrześniaka / chrześnicy, ojciec chrzestny syna / córki / chrześniaka / chrześnicy (dla kuma, kumy)
kuma (kmotra) = matka chrześniaka / chrześnicy, matka chrzestna syna / córki / chrześniaka / chrześnicy (dla kuma, kumy)
KREWNI ZSTĘPNI (+1)
syn (dla ojca, matki)
córka (dla ojca, matki)
KREWNI BOCZNI (+1)
synowiec = syn brata (dla stryja)
synowica = córka brata (dla stryja)
brataniec = syn brata (dla cioty)
bratanica = córka brata (dla cioty)
siostrzeniec = syn siostry (dla wuja, cioty)
siostrzenica = córka siostry (dla wuja, cioty)
nieć** (nieść) = wnuk stryja, wnuk wuja, wnuk cioty (dla stryja / wuja stryjecznego / wujecznego / ciotecznego, cioty stryjecznej / wujecznej / ciotecznej)
nieściora** = wnuka stryja, wnuka wuja, wnuka cioty (dla stryja / wuja stryjecznego / wujecznego / ciotecznego, cioty stryjecznej / wujecznej / ciotecznej)
POWINOWACI (+1)
zięć = mąż córki (dla teścia, teści)
snecha = żona syna (dla świekra, świekrwi)
pasierb (dla ojczyma, macochy)
pasierbica (dla ojczyma, macochy)
chrześniak (dla ojca chrzestnego, matki chrzestnej)
chrześnica (dla ojca chrzestnego, matki chrzestnej)
pociotek (dla stryjny, wujny, pociota)
pociotka (dla stryjny, wujny, pociota)
KREWNI ZSTĘPNI (+2)
wnuk (dla dziada, baby)
wnuka (dla dziada, baby)
POWINOWACI (+2)
prazięć* = mąż wnuki (dla prateścia, prateści)
prasnecha* = żona wnuka (dla praświekra, praświekry)
KREWNI ZSTĘPNI (+3)
prawnuk (dla pradziada, prababy)
prawnuka (dla pradziada, prababy)
Uwaga: o pokrewieństwie mówimy, gdy jedna osoba jest przodkiem drugiej (np. ojciec – syn) lub gdy obie mają wspólnego przodka (np. brat – siostra). O powinowactwie mówimy, gdy dane osoby nie są spokrewnione i ich relacja opiera się na zawartym małżeństwie (np. mąż – żona), przysposobieniu itd.
Część podanych terminów wychodzi z użycia lub już została zapomniana, niektóre kilka wieków temu. W zestawieniu pominięto specjalne wypadki powinowactwa, jak np. mamka, brat mleczny (karmiony piersią tej samej kobiety), siostra mleczna, niańka.
* – terminy hipotetyczne, słabo zaświadczone lub niepewne (w tym kalki nazw łacińskich itd.)
** – terminy o znaczeniu niepewnym (tu podano znaczenie za Bańkowskim)
Współczesny język polski dysponuje o wiele prostszą terminologią pokrewieństwa i powinowactwa, na którą składają się terminy pradziadek, prababka, dziadek, babka, ojciec, matka, wujek, ciotka, teść, teściowa, brat, siostra, kuzyn, kuzynka, szwagier, szwagierka, syn, córka, bratanek, bratanica, siostrzeniec, siostrzenica, zięć, synowa, wnuk, wnuczka, prawnuk, prawnuczka. Z pozostałych najczęściej używa się terminu bratowa, czasem stryj, stryjek, natomiast określenia chrzestny, chrzestna, chrześniak, chrześnica coraz częściej przestają być łączone z powinowactwem (niebagatelną rolę odgrywa zwyczaj wybierania na chrzestnych osób z rodziny, które pozostają już w jakimś stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa z dzieckiem). O ojczymie i macosze częściej mówi się po prostu ojciec, matka, ewentualnie używa się terminów opiekun, opiekunka.
Ja to już opanowałem, czego i wszystkim forumowiczom życzę |
|
|
| |
|
|
|
|
|
arletaso |
|
|
Temat postu: Koligacje rodzinne
Wysłany: 06-05-2009 - 12:11
|
|
Dołączył: 13-03-2009
Posty: 37
Status: Offline
|
|
Mam takie trochę nietypowe pytanie. Nawiązałam kontakt z wnukiem siostry mojej prababci. Z obliczeń wychodzi mi, że on jest mym wujem. Kim w takim razie ja jestem dla niego?
pozdrawiam
Arleta |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
Temat postu: Koligacje rodzinne
Wysłany: 06-05-2009 - 12:19
|
|
Dołączył: 16-01-2009
Posty: 1847
|
|
Chyba pkrewieństwo jest zbyt dalekie, żeby można było je precyzyjnie dookreślić.
dr Joanna Przyklenk z Zakładu Historii Języka Polskiego,
dr Katarzyna Wyrwas z Uniwersytetu Śląskiego.
Terminologia pokrewieństwa i powinowactwa
KREWNI WSTĘPNI (-3)
pradziad (dla prawnuka, prawnuki)
prababa (dla prawnuka, prawnuki)
KREWNI WSTĘPNI (-2), AGNACI - OJCZYŚCI i KOGNACI - MACIERZYŚCI
dziad ojczysty / macierzysty (dla wnuka, wnuki)
baba ojczysta / macierzysta (dla wnuka, wnuki)
KREWNI BOCZNI (-2), AGNACI - OJCZYŚCI i KOGNACI - MACIERZYŚCI
prastryj (przestryj, dziad stryjeczny) = brat dziada
prawuj* (przedwieć, dziad wujeczny) = brat baby
praciota* (przeciota*, baba cioteczna) = siostra dziada / baby
POWINOWACI (-2)
prastryjna* (baba stryjeczna) = żona brata dziada
prawujna* (baba wujeczna) = żona brata baby
prapociot* (dziad cioteczny) = mąż siostry dziada / baby
praświekier* = dziad męża (dla prasnechy)
praświekra* = baba męża (dla prasnechy)
prateść* = dziad żony (dla prazięcia)
prateścia* = baba żony (dla prazięcia)
KREWNI WSTĘPNI (-1), AGNACI
ojciec (dla syna, córki)
KREWNI BOCZNI (-1), AGNACI
stryj (rodzony) = brat ojca (dla synowca, synowicy)
ciota (ojczysta) = siostra ojca (dla bratańca, bratanicy)
stryj stryjeczny = syn brata dziada ojczystego (dla niecia, nieściory)
ciota stryjeczna = córka brata dziada ojczystego (dla niecia, nieściory)
stryj wujeczny = syn brata baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
ciota wujeczna = córka brata baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
stryj cioteczny = syn siostry dziada ojczystego lub baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
ciota cioteczna = córka siostry dziada ojczystego lub baby ojczystej (dla niecia, nieściory)
KREWNI WSTĘPNI (-1), KOGNACI
matka (dla syna, córki)
KREWNI BOCZNI (-1), KOGNACI
wuj (rodzony) = brat matki (dla siostrzeńca, siostrzenicy)
ciota (macierzysta) = siostra matki (dla siostrzeńca, siostrzenicy)
wuj stryjeczny = syn brata dziada macierzystego (dla niecia, nieściory)
ciota stryjeczna = córka brata dziada macierzystego (dla niecia, nieściory)
wuj wujeczny = syn brata baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
ciota wujeczna = córka brata baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
wuj cioteczny = syn siostry dziada macierzystego lub baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
ciota cioteczna = córka siostry dziada macierzystego lub baby macierzystej (dla niecia, nieściory)
POWINOWACI (-1)
stryjna = żona brata ojca (dla pociotka, pociotki)
wujna = żona brata matki (dla pociotka, pociotki)
pociot = mąż siostry ojca, mąż siostry matki (dla pociotka, pociotki)
świekier = ojciec męża (dla snechy)
świekra (świekrew) = matka męża (dla snechy)
teść (cieść) = ojciec żony (dla zięcia)
teścia (ćcia) = matka żony (dla zięcia)
ojczym (dla pasierba, pasierbicy)
macocha (dla pasierba, pasierbicy)
ojciec chrzestny (dla chrześniaka, chrześnicy)
matka chrzestna (dla chrześniaka, chrześnicy)
KREWNI BOCZNI (0)
brat (dla brata, siostry)
siostra (dla brata, siostry)
półbrat = syn jednego z rodziców z poprzedniego związku (dla półbrata, półsiostry)
półsiostra = córka jednego z rodziców z poprzedniego związku (dla półbrata, półsiostry)
brat stryjeczny = syn brata ojca (dla brata stryjecznego, siostry stryjecznej)
siostra stryjeczna = córka brata ojca (dla brata stryjecznego, siostry stryjecznej)
brat wujeczny = syn brata matki (dla brata ciotecznego, siostry ciotecznej)
siostra wujeczna = córka brata matki (dla brata ciotecznego, siostry ciotecznej)
brat cioteczny = syn siostry ojca / matki (dla brata wujecznego / ciotecznego, siostry wujecznej / ciotecznej)
siostra cioteczna = córka siostry ojca / matki (dla brata wujecznego / ciotecznego, siostry wujecznej / ciotecznej)
brat prastryjeczny = wnuk brata dziada (dla brata prastryjecznego, siostry prastryjecznej)
siostra prastryjeczna = wnuka brata dziada (dla brata prastryjecznego, siostry prastryjecznej)
brat prawujeczny = wnuk brata baby (dla brata praciotecznego, siostry praciotecznej)
siostra prawujeczna = wnuka brata baby (dla brata praciotecznego, siostry praciotecznej)
brat pracioteczny = wnuk siostry dziada / baby (dla brata prawujecznego / praciotecznego, siostry prawujecznej / praciotecznej)
siostra pracioteczna = wnuk siostry dziada / baby (dla brata prawujecznego / praciotecznego, siostry prawujecznej / praciotecznej)
POWINOWACI (0)
mąż (dla żony)
żona (dla męża)
dziewierz = brat męża (dla bratowej)
jątrew = żona brata męża (dla jątrwi)
zełwa = siostra męża (dla bratowej)
zełwin* = mąż siostry męża (dla szurzyny)
szurzy = brat żony (dla swaka)
szurzyna* = żona brata żony (dla zełwina)
świeść = siostra żony (dla swaka)
paszenog = mąż siostry żony (dla paszenoga)
swak = mąż siostry (dla szurzego, dla świeści)
bratowa = żona brata (dla dziewierza, dla zełwy)
brat przyrodni (dla brata przyrodniego, siostry przyrodniej; nie mają wspólnego rodzica)
siostra przyrodnia (dla brata przyrodniego, siostry przyrodniej; nie mają wspólnego rodzica)
swat, współświekier* = ojciec męża córki
swatew*, współświekra* = matka męża córki
współteść* = ojciec żony syna
współteścia* = matka żony syna
kum (kmoter) = ojciec chrześniaka / chrześnicy, ojciec chrzestny syna / córki / chrześniaka / chrześnicy (dla kuma, kumy)
kuma (kmotra) = matka chrześniaka / chrześnicy, matka chrzestna syna / córki / chrześniaka / chrześnicy (dla kuma, kumy)
KREWNI ZSTĘPNI (+1)
syn (dla ojca, matki)
córka (dla ojca, matki)
KREWNI BOCZNI (+1)
synowiec = syn brata (dla stryja)
synowica = córka brata (dla stryja)
brataniec = syn brata (dla cioty)
bratanica = córka brata (dla cioty)
siostrzeniec = syn siostry (dla wuja, cioty)
siostrzenica = córka siostry (dla wuja, cioty)
nieć** (nieść) = wnuk stryja, wnuk wuja, wnuk cioty (dla stryja / wuja stryjecznego / wujecznego / ciotecznego, cioty stryjecznej / wujecznej / ciotecznej)
nieściora** = wnuka stryja, wnuka wuja, wnuka cioty (dla stryja / wuja stryjecznego / wujecznego / ciotecznego, cioty stryjecznej / wujecznej / ciotecznej)
POWINOWACI (+1)
zięć = mąż córki (dla teścia, teści)
snecha = żona syna (dla świekra, świekrwi)
pasierb (dla ojczyma, macochy)
pasierbica (dla ojczyma, macochy)
chrześniak (dla ojca chrzestnego, matki chrzestnej)
chrześnica (dla ojca chrzestnego, matki chrzestnej)
pociotek (dla stryjny, wujny, pociota)
pociotka (dla stryjny, wujny, pociota)
KREWNI ZSTĘPNI (+2)
wnuk (dla dziada, baby)
wnuka (dla dziada, baby)
POWINOWACI (+2)
prazięć* = mąż wnuki (dla prateścia, prateści)
prasnecha* = żona wnuka (dla praświekra, praświekry)
KREWNI ZSTĘPNI (+3)
prawnuk (dla pradziada, prababy)
prawnuka (dla pradziada, prababy)
Uwaga: o pokrewieństwie mówimy, gdy jedna osoba jest przodkiem drugiej (np. ojciec – syn) lub gdy obie mają wspólnego przodka (np. brat – siostra). O powinowactwie mówimy, gdy dane osoby nie są spokrewnione i ich relacja opiera się na zawartym małżeństwie (np. mąż – żona), przysposobieniu itd.
Część podanych terminów wychodzi z użycia lub już została zapomniana, niektóre kilka wieków temu. W zestawieniu pominięto specjalne wypadki powinowactwa, jak np. mamka, brat mleczny (karmiony piersią tej samej kobiety), siostra mleczna, niańka.
* – terminy hipotetyczne, słabo zaświadczone lub niepewne (w tym kalki nazw łacińskich itd.)
** – terminy o znaczeniu niepewnym (tu podano znaczenie za Bańkowskim)
Współczesny język polski dysponuje o wiele prostszą terminologią pokrewieństwa i powinowactwa, na którą składają się terminy pradziadek, prababka, dziadek, babka, ojciec, matka, wujek, ciotka, teść, teściowa, brat, siostra, kuzyn, kuzynka, szwagier, szwagierka, syn, córka, bratanek, bratanica, siostrzeniec, siostrzenica, zięć, synowa, wnuk, wnuczka, prawnuk, prawnuczka. Z pozostałych najczęściej używa się terminu bratowa, czasem stryj, stryjek, natomiast określenia chrzestny, chrzestna, chrześniak, chrześnica coraz częściej przestają być łączone z powinowactwem (niebagatelną rolę odgrywa zwyczaj wybierania na chrzestnych osób z rodziny, które pozostają już w jakimś stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa z dzieckiem). O ojczymie i macosze częściej mówi się po prostu ojciec, matka, ewentualnie używa się terminów opiekun, opiekunka.
pozdrawiam - tomek |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
Temat postu: Koligacje rodzinne
Wysłany: 06-05-2009 - 12:44
|
|
Dołączył: 16-01-2009
Posty: 1847
|
|
On dla ciebie jest wujem /lub stryjem/ prapraciotecznym. To z przymrużeniem oka, oczywiście:)
Jednak nazwanie tej koligacji "'w drugą stronę" nie wydaje się chyba możliwe.
Ewentualnie: w zależności od tego, czy spokrewniona jesteś z owym wujkiem przez swoją mamę bądź tatę, mogłabyś być dla niego siostrzenicą /lub bratanicą/ prapracioteczną. Ale to nomenklatura czysto fikcyjna
pozdrawiam - tomek |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
Temat postu: Re: Koligacje rodzinne
Wysłany: 06-05-2009 - 13:33
|
|
Dołączył: 16-01-2009
Posty: 1847
|
|
|
Tomek1973 napisał:
On dla ciebie jest wujem /lub stryjem/ prapraciotecznym.
Wujem - jeśli jest spokrewniony z Tobą przez swoją matkę. Stryjem - jeśli przez swojego ojca.
Ale powtórzę - to baaaardzo naciągane:) Chyba, że ktoś z PT. forumowiczów ma lepszy pomysł?
tomek |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Kaczmarek_Aneta |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 06-05-2009 - 14:14
|
|
Dołączył: 09-02-2007
Posty: 6229
Skąd: Warszawa/Piaseczno
Status: Offline
|
|
Zaryzykowałabym następujące określenie:
dla swojego krewnego jesteś – córką siostry 2xpraciotecznej (jeśli linia pochodzi od Twojej mamy) lub córką brata 2xpraciotecznego (jeśli to linia ojca)
a wyszłam do powyższego od terminu:
brat pracioteczny = wnuk siostry dziadka / babki (dla brata prawujecznego / praciotecznego / siostry prawujecznej / praciotecznej)
a może łatwiej być kuzynką ?
Pozdrawiam,
Aneta |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Bozenna |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 06-05-2009 - 16:05
|
|
Dołączył: 07-08-2006
Posty: 2417
Skąd: Francja
Status: Offline
|
|
Witam serdecznie,
Uprzejmie prosze o pomoc w rozwiazaniu tej zagadki.
W akcie urodzenia z 1822 roku swiadkiem jest "stryj dziecka".
Ojciec nazywa sie : Feliks Chadzynski
Stryj nazywa sie: Telesfor Breanski.
Kim moze byc Telesfor Breanski ?
1. Mezem siostry Feliksa - ojca dziecka ?
2. Synem siostry ojca Feliksa (prastryj) ?
Kazda pomoc bedzie mile widziana, z gory dziekuje
Bozenna |
|
|
| |
|
|
|
|
|
MalgorzataKurek |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 06-05-2009 - 21:53
|
|
Dołączył: 25-04-2008
Posty: 226
Skąd: Kraków
Status: Offline
|
|
Może być np. przyrodnim bratem ojca dziecka z innego ojca i to już tłumaczy inne nazwisko. A możliwych kombinacji, obawiam się, może być daleko więcej.
Pozdrawiam |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Bozenna |
|
|
Temat postu:
Wysłany: 06-05-2009 - 22:12
|
|
Dołączył: 07-08-2006
Posty: 2417
Skąd: Francja
Status: Offline
|
|
Aj! Komplikacji bedzie wiecej, jak slusznie zauwazyla Malgorzata.
W akcie urodzenia innego dziecka Feliksa Chadzynskiego, Telesfor Breanski jest....ciotecznym bratem matki dziecka !
I co z tym fantem zrobic ?
Wuj czy stryj ?
Usmiechy
Bozenna |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
Temat postu:
Wysłany: 06-05-2009 - 22:19
|
|
Dołączył: 16-01-2009
Posty: 1847
|
|
|
Kaczmarek_Aneta napisał:
Zaryzykowałabym następujące określenie:
dla swojego krewnego jesteś – córką siostry 2xpraciotecznej (jeśli linia pochodzi od Twojej mamy) lub córką brata 2xpraciotecznego (jeśli to linia ojca)
a wyszłam do powyższego od terminu:
brat pracioteczny = wnuk siostry dziadka / babki (dla brata prawujecznego / praciotecznego / siostry prawujecznej / praciotecznej)
a może łatwiej być kuzynką :) ?
Pozdrawiam,
Aneta
Chyba nie tak, Aneto. Wujek Arlety i jedno z jej rodziców to rodzeństwo pracioteczne. Arleta jest więc córką siostry praciotecznej lub córką brata praciotecznego.
@Bozenna
Telesfor wydaje się być rodziną ze strony matki. A skoro tak, to zawsze wuj, a nie stryj.
pozdrawiam - tomek |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
FAQ
Regulamin
Szukaj
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
