|
|
|
Autor |
Wiadomość |
ROMAN_B |
|
Temat postu: Rozważania o genezie nazwiska Protobowier.
Wysłany: 28-05-2017 - 15:10
|
|
Dołączył: 08-01-2012
Posty: 1198
Status: Offline
|
|
Witaj Robercie!
Pytasz o etymologię nazwiska Protobowier. Nazwisko w zasadzie nie istnieje w obiegu w obecnej Polsce. Nigdzie nie znalazłem, w znanej mi polskiej literaturze przedmiotu, nawet małej wzmianki o ewentualnej genezie tego nazwiska. Niemniej jednak przedstawiam Ci moje rozważania i hipotezy o tym nazwisku.
Sprawdziłem w Słowniku nazwisk współcześnie w Polsce używanych pod red. Prof. Kazimierza Rymuta, wydanego przez Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie, występowanie nazwiska Protobowier. Słownik ten nie notuje nazwiska Protobowier lub/i Protabowier. Dodam, że przedmiotowy słownik prezentuje występowanie nazwisk w Polsce na początku lat 90–tych XX wieku. Dane zostały zaczerpnięte z systemu PESEL. W słowniku tym są wymienione podobne nazwiska do nazwy osobowej Protobowier: Protocki, Protokiewicz, Protokitow, Protokowicz, Protokowska, Protołowicz, Protopopow, Protopow, Protoryczyn, Protorius, Protorski, Protos, Protosawicki, Protosewicz, Protosiewicz, Protosiuk, Protowski. Słownik profesora Rymuta wymienia też nazwiska podobne do miana Protabowier: Protacki, Protakiewicz, Protaliński, Protański, Protas, Protas vel Prokopczyk, Protasewicz, Protasewicki, Protasiewicz, Protasik, Protasińska, Protasiuk, Protaska, Protasow, Protasowicki, Protassewicz, Protaszczyk, Protaszewicz, Protaszuk, Protaś, Protaz, Protazewicz, Protaziuk, Protazy.
Napisałem o mianie Protabowier ponieważ to miano może być obocznością nazwiska Protobowier, ale i tak obu tych nazwisk nie notuje słownik profesora Rymuta.
Na pierwszy ogląd miano Protobowier oraz Protabowier są złożeniami dwóch wyrazów i tak:
1. Protobowier: Proto + bowier; Proto–bowier;
2. Protabowier: Prota + bowier; Prota–bowier.
Rozkodujmy pierwszy wyraz „proto” w nazwisku Protobowier. W zasadzie jest to prefiks proto–. Proto pochodzi z języka greckiego i greckie proto – pierwszy. Inaczej mówiąc jest to pierwszy człon wyrazów złożonych oznaczający pierwszeństwo w czasie, kolejności, stanowisku itp. tego, o czym mówi drugi człon wyrazu. Za przykład niech posłuży wyraz protodiakon. Wiemy co znaczy „proto”. Diakon z greckiego to ‘sługa’. Tak więc protodiakon to pierwszy wśród diakonów. Jak wiesz, protodiakon to nazwa stanowiska i godności w kościele katolickim, grekokatolickim, prawosławnym. Historycznie pierwszym protodiakonem był pierwszy męczennik [ po grecku protomartyrios ] i apostoł Stefan [ Szczepan ], który został przełożonym wszystkich diakonów. Człon proto odnajdziemy też w nazwisku Protosawiski [ Proto–sawicki ]. Nazwisko Protosawicki może oznaczać pierwszy Sawicki lub/i pierwszy z Sawickich.
Rozszyfrujmy pierwszy wyraz „prota” w nazwisku Protabowier. Słowo „prota” może pochodzić od:
• imienia Prot. Prot to imię męskie pochodzenia greckiego. W Polsce znane od XV wieku. Powstało poprzez użycie w charakterze imienia greckiego liczebnika prōtos, 'pierwszy' lub skrócenie takich dwuczłonowych imion greckich, jak Protagoras, Protarchos, Protonikos, Protogenes. Znaczeniowo odpowiada mu łacińskie imię Primus;
• imienia Prota. Imię to jest inną formą imienia Prot. W formie Prota było odnotowane dokumentach w roku 1672;
• imienia Protazy. Protazy jest to imię pochodzenia greckiego, genetycznie forma spieszczona imion dwuczłonowych typu Prtarchos. Po grecku zapisywano je jako Protas [ protos – pierwszy, pierworodny, najlepszy ], po łacinie Protasius. W Polsce imię było i jest niezbyt popularne, bardzo rzadko występujące.
Co może znaczyć drugi człon „bowier” w nazwisku Protobowier lub/i Protabowier? Przejrzałem kilka różnych słowników języka polskiego, ale nigdzie nie znalazłem wyrazu „bowier”. Profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”. Może to właśnie takie zapomniane słowo? Może też wyraz „bowier” pochodzi z innego języka?
Robercie, wspomniałeś, że przy nazwisku Protobowier jest przypisywany herb Alabanda przez Tadeusza Gajla. Faktycznie w Herbarzu Polskim Tadeusza Gajla przy nazwisku Protobowier wymieniony jest herb Alabanda.
http://gajl.wielcy.pl/herby_nazwisko_herby.php
Herb Alabanda posiada też alternatywne nazwy: Alaband, Albalant, Alba Luna, Albaluna, Alba-luna, Allabanda, Bielina, Koniczek, Koniowaszyja. Choć niektórzy z heraldyków uważają, że herb Blelina i Koniowaszyja jest niesłusznie przypisywany herbowi Alabanda. W herbie Alabanda znajduje się księżyc [ półksiężyc ] co może wskazywać na jego tureckie pochodzenie. Za takim postawieniem sprawy może przemawiać to, że w Turcji jest miejscowość o nazwie Alabanda , która opisywana była przez Pliniusza jako miejsce starożytnych szlifierni granatów. Jednymi z bardziej rozpowszechnionymi granatami [ kamienie szlachetne ] są te o nazwie almandyny, których nazwa pochodzi od miasta Alabanda w Turcji.
Ciekawe informacje podała w swoim poście Irena. Wynika z nich, że nazwisko Протобоверы wymienia Список дворян Киевской губернии Российской империи – Киев, 1906 [ Wykaz szlachty województwa ( guberni ) kijowskiego – Kijów, 1906 ].
Spis ten został sporządzony na podstawie oficjalnych spisów szlachty Podolskiej [ Podole ], które zostały sporządzone przez marszałka szlachty.
Nazwisko Протобоверы [ Протобовер ] w tym spisie zostało umieszczone w 6 części. Szósta część tak jest opisana: 6-я часть – Древние благородные дворянские роды. ŤДревние благородные не иные суть, как те роды, коих доказательства дворянского достоинства за сто лет и выше восходят; благородное же их начало покрыто неизвестностиюť. Поскольку для действительно древних русских дворянских родов основным доказательством их древности являлось упоминание в так называемых Столбцах – средневековых списках о предоставлении поместий на время службы, – то такие дворяне назывались столбовыми.
Część 6 dotyczyła starożytnej szlachty, arystokratyczne domy szlacheckie, która potrafiła udowodnić swoje szlachectwo przynajmniej 100 lat wcześniej, czyli do czasów cara Piotra I Wielkiego. Car ten władał Rosją w latach 1689 – 1725.
Z tych informacji wynika, że jakiś ród/ rodzina Протобоверы [ Протобовер ] mogła mieszkać lub/i pochodzić z Podola i zaliczana była do arystokracji, starej szlachty.
Nazwisko Протобовер po polsku zapisać można Protobowier. Nazwisko Протобоверы po polsku to Protobowiery. Nazwisko Протобоверы i nazwisko Протобовер to złożenie przynajmniej dwóch wyrazów:
1. Протобоверы: Прото + боверы; Прото – боверы,
2. Протобовер: Прото + бовер; Прото–бовер.
W obu nazwiskach występuje wyraz Прото. W języku rosyjskim wyraz Прото to prefiks, który jest pierwszym członem wyrazów złożonych, i który oznacza pierwszeństwo w czasie, kolejności, stanowisku itp. tego, o czym mówi drugi człon wyrazu. Człon Прото odnajdziemy w rosyjskim nazwisku Протопопов [ Прото–попов ]. Nazwisko to znaczy ‘pierwszy pop lub/i pierwszy z popów [ pop = ksiądz ].
Przejdźmy do znaczenia drugiego członu w nazwisku Протобоверы i nazwisku Протобовер, odpowiednio боверы i бовер. I tu też miałem problem z ustaleniem znaczenia tych wyrazów.
Zacznę od wyrazu боверы. Wyraz ten występuje w języku rosyjskim i języku białoruskim. Najprościej byłoby powiedzieć, że obecnie on oznacza altany [ боверы – altany ]. Natomiast słowo бовер to po polsku altana. Wynika z tego, że Протобоверы odnosi się do rodziny / rodu Protobowierów a Протобовер to nazwisko jednej osoby – Protobowier. Tak więc nazwa osobowa Протобовер [ Protobowier ] może znaczyć ‘pierwsza altana’.
Poszukałem trochę. Jest słownik, który po rosyjsku nazywa się СЛОВАРЬ РУССКИХ НАРОДНЫХ ГОВОРОВ. Выпуск 3 ( Блазнишка – Бяшутка ) a po polsku Słowniczek rosyjskich dialektów ludowych, który został wydany w roku 1968 przez Instytut Języka Rosyjskiego Akademii Nauk ZSRR. Na stronie 40 – 41 tego słownika znajduje się wyraz Бовер. Słowo to jest tak opisane: „Бовер, а, м. [ удар.? ]. Холостой парень, приглашенный женихом на свадьбу. Великолукск. Пек., 1927. ŤВ Великолуцком уезде Псковской губ. В середине XIX в. Холостые парни, приглашенные женихом к дню брака, назывались боверами. От бояреť. Перм., Зеленин.”.
[ удар ? – uderzenie – niepewne znaczenie odnoszące się do słowa Бовер ].
Nieżonaty chłopak [ kawaler ] zaproszony przez narzeczonego na wesele. Wielkie Łuki. „W powiecie Wielkie Łuki w guberni pskowskiej. W połowie XIX wieku. Nieżonaci chłopcy [ kawalerowie ], zaproszeni przez narzeczonego w dniu małżeństwa, nazywani byli bowierami. Od bojarów.
Bojarzy [ z bułgarskiego boliare, boliarin ]:
• Zbiorowa nazwa przedstawicieli klasy panującej w Rusi Kijowskiej, zajmującej drugą – po książętach – dominującą pozycję w rządzie.
• Na terytoriach Wielkiego Księstwa Litewskiego niższa warstwa szlachty sytuująca się poniżej kniaziów i panów. Po prawnym zrównaniu szlachty litewskiej i ruskiej na wzór Polski, na wschodnich terenach Rzeczypospolitej bojarami [ bojarzynami ] zaczęto nazywać wolnych chłopów. Bojarzy ubierali się w długie szaty i nosili prawie nigdy niegolone brody.
• W średniowiecznej Bułgarii [ do XIV wieku ], Wołoszczyźnie, Mołdawii i później na Rusi – wyższa szlachta feudalna, magnaci, wielcy właściciele ziemscy.
• W Księstwie Moskiewskim współuczestniczyli w rządzeniu państwem w ramach Dumy Bojarskiej. W Rosji tytuły bojarskie stosowano do czasów Piotra I Wielkiego, który je zniósł.
Reasumując, słowo боверы / бовер [ bowiery / bowier ] może znaczyć kawaler, nieżonaty młody chłopiec, tak więc wolny chłop [ człowiek, pan ] – to tylko moja hipoteza.
Tak więc nazwisko Protobowier / Протобовер może oznaczać pierwszy wolny chłop lub/i człowiek, albo pierwszy wśród wolnych chłopów lub/i ludzi, lub też wolny człowiek / pan. To też moja hipoteza.
Zatem, tylko wszechstronna kwerenda różnych źródeł, w tym dokumentów historycznych oraz kwerenda genealogiczna może, choć nie musi, odpowiedzieć na pytanie od kogo, od czego, w jaki sposób oraz kiedy powstało konkretne nazwisko i rozwiać różne dylematy odnoszące się do pochodzenia społecznego i etnicznego osób noszących wymienione powyżej nazwiska. To już pozostawiam Tobie, Robercie.
Mam nadzieję, że choć trochę pomogą Ci informacje i moje rozważania w badaniach nad historią oraz genezą nazwiska Protobowier. Oczywiście wnioski i ewentualną weryfikację już pozostawiam Tobie.
Pozdrawiam – Roman.
http://volyniak.at.ua/news/rodoslovnaja ... 1-08-31-84
http://jhscz.blogspot.com/2015/03/1840-1864.html
https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0 ... 1%80%D0%B5 |
|
|
|
|
|
Irena_Powiśle |
|
Temat postu: Rozważania o genezie nazwiska Protobowier.
Wysłany: 28-05-2017 - 15:26
|
|
Dołączył: 22-10-2016
Posty: 2213
Status: Offline
|
|
"Бовер, а, м. [ удар.?] "
удар. - to skrót w słownikach od ударение - akcent.
Pozdrawiam,
Irena |
_________________ Pozdrawiam,
Irena
|
|
|
|
|
ROMAN_B |
|
Temat postu:
Wysłany: 28-05-2017 - 15:37
|
|
Dołączył: 08-01-2012
Posty: 1198
Status: Offline
|
|
Witam.
Ireno, dziękuję z przypomnienie.
Robercie, tak więc nie bierz pod uwagę znaczenia słowa удар w odniesieniu do nazwiska Protobowier.
Roman. |
|
|
|
|
|
Irena_Powiśle |
|
Temat postu:
Wysłany: 28-05-2017 - 15:59
|
|
Dołączył: 22-10-2016
Posty: 2213
Status: Offline
|
|
Romanie, nie ma za co:)
Irena |
_________________ Pozdrawiam,
Irena
|
|
|
|
|
marcinkosmalski |
|
Temat postu:
Wysłany: 28-05-2017 - 16:14
|
|
Dołączył: 09-08-2016
Posty: 61
Status: Offline
|
|
Witam serdecznie
Uprzejmie proszę o rozszyfrowanie nazwiska Bezhenar (wym. Beżenar) z terenu Ukrainy regionu Czerniowickiego.
Pozdrawiam
Marcin |
|
|
|
|
|
Irena_Powiśle |
|
Temat postu:
Wysłany: 28-05-2017 - 16:21
|
|
Dołączył: 22-10-2016
Posty: 2213
Status: Offline
|
|
Беженар to nazwisko pochodzenia raczej mołdawskiego albo rumuńskiego.
bejenar - uciekinier
Irena |
|
|
|
|
|
Litwos |
|
Temat postu:
Wysłany: 28-05-2017 - 16:50
|
|
Dołączył: 25-03-2016
Posty: 738
Status: Offline
|
|
Ireno,
dziekuje bardzo
Romanie,
dziekuje silcznie, ja w pierwszym odczytaniu widzalem w nazwisku slowo "bouvier" - ale poza rasa psow z Flandrii, nic nie znalazlem pasujacego
Ciekawe nazwisko i ciekawy herb - napisze, jezeli znajde cos wiecej o nich. |
_________________ Pozdrawiam
Robert
|
|
|
|
|
ROMAN_B |
|
Temat postu: Bezhenar.
Wysłany: 28-05-2017 - 19:34
|
|
Dołączył: 08-01-2012
Posty: 1198
Status: Offline
|
|
|
|
|
marcinkosmalski |
|
Temat postu: Bezhenar.
Wysłany: 28-05-2017 - 19:40
|
|
Dołączył: 09-08-2016
Posty: 61
Status: Offline
|
|
Bardzo dziękuję za pomoc Pani Ireno i Panie Romanie.
Pozdrawiam serdecznie
Marcin |
|
|
|
|
|
rempage |
|
Temat postu: Bezhenar.
Wysłany: 28-05-2017 - 22:14
|
|
Dołączył: 06-02-2016
Posty: 215
Skąd: Katowice
Status: Offline
|
|
Ja mam pytanie o nazwisko Leibiniec/Laibiniec/Lajdyniec z terenu dzisiejszej Ukrainy w okolicach Stanisławowa. Jedyne osoby o tym nazwiku jakie znam były obrządku greckokatolickiego. Czy jest to typowo ukraińskie nazwiko?
Dziękuję |
_________________ Adam
________________________
|
|
|
|
|
Gawroński_Zbigniew |
|
Temat postu:
Wysłany: 29-05-2017 - 00:06
|
|
Dołączył: 16-06-2015
Posty: 2694
Status: Offline
|
|
Nie sądzę. Dla mnie jest to albo czyste niemieckie nazwisko typu Leibniz z drobnymi literówkami albo litewskie/ bałtyjskie nazwisko złożone ze słów "laja" i "dienoti" = korona drzewa + rozkwitająca. Ten konkretny jest to litewski idiom dla "ludzia" o wyjątkowo bujnej czuprynie. Oczywiście mogę być w błędzie i nazwisko może wywodzić się z innego obszaru kulturowego i mieć całkiem inne znacznie. Np kurlandzkie: gdzie słowo laidun = pastwisko, wygon a laidiniec nieco zniekształcony po rosyjsku to pastuch/pasterz. |
_________________ Zbigniew
|
|
|
|
|
rempage |
|
Temat postu:
Wysłany: 29-05-2017 - 08:52
|
|
Dołączył: 06-02-2016
Posty: 215
Skąd: Katowice
Status: Offline
|
|
Dziękuję Panie Zbigniewie. Mi też przyszło do głowy nazwisko Leibniz. Może pochodzi od niemieckich kolonistów których w tamtych stronach było wielu? Skąd jednak ten greckokatolicki obrządek powszechny w tej rodzinie? |
_________________ Adam
________________________
|
|
|
|
|
Monika_Gierczak |
|
Temat postu: Sałata, Szkiela, Gierczak, Szmigrodzki.
Wysłany: 30-05-2017 - 09:40
|
|
Dołączył: 19-08-2014
Posty: 144
Status: Offline
|
|
Panie Romanie,
Dziękuję raz jeszcze i życzę wszystkiego dobrego.
Pozdrawiam,
Monika |
|
|
|
|
|
agakuchta |
|
Temat postu: Nazwisko Turek
Wysłany: 30-05-2017 - 23:17
|
|
Dołączył: 30-04-2016
Posty: 41
Status: Offline
|
|
Dzień dobry
Czy ktoś wie, skąd wywodzi się nazwisko Turek?
Znalazłam je w swojej rodzinie i zastanawiam się czy może to mieć związek z kim kto pochodził z Turcji?
Pozdrawiam
Aga |
|
|
|
|
|
Litwos |
|
Temat postu:
Wysłany: 31-05-2017 - 00:32
|
|
Dołączył: 25-03-2016
Posty: 738
Status: Offline
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|