Autor |
Wiadomość |
ROMAN_B |
|
Temat postu: Rozważania o pochodzeniu nazwiska Drach i Mrugacz.
Wysłany: 12-03-2019 - 20:40
|
|
Dołączył: 08-01-2012
Posty: 1198
Status: Offline
|
|
Tomaszu, Witaj.
Regulamin forum wymaga podpisywania swoich postów przynajmniej imieniem.
Rozważania o etymologii nazwiska Drach i Mrugacz.
Każde przeszłe czy współczesne nazwisko to zagadka etymologiczna, w tym i nazwa osobowa Drach i Mrugacz, która kryje w sobie pochodzenie konkretnej nazwy [ wyrazu, nazwania ], jego źródłosłów oraz zmiany ich znaczenia i formy w miarę upływu czasu. Rozszyfrowanie polega na odtworzenie wyjściowej postaci wyrazu, wykrycie przypuszczalnego znaczenia pierwotnego, wyjaśnienie jego dalszego rozwoju semantycznego i objaśnienie struktury morfologicznej. Badania etymologiczne opiera się często na analizie porównawczej. Bywa, że nie da się jednoznacznie ustalić pochodzenia i znaczenia konkretnej nazwy osobowej i dlatego mogą istnieć obok siebie różne genezy tego samego miana. Czasami pomocna bywa ludowa etymologia, która zazwyczaj próbuje określać pochodzenie wyrazów na podstawie podobieństwa ich formy dźwiękowej [ wymowy, brzmienia ] do innych wyrazów.
Nielekko jest bez szerszego kontekstu lub innych dodatkowych informacji wnioskować o pochodzeniu nazwiska Drach i Mrugacz. W mojej ocenie tylko wszechstronna kwerenda różnych źródeł, w tym dokumentów historycznych, genealogicznych, słownikowych czy językoznawczych może, choć nie musi, odpowiedzieć na pytanie od kogo, od czego, w jaki sposób i kiedy powstała konkretna nazwa osobowa oraz rozwiać różne dylematy odnoszące się do pochodzenia społecznego albo etnicznego osób noszących wspomniane miana. Bo jak mówił profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast, profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”. Pamiętać też trzeba, że niektóre słowa mogą pochodzić z różnych historycznych dialektów języka polskiego, w tym i z gwary. Nie można też wykluczyć, iż wspomniane miano jest reliktem wywodzącym się z języka [pra]słowiańskiego albo staropolskiego. W grę mogą też wchodzić inne języki a tym samym i hybrydy językowe albo spolszczenia niepolskich nazw osobowych.
Nazwisko Drach.
W języku polskim można znaleźć słowo drach, które jest regionalizmem, i które można spotkać:
• w Poznaniu i w jego okolicy w znaczeniu latawiec ( zabawka ). [ za Red: Monika Gruchmanowa i Bogdan Walczak: Słownik gwary miejskiej Poznania; Wydawnictwo Naukowe PWN, Poznań 1997 ].
• w Łodzi i okolicy w znaczeniu kwadratowy latawiec ( zabawka ). [ za Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska – Tytoń: Słownik dwudziestowiecznej Łodzi; Łódź; Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 2007 ].
Apelatyw drach, w znaczeniu latawiec [ zabawka ] wywodzi się od niemieckiego rzeczownika męskiego der Drache, który w tym języku znaczy [ mityczny ] skok ‘ein Drach – jeden smok’. Liczba mnoga to die Drachen ‘smoki’.
W języku niemieckim Drachen to wyraz pokrewny słowu Drache. Der Drachen w języku niemieckim to:
• latawiec ‘ein Drachen – jeden latawiec”,
• zołza, jędza [ potocznie kłótliwa kobieta ],
Liczba mnoga to die Drachen.
Drache, Drachen – smok, latawiec, zołza, jędza.
Nazwisko Mrugacz.
Z dużą dozą prawdopodobieństwa graniczącego z pewnością nazwa osobowa Mrugacz została utworzona za pomocą przyrostka -acz od podstawy słowotwórczej Mrug- [ Mrug + acz = Mrugacz ].
Sufiks -acz to bardzo stary prasłowiański przyrostek *-ačь, który powstał pod wpływem zmiękczenia spółgłoski -k + jь > čь. Format ten w języku polskim ma trzy właściwości:
1. w połączeniu z tematem niektórych czasowników tworzy nazwę wykonawcy czynności w rodzaju męskim, na przykład: trębacz, kopacz, głowacz;
2. w połączeniu z tematem niektórych rzeczowników tworzy nazwę znamionującą [ być oznaką, objawem czegoś ze względu na daną cechę ] na przykład: brodacz, łobacz, gołacz;
3. w połączeniu z tematem niektórych czasowników tworzy nazwę narzędzia [ przez zamianę działacza osobowego na nieżywotnego ], na przykład: pogrzebacz, spinacz, zmywacz.
Wiemy już jakie właściwości ma sufiks -acz. Tak więc pozostaje ustalić znaczenie podstawy słowotwórczej Mrug-. W Słowniku języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego znajduje się hasło mrug, które opisane jest tak: „mrug m III, D. -u daw. < poruszenie powiekami, mrugnięcie >: Im się bardziej gniewasz, wdzięczniejsze masz mrugi. Zob. XIV / 1, 1776, s. 110 // L.”.
„Ten, co dobrze gra, zwie się gracz — ten, co plwa, plwacz, ( Plwacz, przydomek jednego z książąt polskich ), — ten, co tka, tkacz,— ten, co trze ( drzewo na deski ) tracz itp. Słyszałem też, jak dziecko czteroletnie, nie znające wyrazu ťgęsiŤ, wskazując je, rzekło : gęgaczki, jakby tworząc rzeczownik gęgacz od czasownika gęgać. Istotnie, ten, co mruga, to mrugacz ( częste imię własne ), — ten, co się tuła, to tułacz, — ten, co się nad czemś głowi, to głowacz, — ten, co sieka, siekacz ( jest i nazwisko: Siekacz ), — ten, co składa ( w drukarni ), to składacz, a nie składnik, ( bo to część składowa ), — ten, co zbiera, to zbieracz, a nie zbiornik itd. itd., wreszcie ten, co łata (dziury), to łatacz,(…).” [ za „Poradnik Językowy. Serja B. Luty 1919. Zeszyt 2. Kraków. Drukarnia Uniwersytetu Jagiell. w Krakowie pod zarządem J. Filipowskiego. Wydawca i redaktor odpowiedzialny Roman Zawiiński; strona 29 ]
Hipoteza.
Nazwa osobowa Mrugacz powstała od przezwiska Mrugacz a on od apelatywu mrugacz. Została ona utworzona przy pomocy przyrostka -acz od podstawy słowotwórczej mrug, mruga. Mrugacz to ten, co często mruga. Odnosi ona się raczej do osoby, która wyróżniała się cechą częstego mrugania okiem albo oczami, może nerwowymi tikami – mimowolnymi częstymi i powtarzalnymi ruchami oka, oczu.
Istniała też nazwa osobowa Mrugała, która została utworzona od podstawy słowotwórczej Mrug- za pomocą sufiksu -ała. „(…). Mrugała (114) < gw. śl. mrugała ‘ten, kto często mruga’, też < stp. ‘oszust porozumiewający się przez mruganie; dający mruganiem znaki’. (…).”. [ za Izabela Łuc: Konotacje wartościujące w odapelatywnych nazwiskach mieszkańców Śląska Cieszyńskiego ( XIX wiek ); Białostockie Archiwum Językowe nr 16; Białystok 2016, strona 198 ].
To tylko moje subiektywne spojrzenie i rozważania o genezie nazwiska Drach i Mrugacz. Wnioski i weryfikację pozostawiam już Tobie.
Pozdrawiam – Roman. |
|
|
|
|
|
Tomasz_Mierzejek |
|
Temat postu: Re: Rozważania o pochodzeniu nazwiska Drach i Mrugacz.
Wysłany: 12-03-2019 - 20:46
|
|
Dołączył: 25-12-2018
Posty: 891
Status: Offline
|
|
Bardzo Panu dziękuję za informacje o tych nazwiskach.
Pozdrawiam.
Tomasz.
ROMAN_B napisał:
Tomaszu, Witaj.
Regulamin forum wymaga podpisywania swoich postów przynajmniej imieniem.
Rozważania o etymologii nazwiska Drach i Mrugacz.
Każde przeszłe czy współczesne nazwisko to zagadka etymologiczna, w tym i nazwa osobowa Drach i Mrugacz, która kryje w sobie pochodzenie konkretnej nazwy [ wyrazu, nazwania ], jego źródłosłów oraz zmiany ich znaczenia i formy w miarę upływu czasu. Rozszyfrowanie polega na odtworzenie wyjściowej postaci wyrazu, wykrycie przypuszczalnego znaczenia pierwotnego, wyjaśnienie jego dalszego rozwoju semantycznego i objaśnienie struktury morfologicznej. Badania etymologiczne opiera się często na analizie porównawczej. Bywa, że nie da się jednoznacznie ustalić pochodzenia i znaczenia konkretnej nazwy osobowej i dlatego mogą istnieć obok siebie różne genezy tego samego miana. Czasami pomocna bywa ludowa etymologia, która zazwyczaj próbuje określać pochodzenie wyrazów na podstawie podobieństwa ich formy dźwiękowej [ wymowy, brzmienia ] do innych wyrazów.
Nielekko jest bez szerszego kontekstu lub innych dodatkowych informacji wnioskować o pochodzeniu nazwiska Drach i Mrugacz. W mojej ocenie tylko wszechstronna kwerenda różnych źródeł, w tym dokumentów historycznych, genealogicznych, słownikowych czy językoznawczych może, choć nie musi, odpowiedzieć na pytanie od kogo, od czego, w jaki sposób i kiedy powstała konkretna nazwa osobowa oraz rozwiać różne dylematy odnoszące się do pochodzenia społecznego albo etnicznego osób noszących wspomniane miana. Bo jak mówił profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast, profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”. Pamiętać też trzeba, że niektóre słowa mogą pochodzić z różnych historycznych dialektów języka polskiego, w tym i z gwary. Nie można też wykluczyć, iż wspomniane miano jest reliktem wywodzącym się z języka [pra]słowiańskiego albo staropolskiego. W grę mogą też wchodzić inne języki a tym samym i hybrydy językowe albo spolszczenia niepolskich nazw osobowych.
Nazwisko Drach.
W języku polskim można znaleźć słowo drach, które jest regionalizmem, i które można spotkać:
• w Poznaniu i w jego okolicy w znaczeniu latawiec ( zabawka ). [ za Red: Monika Gruchmanowa i Bogdan Walczak: Słownik gwary miejskiej Poznania; Wydawnictwo Naukowe PWN, Poznań 1997 ].
• w Łodzi i okolicy w znaczeniu kwadratowy latawiec ( zabawka ). [ za Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska – Tytoń: Słownik dwudziestowiecznej Łodzi; Łódź; Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 2007 ].
Apelatyw drach, w znaczeniu latawiec [ zabawka ] wywodzi się od niemieckiego rzeczownika męskiego der Drache, który w tym języku znaczy [ mityczny ] skok ‘ein Drach – jeden smok’. Liczba mnoga to die Drachen ‘smoki’.
W języku niemieckim Drachen to wyraz pokrewny słowu Drache. Der Drachen w języku niemieckim to:
• latawiec ‘ein Drachen – jeden latawiec”,
• zołza, jędza [ potocznie kłótliwa kobieta ],
Liczba mnoga to die Drachen.
Drache, Drachen – smok, latawiec, zołza, jędza.
Nazwisko Mrugacz.
Z dużą dozą prawdopodobieństwa graniczącego z pewnością nazwa osobowa Mrugacz została utworzona za pomocą przyrostka -acz od podstawy słowotwórczej Mrug- [ Mrug + acz = Mrugacz ].
Sufiks -acz to bardzo stary prasłowiański przyrostek *-ačь, który powstał pod wpływem zmiękczenia spółgłoski -k + jь > čь. Format ten w języku polskim ma trzy właściwości:
1. w połączeniu z tematem niektórych czasowników tworzy nazwę wykonawcy czynności w rodzaju męskim, na przykład: trębacz, kopacz, głowacz;
2. w połączeniu z tematem niektórych rzeczowników tworzy nazwę znamionującą [ być oznaką, objawem czegoś ze względu na daną cechę ] na przykład: brodacz, łobacz, gołacz;
3. w połączeniu z tematem niektórych czasowników tworzy nazwę narzędzia [ przez zamianę działacza osobowego na nieżywotnego ], na przykład: pogrzebacz, spinacz, zmywacz.
Wiemy już jakie właściwości ma sufiks -acz. Tak więc pozostaje ustalić znaczenie podstawy słowotwórczej Mrug-. W Słowniku języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego znajduje się hasło mrug, które opisane jest tak: „mrug m III, D. -u daw. < poruszenie powiekami, mrugnięcie >: Im się bardziej gniewasz, wdzięczniejsze masz mrugi. Zob. XIV / 1, 1776, s. 110 // L.”.
„Ten, co dobrze gra, zwie się gracz — ten, co plwa, plwacz, ( Plwacz, przydomek jednego z książąt polskich ), — ten, co tka, tkacz,— ten, co trze ( drzewo na deski ) tracz itp. Słyszałem też, jak dziecko czteroletnie, nie znające wyrazu ťgęsiŤ, wskazując je, rzekło : gęgaczki, jakby tworząc rzeczownik gęgacz od czasownika gęgać. Istotnie, ten, co mruga, to mrugacz ( częste imię własne ), — ten, co się tuła, to tułacz, — ten, co się nad czemś głowi, to głowacz, — ten, co sieka, siekacz ( jest i nazwisko: Siekacz ), — ten, co składa ( w drukarni ), to składacz, a nie składnik, ( bo to część składowa ), — ten, co zbiera, to zbieracz, a nie zbiornik itd. itd., wreszcie ten, co łata (dziury), to łatacz,(…).” [ za „Poradnik Językowy. Serja B. Luty 1919. Zeszyt 2. Kraków. Drukarnia Uniwersytetu Jagiell. w Krakowie pod zarządem J. Filipowskiego. Wydawca i redaktor odpowiedzialny Roman Zawiiński; strona 29 ]
Hipoteza.
Nazwa osobowa Mrugacz powstała od przezwiska Mrugacz a on od apelatywu mrugacz. Została ona utworzona przy pomocy przyrostka -acz od podstawy słowotwórczej mrug, mruga. Mrugacz to ten, co często mruga. Odnosi ona się raczej do osoby, która wyróżniała się cechą częstego mrugania okiem albo oczami, może nerwowymi tikami – mimowolnymi częstymi i powtarzalnymi ruchami oka, oczu.
Istniała też nazwa osobowa Mrugała, która została utworzona od podstawy słowotwórczej Mrug- za pomocą sufiksu -ała. „(…). Mrugała (114) < gw. śl. mrugała ‘ten, kto często mruga’, też < stp. ‘oszust porozumiewający się przez mruganie; dający mruganiem znaki’. (…).”. [ za Izabela Łuc: Konotacje wartościujące w odapelatywnych nazwiskach mieszkańców Śląska Cieszyńskiego ( XIX wiek ); Białostockie Archiwum Językowe nr 16; Białystok 2016, strona 198 ].
To tylko moje subiektywne spojrzenie i rozważania o genezie nazwiska Drach i Mrugacz. Wnioski i weryfikację pozostawiam już Tobie.
Pozdrawiam – Roman.
|
|
|
|
|
|
patrickptb |
|
Temat postu: Re: Rozważania o pochodzeniu nazwiska Drach i Mrugacz.
Wysłany: 13-03-2019 - 01:56
|
|
Dołączył: 29-12-2018
Posty: 29
Skąd: Tomaszów Mazowiecki
Status: Offline
|
|
Witam, skąd mogą pochodzić nazwiska Ceglarek, Maksymowicz, Stachera, Stachera vel Góral?
Pierwsze z nich jak domyślam się od "cegły" natomiast co z nią mogli mieć wspólnego rolnicy z małej wsi w XVII / XVIII wieku, kiedy już występowało to nazwisko?
Pozdrawiam, Patryk C. |
Ostatnio zmieniony przez patrickptb dnia 13-03-2019 - 12:49, w całości zmieniany 1 raz
|
|
|
|
|
Wladyslaw_Moskal |
|
Temat postu:
Wysłany: 13-03-2019 - 02:56
|
|
Dołączył: 25-04-2008
Posty: 1540
Status: Offline
|
|
[quote="JaworskaKasia"]
Gawroński_Zbigniew napisał:
Heryon/Heryan/Cheryon/Herian?
Nazwisko niewątpliwie germańskiego pochodzenia. Trudno orzec dokładnie w jakim miejscu powstało. Pochodzi od gockiej podstawy harjis, która w starowysokoniemieckim ewoluowała do postaci: hari, hêr, hêri = łac: exercitus, almus, augustus = wojownik, szlachetny wojownik, dowodzący wojownikami, dostojny wojownik - to wszystko w zależności w którym języku było używane. Jest 289 imion (z których część przekształciła się w nazwiska) z przyrostkiem hari i dwa razy więcej z taką podstawą. Współcześnie używanych samych imion jest… niech policzę: ponad 200.
Her+yon jest moim zdaniem złożeniem z języka duńskiego albo fryzyjskiego, albo staroniderlandzkiego. O podstawie Harjaz już pisałem. Zostaje końcówka *ion. Wszystkie dostępne mi źródła kierują mnie do staropółnocnogermańskich wariantów imiena Jan/Johannes w ich północnej wersji: Iøns, Iöns, Jödde, Jöns, Jøns i dolnoniemieckich: Jens.
-=-=-=-
Witam, znalazlam slowo Herian w anglielskiej Wiki:
herian
Old English
Etymology
From Proto-Germanic *hazjaną. Cognate with Gothic 𐌷𐌰𐌶𐌾𐌰𐌽 (hazjan, “to laud, praise”).
Pronunciation
IPA(key): /ˈherjɑn/
Verb
herian
to praise, honour
Middle English: herien, heryen
English: herry
Czyli staroangielskie slowo odpowiadajace polskiemu: wielbic, chwalic.
A takze Herian jako przydomek Odyna/Wotana.
I pare osob o tym nazwisku w Bawarii. Wszystkie znane mi tu osoby z koncowka nazwiska -ian maja pochodzenie francuskie, pochodza od Hugenotow, ktorzy ze wzgledu na przesladowania religijne opuscili Francje pod koniec XVII w. i osiedlili sie w Niemczech. Moze to tez jakis slad?
Nadal przepraszam za brak polskiej czcionki
Pozdrawiam
Katarzyna
Witaj Katarzyno,
jeszcze jedna wersja pochodzenia nazwisk Herian, Herjan, Cherjan, Haryan;
https://forebears.io/surnames/herian
https://forebears.io/surnames/herjan
https://forebears.io/surnames/cherjan
https://forebears.io/surnames/heryan
Wszystkie te nazwiska sa slowianskim rozwinieciem celtycko-francuskiego nazwiska Her, ktore w j. bretonskim (t.j. odmiany j.celtyckiego we Francji) bylo nazwa; "śmiałego i dzielnego celtyckiego plemienia/rodu Her".
Nazwanie Herian wskazywalo, ze nalezal ten czlowiek do plemienia/rodu Her i nazwanie to powstalo w podobny sposob jak lacinskie i slowianskie imie Marian - czyli należący do rodu Mariuszów;
https://pl.wikipedia.org/wiki/Marian
Dodam, ze we Francji istnieje nazwisko Herjean;
https://forebears.io/surnames/herjean
Pozdrawiam - Wladyslaw
PS
Ja tez nie uzywam polskich czcionek, bo ponad 20 lat temu przez pomylke uzylem polskich czcionek na amerykanskiej, okazalo sie, ze "na czulej" stronie i .. musialem wtedy kupic nowy komputer. |
|
|
|
|
|
Ewa_Szczodruch |
|
Temat postu:
Wysłany: 13-03-2019 - 15:49
|
|
Dołączył: 10-12-2006
Posty: 4117
Skąd: Toruń
Status: Offline
|
|
Witam
Ceglarek 1715 w grupie nazwisk pochodzących od cegła, z niemieckiego Ziegel, a to z łacińskiego tegula.
Góral 1618 - od podstawy gor-, występującej w takich formach, jak góra, gorzeć ‘palic się’, gorzki, w imionach złożonych typu Gorzysław; od góral.
Maksymowicz 1465 - w grupie nazwisk pochodzących od imienia Maksym lub Maksymilian. Imię, pochodzenia łacińskiego, notowane w Polsce od XIV wieku. Łacińskie imię Maximus utworzone zostało od przymiotnika maximus ‘bardzo duży, największy’.
Stachera 1718 - w grupie nazwisk pochodzących od imion na Sta-, typu Stanisław, może też od imienia Eustachy.
Źródło: Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001 |
_________________ Pozdrawiam cieplutko, Ewa Szczodruch
|
|
|
|
|
krystynay |
|
Temat postu:
Wysłany: 13-03-2019 - 18:45
|
|
Dołączył: 30-01-2019
Posty: 85
Status: Offline
|
|
Witam serdecznie,
czy zetkneli sie Panstwo kiedykolwiek z jakimis informacjami o pochodzeniu nazwiska Wielganowicz, wczesniej ( XIXw) pisane Wielgojanowicz, a jeszcze wczesniej Wielgoianowicz? Przyznam, ze nic nie moge znalezc na ten temat. Bede wdzieczna za wszelkie sugestie.
Pozdrawiam. |
|
|
|
|
|
krystynay |
|
Temat postu: Pochodzenie nazwiska Wielganowicz/Wielgoianowicz - prosba
Wysłany: 13-03-2019 - 18:59
|
|
Dołączył: 30-01-2019
Posty: 85
Status: Offline
|
|
Witam serdecznie,
czy zetkneli sie Panstwo kiedykolwiek z jakimis informacjami o pochodzeniu nazwiska Wielganowicz, wczesniej (XIX w.) pisane Wielgojanowicz, a jeszcze wczesniej Wielgoianowicz? Przyznam, ze nic nie moge znalezc na ten temat. Bede wdzieczna za wszelkie sugestie.
Pozdrawiam. |
|
|
|
|
|
Adam.55 |
|
Temat postu:
Wysłany: 13-03-2019 - 19:01
|
|
Dołączył: 20-12-2014
Posty: 645
Status: Offline
|
|
Poszukuję informacji na temat nazwiska Kurkierewicz. Zakres lat, ok 1949 za -sprawą babci. Rejon występowania, Kujawsko-Pomorskie oraz Warmińsko-Mazurskie.
Pozdrawiam,
Adam |
_________________ "Przedecz historia i ciekawostki"
|
|
|
|
|
ROMAN_B |
|
Temat postu: Rozważania o etymologii nazwiska Wielganowicz.
Wysłany: 14-03-2019 - 00:12
|
|
Dołączył: 08-01-2012
Posty: 1198
Status: Offline
|
|
‘krystynay’, witaj.
Regulamin naszego forum wymaga podpisywania postów przynajmniej imieniem.
Rozważania o etymologii nazwiska Wielganowicz.
Z Twojego postu wynika, że nazwisko Wielganowicz w XIX wieku było zapisywane pod postacią graficzną Wielgojanowicz a przed XIX wiekiem w formie Wielgoianowicz. Można to przedstawić pod postacią wzoru Wielganowicz: < Wielgojanowicz < Wielgoianowicz. Moim skromnym zdaniem nazwa osobowa Wielganowicz jest zniekształconą formą miana Wielgojanowicz. Co do zapisu pod postacią Wielgoianowicz odniosę się na samym końcu mojej wypowiedzi.
Nazwa osobowa Wielgojanowicz w mojej ocenie jest złożeniem, to jest złożonym przymiotnikiem, który powstał na skutek złożenia dwóch wyrazów: wielgo oraz janowicz. Zapisać to można tak: wielgo + janowicz = wielkojanowicz. Łączna pisownia złożonego przymiotnika występuje tylko wtedy, gdy pierwsza część przymiotnika złożonego jest określeniem części ostatniej. Złożone przymiotniki zazwyczaj opisują wygląd człowieka albo zwierzęcia lub rośliny. W przypadku miana Wielgojanowicz wiemy, że odnosi ona się do człowieka i jest jego nazwaniem. Zatem, pierwszą częścią przymiotnika złożonego wielgojanowicz jest wyraz wielgo, który jest przymiotnikiem określającym jego drugą część, to jest wyraz janowicz.
Przymiotnik wielgo pochodzi od staropolskiego słowa wielgi ‘wielki’, który ma kilka znaczeń:
1. odznaczający się znacznymi rozmiarami, duży, potężny, kolosalny,
2. duży pod względem jednego z wymiarów,
3. znaczny pod względem natężenia,
4. znaczny pod względem ilości, liczny, mnogi,
5. wybitny pod względem znaczenia, wagi, świetności, wartości,
6. wyższego stopnia w hierarchii.
[ Słownik języka polskiego pod redakcją Jana Karłowicza, Adama Antoniego Kryńskiego, Władysława Niedźwiedzkiego; Warszawie 1919; Tom VII, strona 567, 568 – 569. ]
Słownik najstarszych nazwisk polskich. Pochodzenie językowe nazwisk omówionych w historii nazwisk polskich [ Tom 1 ] Beaty Raszewskiej – Żurek, Leonarda Dacewicza i Zofii Kalety, który został wydany przez Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk Fundacja Slawistyczna w Warszawie, w roku 2007 na stronie 173 wymienia nazwisko Wielgo i tak go opisuje:
„WIELGO < wielki, wielgi ‘duży pod względem rozmiaru i wagi’, ‘mający duże znaczenie, wybitny, głośny’ Sstp 1399, odap, s. 140.”. Tak więc oprócz znaczenia dowiadujemy się, że już w roku 1399 istniało miano Wielgo.
Janowicz, to nazwa osobowa powstała na skutek dodania przyrostka -owicz do podstawy słowotwórczej Jan- [ Jan + owicz = Janowicz ]. Sufiks -owicz początkowo, to jest w XVI – XVIII wieku, miał funkcję tworzenia nazw patronimicznych [ odojcowskich ]. Zatem, Janowicz do syn Jana. Funkcja ta pod koniec XVIII wieku i w wieku XIX zanika i przestaje dominować. W XIX wieku za pomocą wspomnianego sufiksu rozpoczął się proces tworzenia nazw nosicieli cech, zwłaszcza osobowych.
Hipoteza.
Gdzieś w Polsce w XVIII wieku żyła osoba o nazwisku Janowicz, i która była synem Jana, i która z jakiegoś powodu w swoim środowisku zamieszkania otrzymała przezwisko [ przydomek ] Wielgo ‘wielki’. Zatem, zaczęto nazywać Janowicza Wielgo Janowiczem ‘ wielkim Janowiczem’. Na skutek złożenia powstała nazwa osobowa Wielgojanowicz.
Wspomniane złożenie nie było rzadkim zjawiskiem w dawnej Polsce, na przykład: wielgopolak, wielgopolska, wielgouchy, wielgobrzuch, wielgogłowa, wielkawieś itd.
Wróćmy do postaci graficznej Wielgoianowicz, raczej do drugiego członu zapisanego pod postacią ianowicz ( Ianowicz ). Ian + owicz = Ianowicz, Ian-owicz. Nazwa osobowa Ianowicz zapisana za pomocą litery „i,I” jest najprawdopodobniej wynikiem ortografii jaka obowiązywała w XVIII wieku i wcześniej – była ona różna w zależności od szkoły.
Niemniej jednak medal ma dwie strony. Drugą stroną medalu może być fakt, że Ian to imię. Jest takie imię, które odnajdziemy w Szkocji. Imię Ian wywodzi się z kręgu kultury celtyckiej, z języków celtyckich. Czy chodzi o imię Ian, tego nie wiem. Ta konstatacja wymaga głębszych badań i to pozostawiam już Tobie. Zaznaczę tylko, iż imię Ian występuje też w języku angielskim i rumuńskim i odnosi ono się do imienia Jan.
To tylko moje subiektywne spojrzenie, raczej rozważania i hipotezy o ewentualnej etymologii wspomnianego miana. Wnioski i weryfikację oraz dalsze badania pozostawiam już Tobie.
Może ktoś ma inne informacje o genezie omawianego nazwiska i je przytoczy? Jak mówił profesor Kazimierz Rymut „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast, profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”.
Pozdrawiam – Roman. |
|
|
|
|
|
krystynay |
|
Temat postu: Rozważania o etymologii nazwiska Wielganowicz.
Wysłany: 14-03-2019 - 00:27
|
|
Dołączył: 30-01-2019
Posty: 85
Status: Offline
|
|
Bardzo serdecznie dziekuje za wiadomosc. Niezwykle cenne sugestie. Z szacunkiem. Krystyna |
|
|
|
|
|
mrbungle |
|
Temat postu: Rozważania o etymologii nazwiska Wielganowicz.
Wysłany: 14-03-2019 - 01:17
|
|
Dołączył: 28-06-2012
Posty: 90
Status: Offline
|
|
Witam,
prośba o zweryfikowanie pochodzenia nazwisk:
Terczyński, Markowski, Biczyk, Smoleński, Gęstwicki i Bukowiecki
Dziękuję pięknie! |
_________________ Pozdrawiam,
Michał
|
|
|
|
|
Ewa_Szczodruch |
|
Temat postu:
Wysłany: 14-03-2019 - 06:48
|
|
Dołączył: 10-12-2006
Posty: 4117
Skąd: Toruń
Status: Offline
|
|
Witam
Biczyk 1624 - od bicz.
Bukowiecki 1399 - od nazwy miejscowej Bukowiec (kilka wsi).
Gęstwicki - od gęsty.
Źródło: Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999
Markowski - od nazw miejscowych Markowice, Markowa (kilka wsi).
Smoleński 1454 - od nazw miejscowych Smoleń, Smoleńsk, Smolin (kilka miejscowości).
Terczyński - od nazwy osobowej Tercyjan, z łacińskiego Tertianus, notowanej w Polsce od XV wieku.
Źródło: Kazimierz Rymut 'Nazwiska Polaków.Słownik historyczno - etymologiczny', Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2011 |
_________________ Pozdrawiam cieplutko, Ewa Szczodruch
|
|
|
|
|
ROMAN_B |
|
Temat postu:
Wysłany: 14-03-2019 - 12:11
|
|
Dołączył: 08-01-2012
Posty: 1198
Status: Offline
|
|
|
|
|
nestor |
|
Temat postu: Etymologia nazwiska:Błaż,Gocyła,Rok
Wysłany: 14-03-2019 - 13:37
|
|
Dołączył: 14-03-2019
Posty: 2
Status: Offline
|
|
Witam.
Proszę o pomoc.
Jaka jest lub może być etymologia dla nazwisk:
1.Błaż
2.Gocyła (znalazłem:"sługa boży")
3.Rok
pozdrawiam |
|
|
|
|
|
krystynay |
|
Temat postu:
Wysłany: 14-03-2019 - 19:02
|
|
Dołączył: 30-01-2019
Posty: 85
Status: Offline
|
|
Dziekuje bardzo, niepotrzebnie tworzylam oddzielny temat.
Pozdrawiam.
Krystyna |
|
|
|
|
|
|
|