|
|
|
|
| Autor |
Wiadomość |
Akczam67 |
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
 Wysłany: 26-05-2008 - 19:36
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
„Na tropach pierwszego Mączki”.
Posłowie.
Artykuł „Na tropach pierwszego Mączki” ukazał się na Forum 9 marca b.r.
W międzyczasie napisałem jeszcze 5 dalszych artykułów. Wszystkie „kręcą się” wokół tej samej tematyki – pochodzenia nazwy osobowej „Mączka”. Dwa i pół miesiąca – to wystarczający okres – aby z perspektywy czasu przyjrzeć się na nowo - zaprezentowanym wówczas opiniom:
1. Artykuł rozpocząłem od sformułowania:
”Skąd się wzięło moje nazwisko?”. Takiego pytania, żaden Mączka, nie musi sobie zadawać. Mączka to ewidentnie rodzime, polskie nazwisko, którego znaczenie każdy Polak rozumie.”
Cóż, okazało się, że nazwa rzeczownika „mączka” jest bardziej skomplikowana niż to się na ogół wydaje, i co można znaleźć w Słownikach. Przede wszystkim w czasach średniowiecza, bo tam szukamy korzeni Mączków – trzeba brać pod uwagę przynajmniej dwa rodzaje „mączki”:
a). międzyprodukt” powstały w wyniku mielenia ziarna zbożowego;
b). „mączkę”( synonim skrobi i krochmalu), która powstaje w wyniku przemywania i dekantyzacji ziaren pszenicy.
Więcej na ten temat w artykule „Mączka.Etymologia (Glosa) oraz w komentarzach do tego artykułu. Również nazwa osobowa „Mączka” może mieć różnorodne korzenie (vide: „Mączka.Etymologia” i „Mączka. Etymologia(Suplement)).
2). Uwaga! Błąd chronologiczny.
K. Szajnocha w książce „Jadwiga i Jagiełło” nie podawał daty wykupienia przez proboszcza z Miechowa wsi Brzuchania. Podał tylko ogólny kontekst historyczny, kiedy to się działo, w rozdziale zatytułowanym „Przyjście Jadwigi”. Jadwiga przybyła do Polski w 1384 r. i koronowana została na króla Polski. Miała wtedy 10 lat. Mikołaj Mączka z Brzuchani w tym mniej więcej czasie miał sprzedać swoją część wioski proboszczowi. Powinienem więc napisać chyba , że było to w roku 1384. Niestety, jakiś „złośliwy chochlik” przekręcił to na rok 1374(!). Oczywisty nonsens, ponieważ w tym roku Jadwiga „przyszła”, ale na ten świat., ponieważ urodziła się w tym roku. Błąd ten powielałem jeszcze w kilku artykułach i komentarzach, za co czytelników serdecznie przepraszam. W międzyczasie dotarłem do źródła, z którego K. Szajnocha czerpał informacje – jest to książka S.Nakielskiego „Miechovia” wydana w XVII w., w języku łacińskim. Tam znalazłem precyzyjną datę pojawienia się Mikołaja Mączki w historii: 1386 r.
Napisałem też , że Mikołaj: „ Był jednym z ponad 10 właścicieli ułamków wsi”.
Okazało się później, że współwłaścicieli było aż czternastu! (vide: „Zagadki nazwiska Mączka”).
3. Wysunąłem hipotezę o pochodzeniu nazwy „Mączka” od producenta mąki:
„ A może, tu popuszczę wodze fantazji, może kiedyś była to jakaś rodzima nazwa oznaczająca producenta mąki (od mączkarz, mąkarz) - zanim przejęły się obce określenia: młyn, młynarz.”
Jak na razie znalazłem „mącznika”(młynarz), „mącznię” i „mątwicę” (młyn), „mączarza” i „mączarkę” (handlarze mąką i mączką – a może nie tylko?); jestem w trakcie rozgryzania „mączkarza”, który jest nawet współczesnym zawodem i figuruje w wielu wcieleniach.(vide: „Zagadki nazwiska Mączka” i „Mączka.Etymologia(Glosa)” z komentarzami).
4.Więcej o Macieju Mączce, „mistrzu królewskim” vide: „Zagadki...”.
5. Szlachcic Mikołaj de Cristporzycze pochodził z Krzysztoforzyc koło Krakowa; został burgrabią w Rogoźnie wielkopolskim i dorobił się sporego majątku (vide:”Zagadki...”)
6. Marcin wójt w Pyzdrach wielkopolskich pochodził z „dynastii”, która pełniła ten urząd przez niemal cały wiek XV(tamże).
7. Miałem wówczas cień wątpliwości, czy można traktować Mikołaja i Marcina Manczków jako Mączków:
„ Marcin Manczka (Mączka?) - właściciel młyna - najbardziej odpowiadałby stereotypowemu wyobrażeniu o praojcu Mączków ( tylko ta niepewność, czy Manczka to Mączka)”.
Okazało się potem, że w tym samym źródle, w którym wytropiłem Mikołaja i Marcina - (czyli w „Tekach Dworzaczka”) - w innym dziale - obydwaj występują pod nazwiskiem Mączka.(vide: „Zagadki...”). Czyli sprawa wyjaśniła się ostatecznie.
8. Informowałem, że w Prusach krzyżackich powstała osada „Mączki” założona przez osadników mazurskich. Dzisiaj mogę coś bliżej powiedzieć - mogli oni wywodzić się z lasów nad Narwią, gdzie w Lesie Mancz(Mącz) powstało wiele wsi o takich nazwach, jak np.Żmijewo Mancz; z tych „Manczy”(Mączy) mogli pochodzić założyciele wsi „Mączki” koło Królewca.(vide: „Mączka.Etymologia(Glosa”))
9.Napisałem, że:
„Od XV-XVI wieku zaczęły powstawać pierwsze herbarze szlachty polskiej. W tych, które widziałem - Mączków nie było. Wyżej podałem 3-4 przykłady świadczące o tym, że przynajmniej do 1531 roku - przynajmniej niektórzy Mączkowie - znajdowali się w ramach stanu szlacheckiego.”
Później wyjaśniło się, że do stanu szlacheckiego spośród „wytropionych” zaliczali się: Mikołaj z Brzuchani, Mikołaj z Krzysztoforzyc, Marcin wójt w Pyzdrach, Marcin cieśla( na pewno nobilitowany!), Mączka spod Obertyna – czyli pięciu.
10. Byłem bardzo ostrożny w decydowaniu - kiedy narodziło się nazwisko Mączka, np.w przypadku Mączki, cymbalisty z Warszawy, tak pisałem:
„Chyba w XVII wieku było to już nawet na pewno nazwisko, a nie przezwisko/przydomek. Świadczy o tym występowanie innych nazwisk mieszczan w cytowanym wyżej dokumencie. Wiemy, że niektórzy zamożniejsi mieszczanie używali już wtedy nazwisk, przekazywanych dziedzicznie”.
Okazuje się, że pierwsze nazwiska „Mączka”, czyli nazwy obejmujące całą rodzinę, dziedziczne – istniały już w pierwszej połowie XV wieku - wśród przedstawicieli szlachty wielkopolskiej ( vide : „Zagadki...”)
11. Wyciągałem dość optymistyczne wnioski:
„Jeśli jeszcze weźmiemy pod uwagę fakt, że mimo to i tak najwięcej Mączków zamieszkuje dzisiaj dawną Małopolskę, co widać na analizowanej właśnie mapce, to problem kolebki rodu wydaje się być rozwiązany”;
Dzisiaj wzbogacony o dodatkową wiedzę pochodzącą ze studiowania nowych źródeł, jak i z dyskusji na Forum – jestem mniej kategoryczny. Duża ilość „mączystych” nazw onomastycznych, pochodzących z terenu Wielkopolski – może w każdej chwili zaowocować- i taki Mączka może się odnaleźć ( vide: „Zagadki nazwiska Mączka”; „Mączka.Etymologia”; „Mączka. Etymologia(Suplement)”; „ Odkrycie imienia Mączysław”; „Mączka.Etymologia(Glosa)).
Pozdrowienia dla czytelników i komentatorów:
Ryszard Mączka |
Ostatnio zmieniony przez Akczam67 dnia 09-11-2008 - 07:43, w całości zmieniany 3 razy
|
| |
|
|
|
 |
|
Mączka_Arkadiusz |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 26-05-2008 - 22:45
|
|
Dołączył: 10-02-2007
Posty: 191
Status: Offline
|
|
Witaj Ryszardzie,
Mam małą uwagę: nie ma jednego założyciela rodu Mączków, ponieważ nazwisko to powstało niezależnie przynajmniej w 3 głównych regionach Polski-w Wielkopolsce, Małopolsce i na Górnym Śląsku. Jeśli chcesz jakąś osobę określić protoplastą rodu, to musiałyby to być minimum 3 osoby a nie jedna. Jeśli jednak ma to być pierwsza osoba, która używała nazwy osobowej Mączka, to być może jest to właśnie Mikołaj z Brzuchani.
W międzyczasie znalazłem kolejnego Mączkę/ Mączka właściciela Lubosza w gminie Kwilcz, powiat Międzychód. Został zanotowany pod datą 1379. Nie mam niestety źródła, być może jest o nim informacja w "Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski".
Tak na marginesie, problem z szukaniem średniowiecznych Mączków, polega także na tym, że XIX wieczni genealodzy nie rozumieli zapisu łacińskiego Manczka lub Mancz i często pisali Mańczka lub Mańcz. Szczególnie Kozierowski celuje w odczytywaniu nazw typu Manczyce jako Mańczyce zamiast Mączyce.
Podejrzewam, że część nazw z tematem mącz- mogło być średniowieczu zapisywanych również jak mamcz-, np. kniaź Michał Zyzemski miał przydomek Mamczyc/Manczyc w roku 1506, a jego ojciec Mamcz/ Mancz. Informacje o nich znajdziesz w herbarzu Uruskiego pod hasłem Mamczyc. Herbarz jest dostępny w "wbc".
pozdrawiam
Arek Mączka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Akczam67 |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 28-05-2008 - 08:16
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
Cześć Arkadiuszu,
miło mi znów z Tobą pogawędzić. Ale do rzeczy:
ależ wcale nie uważam, „że musi być jeden założyciel rodu Mączków”! Określeń typu – „Adam” Mączków, „protoplasta” rodu, „założyciel” rodu, „gniazdo” rodu, „kolebka” rodu - nie należy traktować zbyt dosłownie - mają one zabarwienie nieco alegoryczne i żartobliwie „sportowe”. Słusznie zauważyłeś dalej, że chodzi mi o pierwszą osobę, „która używała nazwy osobowej Mączka”. Więcej o moich poglądach na ten temat znajdziesz w artykułach: „Mączka.Etymologia” i „Mączka.Etymologia(Suplement)”.
Twój „Mączka”, właściciel Luboszy – jest zaledwie „kandydatem” na Mączkę – znalazłem taki dokument:
Dokument Nr 1763/1379 r.:
„Noverint quibus expendit universi, quod ego Maczko heres de Lubosz presenti publice recognosco, quod teneor solvereque promitto Benassowey Iudee XII marcas grossorum monete Pragensis numeri Polnicalis super festum Natale Domini in proximum venturum, sine usura.”.
Podobnie, jak takim „kandydatem” też mógłby być bohater poniższego dokumentu źródłowego:
Dokument Nr 1903/ 1418 r.:
„...constitutus in bannito iudicio providus vir Zybothii Maczko noster concivis...”
Oczywiście, w obydwu dokumentach chodzi o osobę o imieniu spieszczonym Maćko (od Matthias). (vide: „Zasada poprawności ortograficznej” w artykułach:
„Mączka.Etymologia” i „Mączka.Etymologia(Suplement))”.
Masz coś konkretnego do dodania o Mączu z XIII w.? Przygotowuję „Posłowie” do „Zagadek nazwiska Mączka”.
Załączam pozdrowienia:
Ryszard M. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Mączka_Arkadiusz |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 28-05-2008 - 17:54
|
|
Dołączył: 10-02-2007
Posty: 191
Status: Offline
|
|
Witaj Ryszardzie,
Z tego co napisałeś wynika, że dane, które zostały wyszperane w internecie trzeba każdorazowo weryfikować.
A co jeszcze chciałbyś wiedzieć o Mączu? Napisałem chyba wszystko, co o nim wiedziałem.
pozdrawiam wszystkich, którzy lubią szukać
Arek Mączka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Akczam67 |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 28-05-2008 - 19:56
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
Cześć,
podawałeś, w którymś z postów, że znalazłeś jakiegoś Miczkę Mączkę z roku 1384.
Czy orientujesz się - jakiego był stanu i skąd pochodził?
K.Rymut w "Nazwiskach Polaków" jako "protoplastę" Mączków wskazuje Mączkę
też pod datą 1384. Nie potrafię go namierzyć. Może to ten Twój Miczka?
Jeśli chodzi o Mącza - to informacja, że żył w XIII w. jest za mało konkretna. Przydałoby się
jakieś uściślenie. Niemożliwe, żeby obok osoby nie było jakiegoś kontekstu, który
umożliwiałby jego bliższą lokalizację: np.II połowa XIII w.; jeśli był krewnym Czeczeradów
to wnuk, syn, siostrzeniec, czy bratanek;może imię biskupa(arcybiskupa?) u którego służył.
LP Imię stan miejsce
Pozdrowienia:
Ryszard
Przepraszam za formę - eksperymentuję z tabelami - ale nie wychodzą. Może wiesz, jak w tym formacie zrobić tabelę? |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Mączka_Arkadiusz |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 30-05-2008 - 21:37
|
|
Dołączył: 10-02-2007
Posty: 191
Status: Offline
|
|
Witaj Ryszardzie,
Poniżej wzmianka o rycerzu Mączu:
"23 0003 Dokumenty - Kapituła Katedralna - Dokumenty Pergaminowe DK perg 023 DK perg 023 Przemysł II zaświadcza, że Ciecirad, syn zm. rycerza Mącza,zastawił biskupowi poznańskiemu Janowi wieś Rębowo za 30 grzywień. Poznań-6.8.1293 Druk: KDW, t. II, nr 704"
Mącz miał synów Ciecirada (Czeczerada), który był kasztelanem zbąskim oraz Bartłomieja i Mikołaja.
(Skoro był rycerzem biskupim i mieszkał pod Poznaniem, to był chyba na służbie u biskupa poznańskiego.)
Jak widzisz dane o Mączu są w "Kodeksie Dypl. Wlkp".
Miczak Mączka, to Mikołaj Mączka, który został wymieniony pod rokiem 1384 w "Najstarszych księgach i rachunkach miasta Krakowa 1300- 1400 r. I- II wyd. Piekosiński, Szujski" był prawdopodobnie mieszczaninem.
A dlaczego Ryszardzie zignorowałeś informacje o przydomku Mancz/ Mamcz? Jak widać z informacji zawartej u Uruskiego, słowo to było jeszcze zrozumiałe na początku XVI wieku, skoro było używane jako przydomek, później prawdopodobnie świadomość jego znaczenia się zatarła i dla kolejnych pokoleń było nic nieznaczącym dziwacznym słowem/ imieniem.
pozdrawiam
wszystkich, którzy lubią szukać
Arek Mączka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Akczam67 |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 31-05-2008 - 07:21
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
Cześć,
tego Mancza to miałem nawet gdzieś wynotowanego, ale zostawiłem go na boku - bo przyćmił go Twój Mącz - rycerz biskupi, założyciel wsi Mączyce i domniemany protoplasta Mączków , w tym Mączków Kuczyńskich. W tym dokumencie, zmarły już Mącz, wygląda dość skromnie, zaś przyszły król Przemysław II twierdzi, że Mącz, ojciec Czeczirada (Conrada) był „jego” rycerzem („militis nostri”).Czy na pewno Mącz z KDW t.2 – to ten sam, o którym opowiadałeś wcześniej? No, ale ten ma przynajmniej precyzyjną datę (1293 r.)- a data ta pasuje jak ulał do „nieodczytanego” imienia, o którym wspominałem w artykule „Mączka.Etymologia(Glosa)”. Pojęcia „wieku”( stulecie), jako terminu z chronologii historycznej – używa się raczej stosunkowo od niedawna – dlatego tak naciskałem, prosząc o konkretyzację.
Osobnika z herbarza Uruskiego nie zignorowałem – po prostu nie udało mi się „wejść” do „wbc”.Zresztą dla etymologii Mączków, moim zdaniem– nie ma on znaczenia, ponieważ przydomek „Manczyc” – stanowi podstawę do nazwiska Manczyc ( Męczyc//Mączyc), które K.Rymut odnotowuje już w r.1360. A więc jest to osoba „z innej bajki”. Podobnie może być z osobami, które nazwisko swoje wywodzili od wsi Mączyce, założonej przez Mącza. Ale od Mącza mogli wywodzić się zarówno Mączyce - jak i Mączki, ale potrzeba znaleźć na to potwierdzenie. W każdym bądź razie w artykule „Mączka.Etymologia(Suplement) – imię Mącz – potraktowałem, jako jedno z potencjalnych źródeł wytworzenia się nazwy osobowej „Mączka”(„Zasada zdrabniania i spieszczania”).
Dziękuję za post:
Ryszard M. |
Ostatnio zmieniony przez Akczam67 dnia 17-06-2008 - 16:10, w całości zmieniany 1 raz
|
| |
|
|
|
|
|
mika_tomasz |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 31-05-2008 - 15:38
|
|
Dołączył: 24-12-2007
Posty: 84
Status: Offline
|
|
może nie na temat, ale związane jest z rodem Mączków z Bochni
w dniu 9 marca 1793 roku urodziła się Zuzanna Anna, ojciec Antoni Mączka, matka Katarzyna Jedlińska córka Józefa |
_________________
Bochnia-Urbański, Tyll, Skowronek
Wietrzychowice-Mika, Tabor, Sarna, Krzciuk, Burzawa
Historia Wietrzychowic
https://sites.google.com/site/cmeto2009
|
| |
|
|
|
|
|
Mączka_Arkadiusz |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 31-05-2008 - 22:24
|
|
Dołączył: 10-02-2007
Posty: 191
Status: Offline
|
|
Witaj Ryszardzie,
Nic na temat Mącza i Mączków z Kuczyna nie trzeba dorabiać czy udowadniać, bo wszystko zostało już powiedziane prawie 80 lat temu.
Oto fragment, który Ci wszystko wyjaśni:
"Czeczerad syn biskupiego rycerza Mańcza może od Mańczyc, dzisiejszych Manieczek, obciążył r. 1293 Rębowo pod Krobią na rzecz biskupa poznańskiego. Zdaje się, że nie wykupił tej wsi, bo należała później do biskupstwa. R. 1295 synowie Mańcza Bartłomiej i Mikołaj otrzymali od biskupa pozn. Krupczyn pod Dolskiem za Lubiechowo pod Wielichowem...
...Po Mańczu z XIII w. wspomnienie zostało w Kuczynie pod Krobią, gdzie r. 1469 spotykamy Mikołaja Mańczkę (czy Mączkę ?)."
Fragment ten pochodzi z książki Ks. Stanisława Kozierowskiego "Kronika Gostyńska
Serja II nr. 5 Gostyń, dnia 20 października 1930".
Miło byłoby, gdyby potomkowie Kuczyńskich z Kuczyna pod Krobią się odezwali na forum, gdyż prawdopodobnie są najstarszą rodziną w Polsce, mającą udokumentowaną przeszłość swojego rodu.
O przydomku Mancz/ Manczyc dlatego napisałem, ponieważ pojawienie się go na kresach XVI wiecznej Rzeczpospolitej świadczy o tym, że ta nazwa osobowa była zrozumiała zarówno na wschodzie jak i na zachodzie kraju. Przydomek Manczyc oznacza, że nosił go syn osoby zwanej Mancz. Przecież końcówka -ic/ -yc oznaczała potomków osoby o danym imieniu. Końcówka ta była szczególnie produktywna w średniowieczu, dlatego mamy tak wiele w Polsce nazw miejscowości z końcówką -ice jak np. Ludźmierzyce, Borkowice, Siemianowice, Katowice itd. Tak samo została utworzona nazwa Manczyc/ Mączyc. Była to wieś zamieszkała przez potomków Mącza dlatego nazywała się Mączyce.
Tomaszu, tej osoby akurat nie mam w swoich danych. Mam inną Zuzannę-Teodorę.
A czy masz coś wspólnego z Mączkami z Bochni?
pozdrawiam wszystkich, którzy lubią szukać
Arek Mączka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Akczam67 |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 03-06-2008 - 07:07
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
Cześć,
Jak to dobrze, że nareszcie „otworzyłeś źródło” - S.Kozierowski: „Kronika Gostyńska” !
A ile to niepotrzebnych spekulacji i nietrafnych hipotez można było uniknąć przez te blisko trzy miesiące! My, ludzie XXI w., mamy łatwiejszy dostęp do źródeł - niż zasłużeni badacze starszych pokoleń. Wiemy, że istniał rzeczownik „mącz”, którego istnienia starsze pokolenia nie przyjmowały do wiadomości. Stąd u autora Kroniki Gostyńskiej – kombinacje: Mańcz, Mańczyce, Mańczka(!).- chociaż były już opracowania, które średniowieczne, oryginalne nazwy - Mancz, Manczyce,Manczka - odczytywały jako Mączyce, Mączka, czy nawet jako Męcz, Męczka. Obok nazwy z XV w. – „Mańczka” - autor źródła umieszcza jakby niechętnie i z wahaniem - w nawiasie: (Mączka?). Wspominany w tej Kronice - Mikołaj Mączka – odnotowany został w Tekach Dworzaczka pod trzema datami( 1464, 1469, 1471). Na przełomie XIV –XV w. pojawiło się zresztą więcej Mączków : Brzuchania, Kraków, Rogoźno, Pyzdry itp. - ale autor albo o tym nie wiedział, albo pozostał wierny swojej ulubionej wersji „Mańczka”. Z tego krótkiego fragmentu „Kroniki Gostyńskiej”, który zacytowałeś trudno urobić sobie opinię – co autor rozumiał przez „rycerz biskupi”(o Mączu) – skoro w oryginalnym źródle, przyszły król – stwierdza wyraźnie, że był on „jego” rycerzem. Może Mącz był dzierżawcą wsi należącej do biskupa - i w wypadku zwołania pospolitego ruszenia – wyręczał biskupa - obowiązanego do stawienia się na wyprawę wojenną? Również pojęcia z dziedziny prawa interpretowane są przez niego nie jasno:
„1295 synowie Mańcza Bartłomiej i Mikołaj otrzymali od biskupa pozn. Krupczyn pod Dolskiem za Lubiechowo pod Wielichowem..” Nie ma tu mowy o zamianie – jest „otrzymali”, a to „za” - ginie gdzieś w takim kontekście. Ja przynajmniej odnoszę takie wrażenie – jakby, wielkodusznie niemal, biskup im ten Krupczyn „podarował”. Ale chyba się „czepiam”. Autor źródła wyraźnie domniemywa pochodzenie „rycerza Mańcza może od Mańczyc”(!). Czyli imię Mańcz – miałoby pochodzić od wsi Mańczyce! Wynika z tego, że Mańczyce(Mączyce) istniały wcześniej i Mancz(Mącz) nie mógł założyć wsi Mączyce, jak do tej pory to interpretujesz. Chyba, że autor tak sobie po prostu „strzelił” z tymi Mańczycami? Bo mnie osobiście nie udało się takiej miejscowości w czasach wcześniejszych znaleźć.
„...Po Mańczu z XIII w. wspomnienie zostało w Kuczynie pod Krobią, gdzie r. 1469 spotykamy Mikołaja Mańczkę (czy Mączkę ?)." (cytat z S.Kozierowskiego).
Z tego fragmentu widać, że nie było żadnej kontynuacji tej nazwy osobowej w tamtej okolicy – przez blisko 200 lat! Czyżby Mikołaj Mączka Kuczyński był pierwszym tej nazwy? (przydomek-nazwisko Kuczyński istnieje od 1397 r.)
W dokumencie (1293 r.) wspomina się o Manczu jako osobie „ niegdysiejszej” (quondam=niegdyś) :
„Czeczirad filius Manczonis quondam militis nostri”
Miał trzech dorosłych synów – żył więc chyba już około połowy XIII w. Nazwa „Męka” pojawia się w 1250 a „Męcz” w 1318 r.(K.Rymut) –dobrze byłoby trafić na oryginalne zapisy tych nazw w dokumentach.
Fajnie, że nareszcie stoimy na pewnym gruncie źródłowym – to zbliża do poznania prawdy.
Pozdrawiam serdecznie
Ryszard |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Mączka_Arkadiusz |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 03-06-2008 - 20:46
|
|
Dołączył: 10-02-2007
Posty: 191
Status: Offline
|
|
Czołem,
Cytat:
Stąd u autora Kroniki Gostyńskiej – kombinacje: Mańcz, Mańczyce, Mańczka(!).- chociaż były już opracowania, które średniowieczne, oryginalne nazwy - Mancz, Manczyce,Manczka - odczytywały jako Mączyce, Mączka, czy nawet jako Męcz, Męczka.
Generalnie się z Tobą zgadzam. Dawni historycy czy genealodzy chyba nie cenili zbytnio etymologii i średniowiecznej ortografii. Proszę Cię tylko nie pisz, że Mączka było w średniowieczu pisane jako Męczka. Przejrzałem masę źródeł i nigdzie tak Mączkowie nie byli opisywani-nie ma takich wpisów średniowiecznych. Wpis, który podałeś z Kodeksu Wlkp. był tylko w przypisie, w tłumaczeniu. Moim zdaniem była to nadinterpretacja tłumacza. W tym miejscu muszę się niestety z Tobą zgodzić, że istnieje jakieś lobby historyków, którzy z uporem maniaka interpretują prawie każdy średniowieczny zapis typu "Mancz", "Manczka" lub "Mantis" jako "Męcz", "Męczka" lub "Męcisz". Dźwięk " ę" język polski stworzył dopiero w XV wieku, więc wszystkie nazwy wcześniejsze powinny być odczytywane albo przez "ą" krótkie albo przez "ą" długie.
Cytat:
Autor źródła wyraźnie domniemywa pochodzenie „rycerza Mańcza może od Mańczyc”(!). Czyli imię Mańcz – miałoby pochodzić od wsi Mańczyce! Wynika z tego, że Mańczyce(Mączyce) istniały wcześniej i Mancz(Mącz) nie mógł założyć wsi Mączyce, jak do tej pory to interpretujesz. Chyba, że autor tak sobie po prostu „strzelił” z tymi Mańczycami? Bo mnie osobiście nie udało się takiej miejscowości w czasach wcześniejszych znaleźć.
Nie jest możliwe pochodzenie imienia Mącz od wsi Mączyce. To są dywagacje autora. Powtórzę jeszcze raz, że nazwa Mączyce oznacza potomków Mącza. Mączyc to syn Mącza, tak jak Swarożyc to syn Swaroga itd. Mamy w Polsce setki nazw, które zostały w taki sposób utworzone. Uparte interpretowanie przez Kozierowskiego nazwy Manczka jako Mańczka jest na dłuższą metę nie do strawienia. Niestety nie tylko Kozierowski nie potrafił zinterpretować prawidłowo "ą" w ortografii średniowiecznej-Uruski z zapisu "an" robi nawet "am" co jest już totalną bzdurą.
Wątpliwości Kozierowskiego, dotyczące nazwy Mańczka/ Mączka świadczą o tym, że albo nie miał dostępu do źródeł, z których korzystał Dworzaczek albo doszedł do wniosku, że nie licowało ze stanem szlacheckim noszenie nazwiska Mączka, dlatego próbował wykombinować jakiegoś Mańczkę. Podobnie postapił z Mączem i Mączycami. No ale tu też nie był odosobniony w swoich poglądach, bo przecież Dworzaczek też powątpiewał czy Mączka to nazwisko i czy osoba tak nazwana mogła być szlachcicem. Niestety posługiwanie się stereotypami w badaniach jakichkolwiek powoduje, że schodzimy na manowce i budujemy niemożliwe do utrzymania na dłuższą metę, niestworzone historie.
pozdrawiam wszystkich, którzy lubią szukać
Arek Mączka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Akczam67 |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 26-09-2008 - 21:32
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
Uzupełnienia:
1.Sensacyjne odkrycie (!)
2.Kim był naprawdę Maciej, cieśla królewski.
3.Poczet 20 najstarszych Mączków (26.09.2008 r.)
Przeszło pół roku temu napisałem artykuł zatytułowany „Na tropach pierwszego Mączki”. Jak się potem okazało napisałem jeszcze 10 dalszych artykułów drążących temat pierwszych Mączków, a po uściśleniu - „średniowiecznych” Mączków. Z czasem moja wiedza na ten temat rosła, a więc jeśli ktoś chce wyrobić sobie zdanie na ten temat – powinien przeczytać wszystkie artykuły, najlepiej w porządku chronologicznym. Na czele rankingu najstarszych Mączków, aż po dziś dzień, stali Miczka(Mikołaj) Mączka (1384) z Luboczy i Mikołaj Mączka, ubogi szlachcic z Brzuchani (1386 r.). Sądzę, że znalazłem jednak „nowy” dokument, który pozwoli dokonać niespodziewanej zmiany na pozycji lidera najstarszych Mączków. Dokument ten znalazłem w książce B. Ulanowskiego „Wizytacje dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i kapituły gnieźnieńskiej z XVI w.”, 1920 r. Tytuł dokumentu jest nieco mylący, bo wewnątrz książki znajdują się także
dokumenty z lat 1285 -1532 zebrane przez Abdona Kłodzińskiego. Wśród nich zaś jeden z 1350 r., w którym przywilej wójtowski w mieście Żninie otrzymuje od arcybiskupa, właściciela Żnina – niejaki.... No właśnie, tutaj trzeba będzie przeanalizować sprawę. Trzykrotnie wymienione jest imię nowego wójta , pochodzącego z Żarnowa:
„... fideli nostro Manczkoni de Szarnow...”; „... per eundem Maczkonem...”; „...etiam eidem Manczkoni..”.
W drugim zapisie, w którym imię występuje w czwartym przypadku (Acc.) niewątpliwie „połknięto literę „n” na końcu pierwszej sylaby. Rozpoznajemy natomiast w pierwszym i trzecim zapisie - doskonale znaną nam nazwę osobową Manczka (Mączka) w trzecim przypadku (Dat), rzeczowników III deklinacji łacińskiej . Szczegółową odmianę różnych „mączystych” nazw osobowych znajdziemy w Posłowiu do artykułów „Mączka Etymologia(Glosa)” i „Odkrycie imienia Mączysław”, znajdujących się w komentarzach do tych artykułów. Pikanterii całej tej historii z odkryciem nowego Mączki nadaje fakt, że już na początku maja ogłosiłem inne sensacyjne odkrycie – imienia Manczslaw/ Mączysław (!), które znajdowało się w tym samym dokumencie, ale znajdującym w KDW, t.6, dok. Nr 155. Może nie całkowicie identyczny to dokument, bo dokument z KDW ma jeszcze wstęp, a w zakończeniu listę świadków, których brak w książce B.Ulanowskiego. Cały środek jest jednak identyczny, z tym, że w KDW imiona zapisane są nieco inaczej:
„... fideli nostro Manczsloni de Szarnow...”; „... per eundem Manczlonem...”; „...etiam eidem Manczloni..”
Nie Manczkoni - a Manczsloni; nie Maczkonem - a Manczlonem; nie Manczkoni - a Manczloni. Manczka czy Manczla? Krótko mówiąc, czy ma być litera „k” czy „l” w tej nazwie osobowej?
A żeby było jeszcze śmieszniej – w odsyłaczu (KDW) jest informacja, że w kopii „c” dokumentu jest wymienione inne imię - „Manczslavi”, czyli Manczslav w mianowniku (N)!
Perypetie związane z tamtą sprawą opisywałem w artykule „ Odkrycie imienia Mączysław”.
Jakie więc było prawdziwe imię wójta, który otrzymał przywilej wójtowski w Żninie? Mamy do wyboru trzy imiona tej samej osoby: Manczka, Manczla, Manczslav.
Nie można wykluczyć pomyłek przy przepisywaniu poszczególnych kopii. Ja natomiast uważam, że mamy tu do czynienia z równorzędnymi odmianami tego samego imienia. Bazowym imieniem prawdopodobnie było złożone imię dwuczęściowe z dokumentu „c” czyli Manczslav, zaś imiona Manczka(Mączka) i Manczla(Mączla) to oficjalne zdrobnienia, które w życiu publicznym równorzędnie traktowano z imieniem Manczslav (może tak jak dzisiaj w USA: James, Jimmy, Jim ?).Szczegóły dotyczące imion „mączystych” znajdują się w artykule „Mączka. Leksykon”. Z nazwiskami też różnie bywało, np. komornik z Wizny latach 1548-53 nosił na zmianę trzy nazwiska –Mancz, Manczk, Manczkowski.
Co by jednak nie było, nazwa osobowa „Manczka”, z książki B.Ulanowskiego – to od tego momentu najstarsza nazwa osobowa tego typu , zajmująca odtąd pierwsze miejsce w rankingu historycznych Mączków.
O Mączsławie (Mączce, Mączlu) pisałem więcej w artykule „ Mączka. Szlachecki epizod”, ale wtedy nie wiedziałem jeszcze, że inne jego imię to Mączka. Pisałem, że pochodził z Żarnowa, z ziemi opoczyńskiej, zwanej „Opoczyńskim Państwem Odrowążów”, tak nazywano zasiedlany od XII w. przez tą rodzinę obszar nad Pilicą. Sądziłem, że najprawdopodobniej był szlachcicem, może z rodu Odrowążów. Teraz, gdy wiem, że nazywał się Mączka, jestem tego niemal pewny. Ciekawe, że w północno-wschodniej Wielkopolsce, w trójkącie, którego kąty stanowiły trzy miasta Żnin – Pyzdry – Golina, w latach 1350-1432 – wójtami byli Mączkowie! Przypadek, czy interes rodzinny?
Ad 2.
Maciej Mączka (Manczka, Munczka) de Lissina miał być nobilitowany przez króla Kazimierza Jagiellończyka w 1456 r. Tego typu informacje można znaleźć w różnego rodzaju źródłach, ja sam też tak sądziłem, ponieważ kiedyś zauważyłem taką informację w Google (drugi raz nie udało mi się jej odszukać !). Maciej był cieślą królewskim i snycerzem, budowniczym wielu kościołów w Małopolsce. W książce T.Chrzanowskiego „Sztuka ziemi krakowskiej” jest taka informacja:
„Maciej Mączka de Lesina występuje...w dokumencie z 1456,
w którym w dowód zasług uzyskuje szlachectwo..”
W Wikipedii jest również tego typu informacja. Ale gdy znalazłem pod tą datą, w „Matricularium Regni Poloniae Summaria..., IV/3” następujący tekst, to stałem się podejrzliwy:
„1456 ...Casimirus IV rex aream in Niepolomice quam inhabitant Mathias Piekarz
et Nazimny, inter tabernam plebani et aream kmetonis Pesarze sitam nob. Mathie
dicto Munczka de Lissina, carpentaria suo, perpetuo donat“
W dokumencie tym jest wiadomość, że Maciej Munczka de Lissina otrzymał działkę ziemi w Niepołomicach od króla Kazimierza Jagiellończyka. Przed nazwiskiem Macieja mamy informację o jego statusie społecznym - „nob.” (szlachcic). Nie ma mowy o nobilitacji, jest informacja o cieśli królewskim, szlachcicu. Nabrałem podejrzeń, że niektórzy przyszli autorzy, czytając ten tekst źródłowy, i nie dopuszczając myśli, że szlachcic mógłby być cieślą – wymyślili nobilitację, jako nagrodę królewską dla Macieja. Nie wiadomo kto pierwszy wpadł na ten pomysł - inni to przekazywali dalej. Zapisane w źródle nazwisko Munczka, to chyba ówczesne fonetyczne brzmienie nazwiska Mączka. Wymieniałem w artykułach jeszcze dwa inne takie przypadki pochodzące z Krzysztoforzyc i Warszawy. W każdym bądź razie Maciej własnymi rękami wyrzeźbił na portalu kościoła w Mogile swe nazwisko jako Manczka i do tego obok umieścił herb Odrowąż (1466 r.). Właśnie wpadła mi w ręce książka B.Trelińskiej „Herby nobilitacji i indygenatów XV-XVIII w.”, 2001 r., w której wymieniono imiennie wszystkie nobilitacje począwszy od Władysława Jagiełły. Wśród 26 nobilitacji nadanych przez Kazimierza Jagiellończyka – nie ma Macieja Manczki (Munczki, Mączki)! Sprawa jest więc jasna – Maciej był szlachcicem „z krwi i kości” od urodzenia. Jako taki musiał posiadać herb i nim się pieczętować. Inni rzemieślnicy na wykonanych dziełach rzeźbili gmerki – Maciej zaznaczał swój herb rodowy. Gdyby nie spłonęły kościoły w Mikluszowicach i Mikuszowicach – moglibyśmy znaleźć tam także herb Macieja Manczki(Mączki) de Lissina. Panuje powszechnie opinia, że herb wyrzeźbiony przez Macieja obok jego nazwiska na portalu mogilskiego kościoła to herb Odrowążów, fundatorów klasztoru mogilskiego. Jeśli zawierzyć bałamutnej informacji w Wikipedii o Macieju Mączce – to herb Odrowąż wyrzeźbił Maciej na dwóch tarczach obok swego nazwiska. Powinien tam wyrzeźbić przede wszystkim swój rodowy herb. Maciej tak zrobił. Maciej jest pierwszym szlacheckim Mączką, o którym wiemy, jakim się herbem pieczętował. Podejrzewałem już to od dawna, że herbem Mączków był Odrowąż. Przypuszczenia swoje umieszczałem w kilku artykułach, zwłaszcza w „Mączka. Szlachecki epizod”. Maciej pisał się de Lissina. Wiele jest miejscowości, które można by pod tą nazwę podciągnąć. Ostatecznie zdecydowałem się na miejscowość położoną w południowo-zachodniej Wielkopolsce, koło Wschowy. Dzisiejsze Łysiny zapisane zostały w „Nazwach miejscowych Polski” K.Rymuta pod datą 1447 jako „de Lissina”. Wielkopolska była siedzibą Czeczerado-Odrowążów, średnich i drobnych szlachciców. Czyżby Maciej, ubogi szlachcic, stamtąd przywędrował za chlebem do Krakowa, lub ściągnięty został przez króla, ponieważ był znanym ówczesnym artystą? Jaki był status Macieja, o którym król mówi „mój cieśla” i ofiaruje mu działkę niedaleko swojego zamku królewskiego w Niepołomicach, o których Długosz napisał, że były podówczas jakby drugą stolicą Polski? Prawdopodobnie Maciej nie był zwyczajnym cieślą-konserwatorem zatrudnionym na Wawelu i Niepołomicach, lecz specjalnym funkcjonariuszem, szefem ówczesnej firmy remontowo-budowlanej na usługach króla, ale przyjmującej też zlecenia z zewnątrz, o czym świadczy rozmach jego działalności (Mikluszowice, Mikuszowice, Mogiła).
Ad3.
Poczet najstarszych Mączków( stan z 26 września 2008 r.)
1.) 1350 r. - Mączka z Żarnowa (Młpl),wójt Żnina (in: Manczslav,Manczla),szlachcic?,źrUlanow.Visit.
2.) 1384 r. - Miczak (Mikołaj),(Nicolaus1406 ?) Mączka de Lubocza (Kraków), szlachcic, źr. SSNO; *
3.) 1386 r. - Mikołaj Mączka z Brzuchani (Młpl), szlachcic, źr. K.Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło, indeks;
4.) 1390 r. - Petro (Piotr)Mączka z Biskupic (k. Krakowa), szlachcic(?), źr. SSNO;
5.) 1393 r. - Mączka wójt Goliny (Wlkp, k.Konina), stan(?), źr. KDW,t.6,nr.331;.
6.) 1399 r. - Manczka de Clodebok (Śl., k.Grodkowa), szlachcic, źr. SSNO;
7.) 1414 r. -Jaschco Mączka de Mancarzouice (ZSŁ,k.Piotrkowa),szlachcic, źr. SSNO;
8.) 1423 r. - Mikołaj Mączka z Krzysztoforzyc (k.Krakowa),szlachcic, burgrabia Rogoźna, źr. SSNO;
9.) 1427 r. - Jan Mączka z Wrześni, wójt Pyzdr (Wlkp), szlachcic, źr. SSNO;
10.) 1431 r. - Jan Mączka z Lednicy, 1431, stan?, źr. SSNO;
11.) 1441 r. - Bartosz Mączka z Wrześni, brat Jana, szlachcic,wójt(?) w Pyzdrach, źr.KDW,t.10,nr1385;
12.) 1441 r. - Mikołaj Mączka z Wrześni, brat Jana i Bartosza , szlachcic, wójt(?) w Pyzdrach, źr. j.w.;
13.) 1441 r. - Jakub Mączka z Wrześni , brat 3 powyższych, szlachcic, (wójt?) w Pyzdrach, źr. j.w.;
14.) 1444 r. - Marcin Mączka z Wrześni, syn Jana, szlachcic, wójt w Pyzdrach, źr. SSNO;
15.) 1446 r. - Piotr Mączka z Pyzdr, syn jednego z 4 braci w.w., szlachcic, źr. SSNO;
16.) 1448 r. - Nicolaus Mączka z Warszawy, słodownik, stan?, źr. SSNO;
17.) 1456 r. - Maciej Mączka z Lissiny (?), Kraków/Niepołomice, szlachcic, cieśla królewski, źr.SSNO;
18.) 1464 r. - Mikołaj Mączka Kuczyński, szlachcic z Małej Kuczyny (Wlkp,k.Gostynia), źr.Teki Dworzaczka;
19.) 1483 r. - Jan Mączka z Wolborza (ZSŁ, k.Piotrkowa) , mieszczanin, student, źr. SSNO;
20.) 1491 r. - Wojciech Mączka z Pyzdr, syn wójta Marcina, szlachcic, żr. Google/Pyzdry/Galeria osob.;
* Miczak (Mikołaj?) z Luwoczy(?) i Nicolaus (Mikołaj)Mączka z Luboczy - sądzę, że to ta sama osoba (?).
Z tej listy 6 Mączków pochodziło z Małopolski ( 5 to najbliższe okolice Krakowa !). Czwórka najstarszych to –Mąłopolanie ! Potem dwóch przeniosło się do Wielkopolski ( Mączka(Mączsław) z Żarnowa i Mikołaj Mączka z Krzysztoforzyc), a z Wielkopolski przybył Maciej Mączka z Lissiny.
Dziękuję za uwagę
Ryszard M. |
Ostatnio zmieniony przez Akczam67 dnia 05-11-2008 - 16:07, w całości zmieniany 2 razy
|
| |
|
|
|
|
|
Mączka_Arkadiusz |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 26-09-2008 - 23:44
|
|
Dołączył: 10-02-2007
Posty: 191
Status: Offline
|
|
Witaj Ryszardzie,
Cytat:
Właśnie wpadła mi w ręce książka B.Trelińskiej „Herby nobilitacji i indygenatów XV-XVIII w.”, 2001 r., w której wymieniono imiennie wszystkie nobilitacje począwszy od Władysława Jagiełły. Wśród 26 nobilitacji nadanych przez Kazimierza Jagiellończyka – nie ma Macieja Manczki (Munczki, Mączki)! Sprawa jest więc jasna – Maciej był ...
Też chciałem przejrzeć tę książkę ale nie udało mi się do niej dotrzeć. Jeśli zweryfikowałeś w ten sposób informację o rzekomej nobilitacji Macieja Mączki to dobrze. W ten sposób poczet szlacheckich Mączków powiększył się znowu o następną osobę i okazało się, niestety, że historycy nie sprawdzają do końca informacji, które podają tylko powielają błędy, które mogły powstać kiedyś nieświadomie, przez niewłaściwą interpretację jakiegoś zapisu.
Jestem również zdania, że herb Odrowąż był herbem pierwszych Mączków, szczególnie tych wielkopolskich.
Czy w książce Trelińskiej znalazłeś jakiś Mączków, którzy zostali nobilitowani i zmienili nazwisko? Mam podejrzenie, dotyczące rodziny Mączyńskich z Krakowa herbu Jastrzębiec. ("...Mączyńscy herbu Jastrzębiec. Sebastyan i Marcin, synowie Sebastyana z Krakowa, na Uniwerysytecie tamże w 1562 r..."-Uruski, tom 10, str.284) Ta rodzina była chyba nobilitowana.
Na koniec mam małą prośbę. Jeśli zgadzasz się z moimi hipotezami lub je cytujesz, to mógłbyś wspomnieć, że wcześniej o tym pisałem. Tymczasem często podajesz je jako "swoje". W tym wątku piszesz , że
Cytat:
Maciej pisał się de Lissina. Wiele jest miejscowości, które można by pod tą nazwę podciągnąć. Ostatecznie zdecydowałem się na miejscowość położoną w południowo-zachodniej Wielkopolsce, koło Wschowy. Dzisiejsze Łysiny zapisane zostały w „Nazwach miejscowych Polski” K.Rymuta pod datą 1447 jako „de Lissina”. Wielkopolska była siedzibą Czeczerado-Odrowążów, średnich i drobnych szlachciców. Czyżby Maciej, ubogi szlachcic, stamtąd przywędrował za chlebem do Krakowa, lub ściągnięty został przez króla, ponieważ był znanym ówczesnym artystą?
Ja napisałem to samo w poście do artykułu "Średniowieczni Mączkowie. Epilog" tylko innymi słowami:
"19-08-2008
f) potomkowie Macieja Mączki de Lissina --> w ? (ten Maciej pochodził chyba jednak z Wielkopolski a przyjechał do Krakowa robić karierę; szukałem nazwy Lissina w różnych dokumentach i wychodzi, że są to obecne Łysiny koło Wschowy)"
Ty natomiast w tym samym wątku odpisałeś mi, że
"24-08-2008
Skąd masz pewność, że Maciej akurat ma pochodzić spod Wschowej – a nie z jakiejś innej miejscowości bliżej Krakowa(np. koło Częstochowy czy Żywca)?"
To na razie tyle.
Arek Mączka |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Akczam67 |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 27-09-2008 - 13:01
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
Witam Cię znów Arku na Forum.
Cieszę się, że odzyskałeś znów głos. Spodziewałem się jednak raczej odpowiedzi na moje pytanie, które sam przypomniałeś na końcu swego postu:
„Skąd masz pewność, że Maciej akurat ma pochodzić spod Wschowej – a nie z jakiejś innej miejscowości bliżej Krakowa(np. koło Częstochowy czy Żywca)?"
No powiedz teraz – skąd? Czekałem jak widać przeszło miesiąc na odpowiedź. Nadaremnie. Jeśli dotąd tego nie wiesz - to Ci jeszcze raz podpowiem. Istnieje słownik K.Rymuta pt.:
„Nazwy miejscowe Polski”.
Tam wśród wielu miejscowości można znaleźć tylko jedną o nazwie „de Lissina” , opatrzoną „starą” datą 1447. Znalazłem tam kilka miejscowości o zbliżonej nazwie, ale tylko ta jedna jest odpowiednio „stara” i wygląda identycznie jak ta, która znajduje się w źródłach przy nazwisku Maciej Mączka. Zdecydowałem się więc na tą nazwę, choć intuicja wskazywałaby mi raczej na jakąś miejscowość w Małopolsce.
Jeśli chodzi o źródła informujące o miejscu pochodzenia Macieja (Lissina) to podaję Ci następujące:
1. „Matricularium Regni Poloniae Summaria..., IV/3”
2. „Słownik staropolskich nazw osobowych”, który cytuję w skrócie „SSNO”.
Nie przypominam sobie, abyś mnie o tych źródłach informował. Chyba zapomniałeś, że aktualnie znajdujemy się na Forum komentarzy do artykułu:
„Na tropach pierwszego Mączki”.
Uważny czytelnik już dawno zauważył we wcześniejszych postach do tego artykułu, że rzeczywiście wcześniej ode mnie wspomniałeś o Lissinie koło Wschowy. Znalazł też tam moje rozważania na ten temat i rady dla Ciebie.
Nie musiałem więc o tym wspominać w kolejnym komentarzu z tego samego cyklu(więcej: Zagadki nazwiska Mączka z 11 i 13 kwietnia; Średniowieczni Mączkowie. Epilog z 24 sierpnia). A swoje pretensje powinieneś zacząć raczej od zdania:
„A nie mówiłem?”
Nie zgadniesz teraz co bym Ci na to odpowiedział – więc zmarnowałeś szansę.
Na zakończenie, Arku, dam Ci taką radę:
Napisz wreszcie jakiś artykuł o Mączkach !!!
Zobaczysz, napięcie Ci minie i poczujesz ulgę, powróci jasność umysłu oraz humor - znowu staniesz się jak dawniej, interesującym uczestnikiem Forum.
Oczywiście, po niedzieli przejdę się do biblioteki – i sprawdzę to, o co mnie prosisz.
Serdecznie pozdrawiam
Ryszard M. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
Akczam67 |
|
|
Temat postu: Na tropach pierwszego Mączki. (komentarz)
Wysłany: 30-09-2008 - 20:52
|
|
Dołączył: 07-03-2008
Posty: 137
Status: Offline
|
|
Ostatni szlachecki Mączka?
W artykule wymieniłem nieznanego imienia Mączkę, uczestnika bitwy z hospodarem mołdawskim pod Obertynem w 1531 r. Odnalazłem tego szlachcica. Na imię miał Stanisław (Z.Spieralski „Kampania obertynska 1531 r.”). http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_ ... _konfliktu
Stanisław Mączka zgłosił się jako ochotnik do husarskiej chorągwi zaciężnej organizowanej przez Janusza Święcickiego, który był siostrzeńcem i spadkobiercą Janusza Świerczowskiego, sławnego dowódcy jazdy polskiej z bitwy z Moskalami pod Orszą w 1514 r. Stan liczebny chorągwi werbownika, rotmistrza Święcickiego, ostatecznie wyniósł 31 pocztów rycerskich, liczących w sumie 193 konie. Poczet Stanisława Mączki składał się z 7 koni, co stanowiło przeciętną ilość ówczesnego pocztu. Znajdowało się w nim: 1 kopijnik, czyli ciężkozbrojny rycerz, 5 husarzy i 1 strzelec. Wystawienie pocztu husarskiego było bardzo kosztowne, co świadczy o tym, że nasz Stanisław był średniozamożnym szlachcicem. Czy byli w tym poczcie jego krewni , może nawet bracia Stanisława, nie wiadomo. Wymieniony z imienia i nazwiska jest tylko towarzysz dowodzący pocztem, pozostali pozostają anonimowi. Ciekawe, że wymieniono za to w spisach nazwy osobowe wszystkich piechurów, tzw. „drabów”, biorących udział w tej wyprawie, którzy byli przecież w zdecydowanej większości plebejuszami. Uboższa szlachta organizowała takie poczty liczące do dziesięciu strzelców i często kopijnicy dowodzili takimi "dziesiątkami". Nie wiadomo ile wozów towarzyszyło pocztowi Stanisława. Trzeba było wozić przecież z sobą namioty, zapas żywności dla koni i ludzi, sprzęty różnego rodzaju. Każdy poczet musiał być samowystarczalny. Wozy w razie potrzeby wiązano w czworobok tworząc tzw. „tabor”, czyli mobilną redutę obronną. W ten sposób właśnie odniesiono zwycięstwo pod Obertynem nad trzykrotnie liczniejszą armią mołdawską i posiadającą czterokrotnie więcej armat. O zwycięstwie zadecydował geniusz dowódcy, hetmana Jana Tarnowskiego, heroizm i sprawność rycerska jego podkomendnych.
Nie wiemy skąd pochodził Stanisław Mączka i jakim herbem się pieczętował. Jaki był jego stan rodzinny, czy miał żonę i dzieci? Nie wiemy też skąd pochodził rotmistrz Janusz Święcicki, a mogłoby to stanowić dla nas jakąś wskazówkę. Oficer werbunkowy, dysponujący tzw. listem przypowiednim, wyszukiwał odpowiednio zbrojnych ochotników. Duże znaczenie miała sława i znaczenie oficera, im sławniejszy był oficer, tym szybciej zgłaszali się do niego ochotnicy. Toteż oficer ogłaszał nabór najczęściej na ziemiach skąd sam pochodził. Święciccy prawdopodobnie wywodzą się z Mazowsza, ale z czasem osiedli też w ziemi sandomierskiej. Wuj Janusza pochodził z lubelszczyzny, a więc mieszkał po sąsiedzku. Święcicki miał dziedziczyć po swoim wielkim wuju. Najlepszym punktem werbunkowym mogły więc być dla niego okolice Lublina, gdzie pamiętano o słynnym Januszu Świerczowskim, wuju Święcickiego. Tuż koło Lublina znajdowała się wówczas wieś Mączyn, o której Długosz informuje z okazji cudu jaki miał zdarzyć się w Lublinie w 1452 r. Nazwa wsi Mączyn w sam raz pasowałaby do naszego bohatera. Mączyn to nazwa dzierżawcza, wskazująca na właściciela o imieniu Mącz, może tak nazywał się przodek Stanisława? Ale to tylko zgrabnie wyglądająca tymczasowa hipoteza. Nie wiadomo czy Stanisław Mączka wrócił cały i zdrowy do rodzinnego domu. Straty wojska polskiego pod Obertynem były niewielkie, poniżej 5% stanu osobowego. Wymieniono tylko nazwiska poległych pochodzących ze znaczniejszych rodzin. Chorągiew Święcickiego mogła ponieść w kampanii większe straty niż inne oddziały. Wcześniej miała miejsce bitwa po Gwoźdźcem, w której chorągiew tą użyto do pozorowanego ataku, aby ściągnąć ścigającego nieprzyjaciela w pułapkę. Również pod Obertynem 700 rycerzy ( w tym chorągiew Święcickiego) otrzymało zadanie wydostać się z oblężonego taboru północną bramą, aby ściągnąć na siebie główne siły nieprzyjaciela, który nie chciał dopuścić do ucieczki wojsk polskich. Ten manewr zapewnił zwycięstwo. Przeciwległą, południową bramą taboru - wydostały się błyskawicznie i uderzyły główne siły polskie, zdobywając działa i atakując z niespodziewanej strony zdezorientowanych Mołdawian. Zwycięstwo było całkowite.
Kto był ostatnim szlachcicem noszącym nazwisko Mączka – Mikołaj Mączka Kuczyński z Wielkopolski, czy Stanisław Mączka z Małopolski? Mikołaj zmarł bezpotomnie w 1533 r. Stanisław, jeśli przeżył Obertyn, mógł jeszcze żyć długo, ponieważ musiał być jeszcze dość młody. Kupno majątku ziemskiego o innej nazwie - mogło spowodować zmianę nazwiska jego, lub jego potomków. Mógł też nie zostawić męskiego spadkobiercy, tak jak to było w przypadku Mikołaja Mączki Kuczyńskiego.
Dziękuję za uwagę i serdecznie pozdrawiam zainteresowanych czytelników.
Ryszard Mączka
PS
Dla Arkadiusza.
Nie ma informacji w książce B.Trelińskiej „Herby nobilitacji i indygenatów XV-XVIII w.” o nobilitacji Sebastiana i Marcina Mączyńskich w 1562 r.
Jest tylko mowa o nobilitacji Jana Stanisława Mączyńskiego z Mączyna, z ziemi płockiej w 1518 roku w Krakowie. Został dopuszczony do herbu rodowego Płomienie (Zadora) przez Mikołaja, Stanisława i Krzesława Lanckorońskich. W uwagach dopisano, że król Zygmunt w Krakowie potwierdził wywód szlachectwa tegoż Stanisława Mączyńskiego ale herbu Kownaty, gdyż urodzony był z innej matki, niż pozostałe rodzeństwo. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
FAQ
Regulamin
Szukaj
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
