| Autor |
Wiadomość |
DariuszS |
|
Temat postu: Epitafium Beaty Sparre w koś. św. Brygidy w Gdańsku
 Wysłany: 28-11-2024 - 14:59
|
|
Dołączył: 13-07-2022
Posty: 50
Status: Offline
|
|
𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙴 𝚂𝙿𝙰𝚁𝚁𝙰𝙴
𝙱𝙴𝙰𝚃𝙸𝚃𝙰𝚃𝙴 𝚅𝙴𝚁𝙰 𝙽𝚄𝙽𝙲 𝙿𝚁𝙸𝙼𝚅𝙼 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰
𝚀𝚅𝙰𝙴 𝙸𝙻𝙻𝚄𝚂𝚃𝚁𝙸 𝚂𝚅𝙴𝙲𝙸𝙰𝙴 𝙵𝙰𝙼𝙸𝙻𝙸𝙰 𝙽𝙰𝚃𝙰
𝙿𝙰𝚃𝚁𝙴 𝙿𝚁𝙾 𝚁𝙴𝙶𝙴 𝚂𝙸𝙶𝙸𝚂𝙼𝚅𝙽𝙳𝙾 𝙸𝙸𝙸 𝙸𝙽𝚃𝙴𝚁𝙴𝙼𝙿𝚃𝙾
𝙿𝙰𝚃𝚁𝙸𝙾 𝚂𝙾𝙻𝙾, 𝙱𝙾𝙽𝙸𝚂Ꝙ 𝙾𝙼𝙽𝙸𝙱𝚅𝚂 𝚂𝙿𝙾𝙻𝙸𝙰𝚃𝙰
𝚅𝙰𝚁𝙸𝙸𝚂 𝙳𝙴𝙸𝙽 𝙴𝚇𝙸𝙻𝙸𝙸 𝙲𝙰𝚂𝙸𝙱𝚅𝚂 𝙰𝙵𝙵𝙻𝙸𝙲𝚃𝙰
𝙿𝙾𝚂𝚃 𝙱𝚁𝙴𝚅𝙴 𝙼𝙰𝚃𝚁𝙸𝙼𝙾𝙽𝙸𝙸 𝙶𝙰𝚅𝙳𝙸𝚅𝙼
𝙵𝙸𝙻𝙸𝙾𝙻𝙰𝙼 𝙱𝚁𝙸𝙶𝙸𝚃𝚃𝙰𝙼 𝚁𝙴𝙲𝙴𝙽𝚂 𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼
𝙳𝙴𝙾 𝚁𝙴𝙳𝙳𝙸𝙳𝙸𝚃, 𝙿𝚁𝙾𝙿𝚁𝙸𝙰𝙼Ꝙ 𝙳𝙴𝙳𝙸𝚃 𝚅𝙸𝚃𝙰𝙼
𝙴𝚃 𝙸𝙽 𝙲𝙾𝙴𝙻𝙾, 𝙽𝙾𝙼𝙴𝙽 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙴 𝙸𝙽𝚅𝙴𝙽𝙸𝚃
𝙰𝙽𝙽𝙾 𝙼. 𝙳𝙲. 𝚇𝚇𝚅𝙸𝙸 𝙳𝙸𝙴 𝚇𝙸𝚅 𝙾𝙲𝚃𝙾𝙱𝚁.
𝙲𝙾𝙽𝙸𝚅𝙶𝙸 𝙳𝙴𝚂𝙸𝙳𝙴𝚁𝙰𝚃𝙸𝚂𝚂. 𝙴𝚃 𝙵𝙸𝙻𝙸𝙰𝙴 𝙾𝙿𝚃𝙰𝚃𝙸𝚂𝚂.
𝙼𝙰𝚁𝙸𝚃𝚅𝚂 𝙴𝚃 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁 𝙼𝙾𝙴𝚂𝚃𝙸𝚂.
𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, 𝙻. 𝙱.
𝙸𝙽 𝙷𝙴𝙻𝙻𝙴𝙺𝚈𝚂 𝙴𝚃 𝙷𝙰𝙼𝙼𝙴𝚁𝚂𝙺𝙾𝙶, 𝙿. 𝙿.
𝙵𝙸𝙻𝙸𝙾𝙻𝙰 𝙰𝙳 𝙿𝙰𝚁𝙴𝙽𝚃𝙴𝙼
𝙰𝙷 𝙼𝙸 𝙲𝙷𝙰𝚁𝙴 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁, 𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼, 𝚂𝚅𝙱𝙸𝚃𝙾Ꝙ 𝚁𝙴𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼
𝙲𝙾𝙴𝙻𝙾, 𝙽𝙾𝙽 𝙿𝙻𝙰𝙽𝙶𝙰𝚂: 𝚅𝙸𝚅𝙾 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙳𝙴𝙾.
𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝙸𝙲𝙸𝚂 𝚂𝙾𝙲𝙸𝙰𝚃𝙰 𝙲𝙷𝙾𝚁𝙸𝚂 𝚅𝙸𝚅𝙾: 𝙸𝙿𝚂𝙴 𝚂𝙴𝚀𝚅𝙰𝚁𝙸𝚂
𝚅𝙾𝙲𝙴𝚂 𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝙸𝙲𝙰𝚂, 𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝚅𝚂 𝙴𝚂𝚂𝙴 𝙿𝙾𝚃𝙴𝚂.
𝙲𝙾𝙽𝙸𝚅𝙽𝚇 𝙰𝙳 𝙼𝙰𝚁𝙸𝚃𝚅𝙼
𝙳𝚅𝙻𝙲𝙸𝚂 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, 𝙼𝙾𝙳𝚅𝙼 𝙻𝚅𝙲𝚃𝚅𝚂 𝙸𝙰𝙼 𝙵𝙰𝙲, 𝚀𝚅𝙸𝙰 𝙵𝚁𝚅𝚂𝚃𝚁𝙰
𝙽𝚅𝙻𝙻𝙸𝚂 𝙷𝚅𝙲 𝙿𝙾𝚃𝙴𝚁𝙸𝚂 𝙼𝙴 𝚁𝙴𝚅𝙾𝙲𝙰𝚁𝙴 𝙼𝙾𝙳𝙸𝚂.
𝙲𝚅𝚁 𝚃𝙸𝙱𝙸 𝙲𝙾𝙽𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴𝙼 𝚀𝚅𝙰𝙴𝚁𝙴𝙱𝙰𝚂 𝙴𝚂𝚂𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙼?
𝙸𝙽 𝚃𝙴𝚁𝚁𝙸𝚂 𝙽𝙾𝚅𝙸𝚂𝚃𝙸 𝙽𝚅𝙻𝙻𝙰 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙼𝙰𝙽𝙴𝚃.
𝚂𝙲𝙸𝚂 𝚀𝚅𝙸𝙳? 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 𝙿𝙾𝚃𝙴𝙽𝚃𝙴𝚁 𝙰𝙶𝙰𝚂, 𝙲𝙾𝙴𝙻𝚅𝙼Ꝙ 𝚁𝙴𝚀𝚅𝙸𝚁𝙰𝚂:
𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝚅𝚂 𝙴𝚃 𝙲𝙾𝙽𝚂𝙾𝚁𝚂 𝚂𝙸𝙲 𝙼𝙸𝙷𝙸 𝚂𝙴𝙼𝙿𝙴𝚁 𝙴𝚁𝙸𝚂.
𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙰𝙳 𝙼𝚅𝙽𝙳𝚅𝙼
𝚅𝙸𝚅𝙴𝚁𝙴 𝙳𝚅𝙼 𝙲𝙾𝙴𝙿𝙸 𝙼𝚅𝙽𝙳𝚅𝚂 𝙼𝙴 𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙼
𝙽𝙾𝙼𝙸𝙽𝙰𝚃; 𝙷𝙴𝚅 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚃. 𝙼𝙾𝚁𝚂 𝙼𝙸𝙷𝙸 𝚅𝙸𝚃𝙰 𝙵𝚅𝙸𝚃
𝙾𝙲𝙲𝙸𝚂𝚅𝚂 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁; 𝙸𝙿𝚂𝙰 𝙴𝚇𝚅𝙻; 𝙿𝙰𝚁𝙴𝙾 𝚀𝚅𝙾Ꝙ 𝙼𝙰𝚃𝙴𝚁
𝙸𝙽 𝙿𝙰𝚁𝚃𝚅; 𝚀𝚅𝙰𝙽𝙰𝙼 𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙵𝚅𝙸?
𝙼𝚅𝙽𝙳𝙴 𝚀𝚅𝙸𝙳 𝙰𝙷 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚂? 𝚀𝚅𝙸𝙰 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚂, 𝙼𝚅𝙽𝙳𝙴 𝚅𝙰𝙻𝙴𝚃𝙾
𝙼𝙾𝚁𝚃𝚅𝙰 𝙸𝙰𝙼 𝚅𝙸𝚅𝙾, 𝚂𝚅𝙼Ꝙ 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙼𝙾𝙳𝙾.
- 𝚂𝙿𝙰𝚁𝚁𝙴 (zapisywane też Sperra, Sper, Spar) to nazwisko skandynawskie pierwotnie herbowe Krokiew.
- 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝚂𝙿𝙰𝚁𝚁𝙴 (1597–1627) była córką Johana Larssona Sparre z Rossvik, marszałka dworu Anny Wazówny i komendanta zamku Kalmar (straconego w tzw. kalmarskiej krwawej łaźni 16 maja 1599 roku) oraz Margarety Brahe, wywodzącej się z wpływowego rodu Brahe, siostry Ebby Brahe (niedoszłej żony króla Gustawa II Adolfa).
Erik Larsson Sparre starszy brat Johana i stryj Beaty, kanclerz i członek Rady Królestwa Szwecji, oraz Erik Brahe, hrabia na Visingsborgu (brat Margarety i Ebby) zostali wysłani do Polski w celu wynegocjowania elekcji Zygmunta na króla Polski. Po koronacji zostali jego najbliższymi doradcami. Byli oni zwolennikami interwencji w Szwecji, która doszła ostatecznie do skutku i zakończyła się przegraną Zygmunta III i jego stronników w bitwie pod Linköping (1598). Erik Sparre został stracony w 1600 roku, a Erik Brahe jesienią 1600 zbiegł do Polski, gdzie zmarł w 1614; został pochowany w klasztorze w Kartuzach.
Beata przed ślubem z Gabrielem przebywała 3 lata w klasztorze benedyktynek w Chełmnie pod opieką ksieni Magdaleny Mortęskiej, mistyczki i reformatorki. Została ona wykupiona z klasztoru przez Gabriela Posse z pomocą swojego kuzyna, barona Gustawa Sparre, następnie Gabriel poślubił Beatę 9 maja 1622 roku w Elblągu. Beata była matką dwóch córek: Konstancji (ur. 24 lutego 1623 w Warszawie, zm. 20 sierpnia 1625 w Królewcu) oraz Brygidy (ur. i zm. 13 października 1627 w Gdańsku). Brat Beaty, Sigismund Johansson Sparre (ur. 1592 w Gdańsku), po śmierci ojca pozostał w Polsce. W 1616 roku mieszkał w Knapstrup na Zelandii w Danii; przez dwa lata służył w armii hiszpańskiej; zmarł przed rokiem 1631. - 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴: Korzenie rodu sięgają XIV wieku. Przodkiem szwedzkiej rodziny szlacheckiej 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 był Niels Jensen Loupose, duński väpnare (giermek/zbrojny). Rodowód 𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻𝙰 obejmuje Jönsa Lagepose zwanego też Lage 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 (𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 po łacinie znaczy Móc), który jako pierwszy przeniósł się do Szwecji między 1428 a 1434 rokiem, poślubił Märtę Knutsdotter z rodziny Tre Rosor i osiadł w Västergötland, gdzie stał się właścicielem licznych dóbr ziemskich. Jöran Knutsson 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 (1556–1616), praprawnuk pierwszego właściciela dóbr w Västergötland, ojciec 𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻𝙰, był członkiem Rady Królestwa Szwecji. Po przegranej króla Zygmunta III Wazy w walce o tron ze stryjem, księciem Karolem (późniejszym królem Karolem IX), pozostał zwolennikiem Zygmunta i musiał ostatecznie uciekać ze Szwecji.
- 𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻 (𝙹Ö𝚁𝙰𝙽𝚂𝚂𝙾𝙽) 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 (19 kwietnia 1590, Hellekis – 13 czerwca 1632, Warszawa), syn Knutssona 𝙹Ö𝚁𝙰𝙽𝙰 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 i brat Knuta 𝙹Ö𝚁𝙰𝙽𝚂𝚂𝙾𝙽𝙰 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, szwedzki katolik, dworzanin pokojowy króla Zygmunta III Wazy, uczestnik misji dyplomatycznych, w tym poselstwa do Jakuba I Stuarta. Członek Komisji Okrętów Królewskich w Gdańsku (1626–1629), w 1630 roku prowadził zaciągi żołnierzy dla Albrechta von Wallensteina. 12 marca 1630 roku otrzymał dożywotnią pensję w wysokości 1000 złotych rocznie z dochodów portu gdańskiego. 29 maja 1622 roku w Elblągu poślubił 𝙱𝙴𝙰𝚃Ę 𝚂𝙿𝙰𝚁𝚁𝙴, córkę Johana Larssona 𝚂𝙿𝙰𝚁𝚁𝙴 i Margarety Brahe. Ich dzieci to Constantia (*1623, Warszawa; †1625, Królewiec) i Brita (Brygida) (*1627, Gdańsk; †wkrótce po urodzeniu). W 1616 roku 𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻 wystawił epitafium w kościele Mariackim swojemu ojcu, Jerzemu (tj. Jöranowi) 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, który zmarł 8. marca 1616 roku w wieku 60 lat. 𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻 prawdopodobnie został pochowany w tym samym kościele, t.j. kościele Mariackim lub w kościele św. Brygidy, gdzie znajduje się epitafium poświęcone jego żonie i córce. Profesor Andrzej Januszajtis:
Cytat:
W kościele Mariackim w Gdańsku na ścianie kaplicy świętej Katarzyny [...] w południowej nawie [znajduje się] niewielkie epitafium, na ścianie wysoko, czytamy tak po łacinie: Sławnemu i wielmożnemu Jerzemu (tj. Jöranowi) 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, który w rodzie Królestwa Szwedzkiego dostojników zrodzony przez najwybitniejsze powinności wobec dworu i wojska oraz namiestnictwo najważniejszych prowincji do godności senatorskiej wyniesiony wolał się wyzbyć ojczyzny, majątku, zasług niż wyrzec posłuszeństwa wobec prawowitego Króla Zygmunta III. Jako wygnaniec tu w Gdańsku umarł, miesiącu marcu, dnia 8. o godzinie 6. rano w wieku lat 60. roku Chrystusowego 1616.
I pod spodem podpisuje się ten, kto wystawił to epitafium najsmutniejszy syn 𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 Wolny Baron na Hellekys i Hammerskog Jego Królewskiej Mości Polski i Szwecji dworzanin i w tegoż Królewskiej jak też Jego Cesarskiej Mości wojnie dowódca ten pomnik miłości, szacunku i smutku wystawił.
- 𝙻. 𝙱: dosłownie Wolny Baron (Liber Baro, Freiherr), czyli dostojnik. Herreklass była najwyższą z trzech klas szlacheckiego stanu w Szwecji, ustaloną na mocy riddarhusordning z 1626 roku. Do herreklass zaliczano arystokrację tytularną, czyli hrabiów (grevar) i baronów. (friherrar)
- 𝙿. 𝙿. można rozwinąć do 𝙿(𝙸𝙸𝚂𝚂𝙸𝙼𝙸𝚂) 𝙿(𝙾𝚂𝚄𝙸𝚃), czyli „najpobożniejszym wystawił”.
Forma ta podkreśla wyjątkową pobożność Beaty Sparre i Brygidy. Alternatywne rozwinięcia, takie jak Pietate Posuit („z pobożności wystawił”) czy Pecunia Posuit („za pieniądze wystawił”), przesuwają akcent na osobę wystawiającą, jej pobożność lub hojność, a nie na osoby upamiętnione, przez co są mniej odpowiednie w kontekście tego epitafium. - Córka Brygida i żona Beata w anielskich postaciach w dwuwierszu elegijnym zwaracają się do Gabriela, a Beata przemawia też do świata:
𝙵𝙸𝙻𝙸𝙾𝙻𝙰 𝙰𝙳 𝙿𝙰𝚁𝙴𝙽𝚃𝙴𝙼
𝙰𝙷 𝙼𝙸 𝙲𝙷𝙰𝚁𝙴 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁, 𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼, 𝚂𝚅𝙱𝙸𝚃𝙾Ꝙ 𝚁𝙴𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼
𝙲𝙾𝙴𝙻𝙾, 𝙽𝙾𝙽 𝙿𝙻𝙰𝙽𝙶𝙰𝚂: 𝚅𝙸𝚅𝙾 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙳𝙴𝙾.
𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝙸𝙲𝙸𝚂 𝚂𝙾𝙲𝙸𝙰𝚃𝙰 𝙲𝙷𝙾𝚁𝙸𝚂 𝚅𝙸𝚅𝙾: 𝙸𝙿𝚂𝙴 𝚂𝙴𝚀𝚅𝙰𝚁𝙸𝚂
𝚅𝙾𝙲𝙴𝚂 𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝙸𝙲𝙰𝚂, 𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝚅𝚂 𝙴𝚂𝚂𝙴 𝙿𝙾𝚃𝙴𝚂.
𝙲𝙾𝙽𝙸𝚅𝙽𝚇 𝙰𝙳 𝙼𝙰𝚁𝙸𝚃𝚅𝙼
𝙳𝚅𝙻𝙲𝙸𝚂 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, 𝙼𝙾𝙳𝚅𝙼 𝙻𝚅𝙲𝚃𝚅𝚂 𝙸𝙰𝙼 𝙵𝙰𝙲, 𝚀𝚅𝙸𝙰 𝙵𝚁𝚅𝚂𝚃𝚁𝙰
𝙽𝚅𝙻𝙻𝙸𝚂 𝙷𝚅𝙲 𝙿𝙾𝚃𝙴𝚁𝙸𝚂 𝙼𝙴 𝚁𝙴𝚅𝙾𝙲𝙰𝚁𝙴 𝙼𝙾𝙳𝙸𝚂.
𝙲𝚅𝚁 𝚃𝙸𝙱𝙸 𝙲𝙾𝙽𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴𝙼 𝚀𝚅𝙰𝙴𝚁𝙴𝙱𝙰𝚂 𝙴𝚂𝚂𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙼?
𝙸𝙽 𝚃𝙴𝚁𝚁𝙸𝚂 𝙽𝙾𝚅𝙸𝚂𝚃𝙸 𝙽𝚅𝙻𝙻𝙰 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙼𝙰𝙽𝙴𝚃.
𝚂𝙲𝙸𝚂 𝚀𝚅𝙸𝙳? 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 𝙿𝙾𝚃𝙴𝙽𝚃𝙴𝚁 𝙰𝙶𝙰𝚂, 𝙲𝙾𝙴𝙻𝚅𝙼Ꝙ 𝚁𝙴𝚀𝚅𝙸𝚁𝙰𝚂:
𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝚅𝚂 𝙴𝚃 𝙲𝙾𝙽𝚂𝙾𝚁𝚂 𝚂𝙸𝙲 𝙼𝙸𝙷𝙸 𝚂𝙴𝙼𝙿𝙴𝚁 𝙴𝚁𝙸𝚂.
𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙰𝙳 𝙼𝚅𝙽𝙳𝚅𝙼
𝚅𝙸𝚅𝙴𝚁𝙴 𝙳𝚅𝙼 𝙲𝙾𝙴𝙿𝙸 𝙼𝚅𝙽𝙳𝚅𝚂 𝙼𝙴 𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙼
𝙽𝙾𝙼𝙸𝙽𝙰𝚃; 𝙷𝙴𝚅 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚃. 𝙼𝙾𝚁𝚂 𝙼𝙸𝙷𝙸 𝚅𝙸𝚃𝙰 𝙵𝚅𝙸𝚃
𝙾𝙲𝙲𝙸𝚂𝚅𝚂 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁; 𝙸𝙿𝚂𝙰 𝙴𝚇𝚅𝙻; 𝙿𝙰𝚁𝙴𝙾 𝚀𝚅𝙾Ꝙ 𝙼𝙰𝚃𝙴𝚁
𝙸𝙽 𝙿𝙰𝚁𝚃𝚅; 𝚀𝚅𝙰𝙽𝙰𝙼 𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙵𝚅𝙸?
𝙼𝚅𝙽𝙳𝙴 𝚀𝚅𝙸𝙳 𝙰𝙷 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚂? 𝚀𝚅𝙸𝙰 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚂, 𝙼𝚅𝙽𝙳𝙴 𝚅𝙰𝙻𝙴𝚃𝙾
𝙼𝙾𝚁𝚃𝚅𝙰 𝙸𝙰𝙼 𝚅𝙸𝚅𝙾, 𝚂𝚅𝙼Ꝙ 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙼𝙾𝙳𝙾.
Formy starożytnej [tzn. dwuwiersza elegijnego złożonego z heksametru i pentametru] żaden z naszych poetów, piszących w języku ojczystym, nie starał się naśladować; Brodziński mniemał, że choćby mowa nasza przyswoiła sobie heksametry „z małą różnicą od rzymskich”, to pentametry byłyby dla nas zawsze „nie tylko trudne, ale i twarde”; radził więc, powołując się na Kochanowskiego, by Elegii zostawić ten skład wiersza, „na który samo naprowadzi uczucie”. I tak też było rzeczywiście. Dopiero w najnowszych czasach tłumacze autorów rzymskich dystychy z ich budową oryginalną, w języku naszym pisali. Za nimi poszedł także gorliwy zwolennik wiersza metrycznego, Ludwik Jenike, tłumacząc „Elegie rzymskie” Goethego. Ładną rozprawę o Elegii napisał u nas Kazimierz Brodziński r. 1822.—(Ob. „Pisma” wyd. pozn. 1873, t. V, 449-491). [Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana]
Ogólny schemat metryczny dystychu:
—⏕⎸—⏕⎸—⏕⎸—⏕⎸—⏖⎸—⏓
—⏕⎸—⏕⎸— ⃦ —⏖⎸—⏖⎸⏓
Interpretacja:
𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙴 𝚂𝙿𝙰𝚁𝚁𝙰𝙴
BEACIE SPARRE
𝙱𝙴𝙰𝚃𝙸𝚃𝙰𝚃𝙴 𝚅𝙴𝚁𝙰 𝙽𝚄𝙽𝙲 𝙿𝚁𝙸𝙼𝚅𝙼 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰
Szczęściem prawdziwym teraz pierwszy raz szczęśliwa,
𝚀𝚄𝙰𝙴 𝙸𝙻𝙻𝚄𝚂𝚃𝚁𝙸 𝚂𝚅𝙴𝙲𝙸𝙰𝙴 𝙵𝙰𝙼𝙸𝙻𝙸𝙰 𝙽𝙰𝚃𝙰
[tej] która w jaśnie wielmożnej szwedzkiej familii zrodzona,
𝙿𝙰𝚃𝚁𝙴 𝙿𝚁𝙾 𝚁𝙴𝙶𝙴 𝚂𝙸𝙶𝙸𝚂𝙼𝚅𝙽𝙳𝙾 𝙸𝙸𝙸 𝙸𝙽𝚃𝙴𝚁𝙴𝙼𝙿𝚃𝙾
kiedy ojciec za sprawę króla Zygmunta III stracony,
𝙿𝙰𝚃𝚁𝙸𝙾 𝚂𝙾𝙻𝙾, 𝙱𝙾𝙽𝙸𝚂𝚀(𝚅𝙴) 𝙾𝙼𝙽𝙸𝙱𝚄𝚂 𝚂𝙿𝙾𝙻𝙸𝙰𝚃𝙰
ojczystej ziemi i majątku całego [została] pozbawiona,
𝚅𝙰𝚁𝙸𝙸𝚂 𝙳𝙴𝙸𝙽 𝙴𝚇𝙸𝙻𝙸𝙸 𝙲𝙰𝚂𝙸𝙱𝚄𝚂 𝙰𝙵𝙵𝙻𝙸𝙲𝚃𝙰
zmiennymi odtąd wygnania zrządzeniami nękana,
𝙿𝙾𝚂𝚃 𝙱𝚁𝙴𝚅𝙴 𝙼𝙰𝚃𝚁𝙸𝙼𝙾𝙽𝙸𝙸 𝙶𝙰𝚄𝙳𝙸𝚄𝙼
po krótkiej małżeństwa radości,
𝙵𝙸𝙻𝙸𝙾𝙻𝙰𝙼 𝙱𝚁𝙸𝙶𝙸𝚃𝚃𝙰𝙼 𝚁𝙴𝙲𝙴𝙽𝚂 𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼
córeczkę Brigidę dopiero co zrodzoną
𝙳𝙴𝙾 𝚁𝙴𝙳𝙳𝙸𝙳𝙸𝚃, 𝙿𝚁𝙾𝙿𝚁𝙸𝙰𝙼𝚀(𝚅𝙴) 𝙳𝙴𝙳𝙸𝚃 𝚅𝙸𝚃𝙰𝙼
Bogu oddała, własne też dała życie,
𝙴𝚃 𝙸𝙽 𝙲𝙾𝙴𝙻𝙾, 𝙽𝙾𝙼𝙴𝙽 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙴 𝙸𝙽𝚅𝙴𝙽𝙸𝚃
i w niebie imię szczęśliwej zyskała.
𝙰𝙽𝙽𝙾 𝙼.𝙳𝙲.𝚇𝚇𝚅𝙸𝙸 𝙳𝙸𝙴 𝚇𝙸𝚅 𝙾𝙲𝚃𝙾𝙱𝚁(𝙸𝚂)
Roku 1627, dnia 14. października
𝙲𝙾𝙽𝙸𝚄𝙶𝙸 𝙳𝙴𝚂𝙸𝙳𝙴𝚁𝙰𝚃𝙸𝚂𝚂(𝙸𝙼𝙰𝙴) 𝙴𝚃 𝙵𝙸𝙻𝙸𝙰𝙴 𝙾𝙿𝚃𝙰𝚃𝙸𝚂𝚂(𝙸𝙼𝙰𝙴)
małżonce najbardziej upragnionej i córce najlepszej
𝙼𝙰𝚁𝙸𝚃𝚄𝚂 𝙴𝚃 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁 𝙼𝙾𝙴𝚂𝚃𝙸𝚂(𝙸𝙼𝚄𝚂)
mąż i ojciec najsmutniejszy
𝙶𝙰𝙱𝚁𝙸𝙴𝙻 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, 𝙻(𝙸𝙱𝙴𝚁) 𝙱(𝙰𝚁𝙾)
Gabriel Posse, Dostojnik (dosłownie Wolny Baron)
𝙸𝙽 𝙷𝙴𝙻𝙻𝙴𝙺𝚈𝚂 𝙴𝚃 𝙷𝙰𝙼𝙼𝙴𝚁𝚂𝙺𝙾𝙶, 𝙿(𝙸𝙸𝚂𝚂𝙸𝙼𝙸𝚂) 𝙿(𝙾𝚂𝚄𝙸𝚃)
na Hellekys i Hammerskog, najpobożniejszym wystawił.
𝙵𝙸𝙻𝙸𝙾𝙻𝙰 𝙰𝙳 𝙿𝙰𝚁𝙴𝙽𝚃𝙴𝙼
CÓRECZKA DO OJCA
𝙰𝙷 𝙼𝙸 𝙲𝙷𝙰𝚁𝙴 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁, 𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼, 𝚂𝚅𝙱𝙸𝚃𝙾𝚀(𝚅𝙴) 𝚁𝙴𝙽𝙰𝚃𝙰𝙼
Ach mój drogi ojcze, urodzonej, szybko też odrodzonej
𝙲𝙾𝙴𝙻𝙾, 𝙽𝙾𝙽 𝙿𝙻𝙰𝙽𝙶𝙰𝚂: 𝚅𝙸𝚅𝙾 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙳𝙴𝙾.
w niebie, nie opłakuj[, proszę ja ciebie]: żyję szczęśliwa w Bogu.
𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝙸𝙲𝙸𝚂 𝚂𝙾𝙲𝙸𝙰𝚃𝙰 𝙲𝙷𝙾𝚁𝙸𝚂 𝚅𝙸𝚅𝙾: 𝙸𝙿𝚂𝙴 𝚂𝙴𝚀𝚅𝙰𝚁𝙸𝚂
Z anielskimi złączona chórami żyję: ty sam mógłbyś podążyć za
𝚅𝙾𝙲𝙴𝚂 𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝙸𝙲𝙰𝚂, 𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝚅𝚂 𝙴𝚂𝚂𝙴 𝙿𝙾𝚃𝙴𝚂.
Głosami anielskimi; aniołem być możesz.
𝙲𝙾𝙽𝙸𝚄𝙽𝚇 𝙰𝙳 𝙼𝙰𝚁𝙸𝚃𝚄𝙼
ŻONA DO MĘŻA
𝙳𝚄𝙻𝙲𝙸𝚂 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, 𝙼𝙾𝙳𝚄𝙼 𝙻𝚄𝙲𝚃𝚄𝚂 𝙸𝙰𝙼 𝙵𝙰𝙲, 𝚀𝚄𝙸𝙰 𝙵𝚁𝚄𝚂𝚃𝚁𝙰
Słodki Posse, kres rozpaczy już połóż, bo próżna [ona]
𝙽𝚄𝙻𝙻𝙸𝚂 𝙷𝚄𝙲 𝙿𝙾𝚃𝙴𝚁𝙸𝚂 𝙼𝙴 𝚁𝙴𝚅𝙾𝙲𝙰𝚁𝙴 𝙼𝙾𝙳𝙸𝚂.
W żaden stąd nie zdołasz mnie przywołać sposób.
𝙲𝚄𝚁 𝚃𝙸𝙱𝙸 𝙲𝙾𝙽𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴𝙼 𝚀𝚄𝙰𝙴𝚁𝙴𝙱𝙰𝚂 𝙴𝚂𝚂𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙼?
Dlaczego sobie żony szukałeś by była szczęśliwa?
𝙸𝙽 𝚃𝙴𝚁𝚁𝙸𝚂 𝙽𝙾𝚅𝙸𝚂𝚃𝙸 𝙽𝚄𝙻𝙻𝙰 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙼𝙰𝙽𝙴𝚃.
Na ziemi, wiedziałeś, żadna szczęśliwa [nie] jest.
𝚂𝙲𝙸𝚂 𝚀𝚄𝙸𝙳? 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴 𝙿𝙾𝚃𝙴𝙽𝚃𝙴𝚁 𝙰𝙶𝙰𝚂, 𝙲𝙾𝙴𝙻𝚄𝙼𝚀(𝚅𝙴) 𝚁𝙴𝚀𝚄𝙸𝚁𝙰𝚂:
Wiesz co? Posse, skuteczniej działaj, a niebo mógłbyś znaleźć
𝙰𝙽𝙶𝙴𝙻𝚄𝚂 𝙴𝚃 𝙲𝙾𝙽𝚂𝙾𝚁𝚂 𝚂𝙸𝙲 𝙼𝙸𝙷𝙸 𝚂𝙴𝙼𝙿𝙴𝚁 𝙴𝚁𝙸𝚂.
Aniołem i małżonkiem więc dla mnie na zawsze będziesz.
𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙰𝙳 𝙼𝚅𝙽𝙳𝚄𝙼
BEATA DO ŚWIATA
𝚅𝙸𝚅𝙴𝚁𝙴 𝙳𝚄𝙼 𝙲𝙾𝙴𝙿𝙸 𝙼𝚅𝙽𝙳𝚄𝚂 𝙼𝙴 𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰𝙼
Żyć kiedy zaczęłam, świat mnie z losu szczęśliwą
𝙽𝙾𝙼𝙸𝙽𝙰𝚃; 𝙷𝙴𝚅 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚃. 𝙼𝙾𝚁𝚂 𝙼𝙸𝙷𝙸 𝚅𝙸𝚃𝙰 𝙵𝚅𝙸𝚃
Nazywał; ach, zwiódł. Życie mi śmiercią było.
𝙾𝙲𝙲𝙸𝚂𝚅𝚂 𝙿𝙰𝚃𝙴𝚁; 𝙸𝙿𝚂𝙰 𝙴𝚇𝚅𝙻; 𝙿𝙰𝚁𝙴𝙾 𝚀𝚅𝙾𝚀(𝚅𝙴) 𝙼𝙰𝚃𝙴𝚁
Zamordowany ojciec; sama wygnana; uległam [losowi] również matką
𝙸𝙽 𝙿𝙰𝚁𝚃𝚅; 𝚀𝚅𝙰𝙽𝙰𝙼 𝚂𝙾𝚁𝚃𝙴 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙵𝚅𝙸?
przy porodzie; jakże z takim losem mogłam być szczęśliwa?
𝙼𝚅𝙽𝙳𝙴 𝚀𝚅𝙸𝙳 𝙰𝙷 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚂? 𝚀𝚅𝙸𝙰 𝙵𝙰𝙻𝙻𝙸𝚂, 𝙼𝚅𝙽𝙳𝙴 𝚅𝙰𝙻𝙴𝚃𝙾
Świecie, czemu ach zwodzisz? Ponieważ zwodzisz, świecie żegnaj!
𝙼𝙾𝚁𝚃𝚅𝙰 𝙸𝙰𝙼 𝚅𝙸𝚅𝙾, 𝚂𝚄𝙼𝚀(𝚅𝙴) 𝙱𝙴𝙰𝚃𝙰 𝙼𝙾𝙳𝙾.
Umarła już żyję, i jestem szczęśliwa teraz.
Tłumaczenia:
Beātae Sparrae
Beātitāte vērā nunc prīmum beāta,
quae illūstrī Sueciae familiā nāta,
Patre prō Rēge Sigismundō III [tertiō] interēmptō,
Patriō solō bonīsque omnibus spoliāta,
Variīs dein exiliī cāsibus afflīctā,
Post breve mātrimōniī gaudium,
Fīliolam Brigittam recēns nātam
Deō reddidit, propriamque dedit vītam,
Et in Caelō nōmen Beātae invēnit.
Annō M.DC.XXVII [mīllēsimō sexcentēsimō vīcēsimō septimō], diē XIV [quārtōdecimō] Octōbris,
Coniugī dēsīderātissimae et Fīliolae Optātissimae
marītus et pater moestissimus,
Gabriēl Posse, Līber Bārō
in Hellekys et Hammerskog, Piissimus Posuit.
Fīliola ad Parentem
Āh mī cāre pater, nātam subitōque renātam
Caelō, nōn plangās: vīvō beāta Deō.
Angelicīs sociāta chorīs vīvō: ipse sequāris
Vōcēs angelicās, angelus esse potes.
Coniūnx ad Marītum
Dulcis Posse, modum lūctūs iam fac, quia frūstrā
Nūllīs hūc poteris mē revocāre modīs.
Cūr tibi cōnsortem quaerēbās esse beātam?
In terrīs nōvistī nūlla beāta manet.
Scīs quid? Posse potenter agās, caelumque requīrās:
Angelus et coniux sīc mihi semper eris.
Beāta ad Mundum
Vīvere dum coepī, mundus mē sorte beātam
Nōminat; heu, fallit. Mors mihi vīta fuit.
Occīsus pater; ipsa exul; pāreō quoque māter
In partū; quōnam sorte beāta fuī?
Munde quid āh fallis? Quia fallis, munde valētō.
Mortua iam vīvō, sumque beāta modo.
BEACIE SPARRE
Szczęściem prawdziwem teraz pierwszy raz szczęśliwa,
która w jaśnie wielMożnej familii szwedzkiej zrodzona,
gdy ojciec za sprawę królewską Zygmunta III śmiercią postradany,
Ojczystej ziemi i całego majątku była pozbawiona,
Rozlicznemi odtąd wygnania wypadkami nękana,
Po krótkiej małżeństwa radości,
Córeczkę Brigidę, dopiero co zrodzoną,
Bogu oddała, własne też życie dała,
I w niebiesiech imię szczęsnej zyskała.
Roku 1627, dnia 14. października,
Małżonce najmilszej i córeczce Najlepszej,
mąż i ojciec smutkiem przepełniony,
Gabriel Posse, Pan
na Hellekys i Hammerskog, najpobożniejszym wystawił.
CÓRUŚ DO OJCA
Ach, mój drogi ojcze, narodzonej i rychło odrodzonej
w niebie, nie opłakuj: żyję szczęśliwa w Bogu.
W towarzystwie anielskich chórów śpiewam: ty sam mogłbyś podążyć za
Głosami Temi: Aniołem stać się Możesz.
ŻONA DO MĘŻA
Słodki Posse, kres dajże już smutkowi swemu, bo próżen.
W żaden stąd nie zdołasz mnie przywołać sposób.
Czemuż żony szukałeś, by była 𝚂𝚉𝙲𝚉ĘŚ𝙻𝙸𝚆𝙰?
Wszakżeś wiedział, że na ziemi Szczęsna, Beata, nie bywa.
Wiesz co, 𝙿𝙾𝚂𝚂𝙴, wasza Możność, 𝙼𝙾𝙲-k'niej działaj, nieba przybliż sobie:
Aniołem i małżonkiem takimże sposobem na wieki będziesz dla mnie.
BEATA DO ŚWIATA
Ledwie żyć zaczęłam, świat, fortuny wyrokiem, Szczęsna,
tak mnie zowie; ach, zwiódł mię srodze: śmierć mi życiem była.
Ojciec zabity, sama wygnana, śmierci też uległam
matką przy porodzie; jak z takim losem mogłam być szczęśliwa?
Świecie, czemu tak zwodzisz? Gdyż zwodzisz, świecie żegnaj!
Umarłam więc żyję; terazżem zatem dopiero szczęśliwa.
To Beata Sparre
True bliss she knows, and happy now at last,
Who born of a Swedish line illustrious, vast
Her father slain for Sigismund, the king,
Deprived of lands and every earthly thing.
By exile’s trials sor'ly was she tried,
And brief her joy as bride by husband’s side.
To God her daughter Bridget new she gave,
Then yielded life, her soul did heaven save.
In heav'n her name as Blessed was restored,
Where she, by death, won heav'nly true reward.
In the year of our Lord 1627, the fourteenth of October,
The most sorrowful husband and father, Gabriel Posse,
Free Baron of Hellekys and Hammerskog,
unto the most devout did set forth.
Daughter to Father
Ah, dearest sir, who mourns thy child in pain,
Once born on earth, in heaven found no stain.
With angel choirs my soul in glory sings,
Did heed their voices, rise on heaven’s wings!
Wife to Husband
Sweet Posse, set a measure to thy grief,
For none can bring me back to thy relief.
Why sought'st thou a wife to share in d'light,
When none on earth may claim such blissful right?
Know what, dear Posse: seek with strength the height.
Be angel PLUS a spouse, ever at my side!
Beata to the World
When first I lived, the world me BLEST did call,
But, ah, it lied—my life was death, my all.
My father slain; I lived as one disgraced.
As mother, death did cru'ly me embrace.
Thou mock'st me, world; farewell, take thy rest!
Now dead, I live; at last, i AM thus blest. |
Ostatnio zmieniony przez DariuszS dnia 14-12-2024 - 15:49, w całości zmieniany 79 razy
|
| |
|
|
|
 |
|
DariuszS |
|
|
Temat postu: Epitafium Beaty Sparre w koś. św. Brygidy
Wysłany: 10-12-2024 - 18:36
|
|
Dołączył: 13-07-2022
Posty: 50
Status: Offline
|
|
| Proszę o uwagi, komentarze i propozycje tłumaczenia tekstu łacińskiego lepiej oddające znaczenie oryginału tak jeśli chodzi o treść jak i formę epitafium. |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
FAQ
Regulamin
Szukaj
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
