|
|
|
|
| Autor |
Wiadomość |
DariuszS |
|
Temat postu: Epitafium Rodziny Henningów - koś. Św. Katarzyny w Gdańsku
 Wysłany: 10-10-2024 - 13:26
|
|
Dołączył: 13-07-2022
Posty: 45
Status: Offline
|
|
𝙲𝙾𝙽𝙳𝙴𝚁𝙴 𝚀𝚅𝙸 𝚂𝚃𝙰𝚃𝚄𝙸𝚃 𝙿𝙰𝚃𝚁𝙸 𝙷𝙰𝙴𝙲, 𝙿𝚁𝙸𝚄𝚂 𝙷𝚄𝙽𝙲 𝙼𝙰𝚁𝙴 𝙲𝙾𝙽𝙳𝙸𝚃,
𝙿𝙸𝚁𝙰𝚃𝚄𝙼 𝚂𝙸𝙲𝙸𝚂, 𝙻𝚄𝙲𝙰 𝚀𝚅𝙾𝙳 𝚄𝙻𝚃𝙰 𝙵𝚄𝙸𝚃. 𝟷𝟼𝟸𝟿.
- 𝙿𝙸𝚁𝙰𝚃𝚄𝙼: forma słownikowa 𝙿𝙸𝚁𝙰𝚃𝙰𝙼. Rzeczowniki takie jak „pirata”, „poeta”, „athleta”, „nauta”, „agricola” i „incola” należą do nielicznej grupy rzeczowników rodzaju męskiego pierwszej deklinacji. Może to łatwo prowadzić do pomyłek lub nieprawidłowych form takich jak 𝙿𝙸𝚁𝙰𝚃𝚄𝙼.
Jest to dwuwiersz elegijny (etymologicznie żałobny). Pierwszy jest heksametrem, drugi pentametrem.
Analiza metryczna dwuwiersza
Aby przetłumaczyć ten dwuwiersz na początku podam podstawowe informacje o łacińskiej metryce iloczasowej po czym przeprowadzę jego analizę metryczną. W języku łacińskim samogłoski różnią się nie tylko barwą, ale również długością (iloczasem) i różnicują znaczenie wyrazów, np. 'mālum', długie -ā- znaczy jabłko, a 'mălum', krótkie -ă- znaczy zło. W łacinie mamy pięć samogłosek długich i pięć samogłosek krótkich, dodatkowo jest sześć dwugłosek, które w metryce iloczasowej były liczone jako długie.
Kiedy dla celów dydaktycznych, lub jak w tym wypadku analizując budowę wiersza, zaznaczamy długość samogłoskek długich (vocales productae), to stawiamy poziomą kreskę nad literą (tzw. makron): ā, ē, ī, ō, ū; samogłoski krótkie (vocales correptae) natomiast oznaczamy umieszczając nad literą łuczek o wygiętych w górę końcach (tzw. brevis): ă, ĕ, ĭ, ŏ, ŭ, najczęściej jednak pozostawiamy je nieoznaczone w żaden sposób, poprzestając jedynie na zaznaczeniu długich samogłosek, bo wtedy pozostałe są rozumiane jako krótkie.
W metryce iloczasowej mamy sylaby długie (syllaba longa) i krótkie (syllaba brevis). Iloczas sylab - a nie samogłosek - jest podstawą łacińskiej metryki iloczasowej. Długość sylaby zależy od długości samogłoski lub dwugłoski sanowiącej jej jądro. Wygląda to następująco:
- syllaba natura longa, albo syllaba naturaliter longa: sylaba długa z natury jest to sylaba zawierająca samogłoskę długą lub dwugłoskę.
- syllaba positione longa: sylaba długa z pozycji jest to sylaba zawierająca samogłoskę krótką, po której następuje tzw. pozycja, czyli grupa spółgłoskowa.
- syllaba brevis: sylaba krótka jest to każda inna sylaba.
- brevis in longo: na końcu wersu możemy mieć do czynienia z sylabą brevis in longo, kiedy krótką sylabę można uznać za długą. [Quintilian: Jestem w pełni świadomy, że krótka sylaba może na końcu zastąpić długą, ponieważ część ciszy, która po niej następuje, wydaje się do niej dodana]
Pierwszy Wers (Heksametr): 𝙲𝙾𝙽𝙳𝙴𝚁𝙴 𝚀𝚅𝙸 𝚂𝚃𝙰𝚃𝚄𝙸𝚃 𝙿𝙰𝚃𝚁𝙸 𝙷𝙰𝙴𝙲, 𝙿𝚁𝙸𝚄𝚂 𝙷𝚄𝙽𝙲 𝙼𝙰𝚁𝙴 𝙲𝙾𝙽𝙳𝙸𝚃,
Heksametr składa się z sześciu stóp, z których każda może być albo daktylem (— ⏑ ⏑), albo spondejem (— —).
Pierwszy wers z zaznaczoną długością samogłosek (samogłoski nie zanaczone jako długie są krótkie):
Con-de-re quī sta-tuit pat-rī haec, pri-us hunc ma-re con-dit,
1. Con-de-re (— ⏑ ⏑) - Daktyl:
- Con: Sylaba długa (—) [syllaba positione longa]
- de: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
- re: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
2. quī statuit (— ⏑ ⏑) - Daktyl:
- quī: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
- sta: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
- tuit: Sylaba krótka (⏑), [syllaba brevis; -u- jest tu traktowane jako spółgłoskowe /ł/]
3. pat-rī (— —) - Spondej:
- pat: Sylaba długa (—) [syllaba positione longa]
- rī: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
4. haec, pri-us (— ⏑ ⏑) - Daktyl:
- haec: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
- pri: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
- us: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
5. hunc ma-re (— ⏑ ⏑) - Daktyl:
- hunc: Sylaba długa (—) [syllaba positione longa]
- ma: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
- re: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
6. con-dit (— —) - Spondej:
- con: Sylaba długa (—) [syllaba positione longa]
- dit: Sylaba krótka na końcu wersu liczona jako długa (—) [brevis in longo].
(— ⏑ ⏑)(— ⏑ ⏑)(— —)(— ⏑ ⏑)(— ⏑ ⏑)(— —)
Wers heksametryczny ma zatem prawidłową strukturę z kombinacją daktyli i spondejów.
Drugi Wers (Pentametr): 𝙿𝙸𝚁𝙰𝚃𝚄𝙼 𝚂𝙸𝙲𝙸𝚂, 𝙻𝚄𝙲𝙰 𝚀𝚅𝙾𝙳 𝚄𝙻𝚃𝙰 𝙵𝚄𝙸𝚃.
Pentametr składa się z dwóch części (hemistychów) przedzielonych cezurą. Każdy hemistych ma po dwie pełne stopy i pojedynczą długą sylabę, czyli każdy hemistych kończy się półstopą. Stopa tak jak w heksametrze może być albo daktylem (— ⏑ ⏑), albo spondejem (— —). Tak jak poprzednio zaznaczam makronem tylko samogłoski długie; niezaznaczone jako długie rozumiane są jako krótkie.
pī-rā- | tam sī- | cīs || Lū-ca quod | ul-ta fu | it
1. pī-rā- (— —) - Spondej:
- pī: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
- rā: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
2. tam sī- (— —) - Spondej:
- tam: Sylaba długa (—) [syllaba positione longa]
- sī: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
3. cīs (—) - Półstopa kończąca pierwszy hemistych:
- cīs: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
|| (Cezura)
4. Lū-ca quod (— ⏑ ⏑) - Daktyl:
- Lū: Sylaba długa (—) [syllaba natura longa]
- ca: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
- quod: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
5. ul-ta fu (— ⏑ ⏑) - Daktyl:
- ul: Sylaba długa (—) [syllaba positione longa]
- ta: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
- fu: Sylaba krótka (⏑) [syllaba brevis]
6. it (—) - Półstopa:
- it: : Sylaba krótka na końcu wersu liczona jako długa (—) [brevis in longo]. Pentametr kończy się więc tak jak heksametr krótką sylabą liczoną jako długa.
(— —)(— —)(—)||(— ⏑ ⏑)(— ⏑ ⏑)(—)
Wers pentametryczny ma zatem prawidłową strukturę.
W klasycznej poezji łacińskiej aby utrzymać rytm heksametru i pentametru naturalny szyk słów jest zmieniany. Przestawianie przyjętej lub logicznej kolejności słów dla efektu poetyckiego nazywane jest hiperbatonem (etymologicznie przekraczaniem).
Tłumaczenie dwuwiersza
𝙲𝙾𝙽𝙳𝙴𝚁𝙴 𝚀𝚅𝙸 𝚂𝚃𝙰𝚃𝚄𝙸𝚃 𝙿𝙰𝚃𝚁𝙸 𝙷𝙰𝙴𝙲, 𝙿𝚁𝙸𝚄𝚂 𝙷𝚄𝙽𝙲 𝙼𝙰𝚁𝙴 𝙲𝙾𝙽𝙳𝙸𝚃,
𝙿𝙸𝚁𝙰𝚃𝚄𝙼 𝚂𝙸𝙲𝙸𝚂, 𝙻𝚄𝙲𝙰 𝚀𝚅𝙾𝙳 𝚄𝙻𝚃𝙰 𝙵𝚄𝙸𝚃. 𝟷𝟼𝟸𝟿.
W "prozaicznym" szyku łacińskiego zdania 'wyzwolonego z okowów' metrum przy naturalnym w tym wypadku wyeksponowaniu osoby (qui i hunc na początku każdego ze zdań składowych) epitafium mogłoby wyglądać następująco:
Qui haec patri condere statuit, hunc mare prius condit,
Piratam sicis, quod Luca ulta fuit. 1629
Czyli pozostawiając łaciński szyk wyrazów w polskim tłumaczeniu mamy:
Który te [pomniki] ojcu [swemu] złożyć postanowił, tego morze wcześniej złożyło [w swej toni],
Pirat sztyletami [zbrodni dokonał], co Lukka pomściła. 1629.
W nawiasach kwadratowych umieściłem dorozumiane wyrazy. Aby inskrypcja brzmiała naturalniej, przeniosę jeszcze wyraz 'tego' na początek i otrzymuję ostateczne "prozaiczne" polskie tłumaczenie:
Tego, który te [pomniki] ojcu [swemu] złożyć postanowił, morze wcześniej złożyło [w swej toni],
Pirat sztyletami [zbrodni dokonał], co Lukka pomściła. 1629. |
|
|
| |
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
FAQ
Regulamin
Szukaj
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
