| Maccabeorum fratrum mm. | sierpień 1. |
| Macedonii prb. | marzec 13, N. |
| macellarius | rzeźnik, handlarz mięsa |
| Macharii ep. ef. | listopad 12. |
| Macharii et Erementianae mm. | styczeń 23. |
| Macharii m. (cf) | styczeń 23 (N. grudzień Cool. |
| Machutii ep. Alethen. cf. | listopad 15;transl. lipiec 10. |
| mactator | rzeźnik, handlarz mięsa |
| macto, are | uświetniać |
| Mag. Duc. Cracov. | Wielkie księstwo Krakowskie |
| Magdalena | Magdalena |
| Magdalenae Mortesca, abbatissae Culmensis | luty 24, A. |
| Magister | nauczyciel, mistrz |
| magister (scholae) | nauczyciel |
| magister civium | burmistrz |
| magister scholae | nauczyciel= nauczyciel dyplomowany |
| magister stabuli | koniuszy wielki |
| Maglorii ep. Dolen. cf. | październik 24. |
| Magna culpa dolus est | grube niedbalstwo podobne jest zamiarowi (złemu) |
| Magnesium | Magnez-Mg |
| Magni abb. cf. | wrzesień 6. |
| Magni comitis m | kwiecień 16; transl grudzień 13 |
| Magni m. | sierpień 19 (K. sierpień20). |
| Magnificet te domine | czwartek poniedzieli Oculi. |
| magnificus | wielmożny ale i urzędnik grodzki lub ziemski |
| Magnum ignotum | wielka niewiadoma |
| magnus mareschaleus | marszałek wielki |
| Magorum trium | styczeń 6. |
| maii | maja |
| Maius | Maj |
| Majoli abb. cf. | maj 11. |
| majores | przodkowie |
| Mala causa silenda est | w złej sprawie najlepiej milczeć |
| Malachiae ep. | sierpień 20 (L. listopad 5). |
| Maleficium | przestępstwo, występek |
| Malitia supplet aetatem | natężenie zła uzupełnia wiek (podstawa wcześniejszej odpowiedzialności karnej nieletnich) |
| malitiosus | złośliwy, podstępny |
| malleator | kowal podkuwacz |
| Malum in se | czyn zły sam w sobie (nawet jeśli nie jest kryminalnie bezprawny) |
| Malum necessarium | zło konieczne |
| malum Persicum | brzoskwinia |
| Malum prohibitium | czyn zły bo zakazany przez prawo |
| Malus | zły, szkodliwy, występny |
| Malus usus abolendus est | należy zwalczać złe zwyczaje (aby nie przerodziły się w prawo zwyczajowe) |
| Malversatio | oszustwo, malwersacja |
| Małgorzaty v. | lipiec 13. |
| Mamerti ep. cf. | maj 11 (N. maj 12). |
| Mammae m. | lipiec 18. |
| Mammetis m. | sierpień 17, L.; transl. październik 10. |
| Mandalis, Basilidis et Tripolis mm | czerwiec 10, K. |
| Mandatom | mycie nóg w WielkiCzwartek. |
| mandrita | pasterz/w latina/ używane jako mnich |
| maneo, ere, manusi, mansum | zostać |
| Manganun | Mangan-Cr |
| Mania | obłęd, szaleństwo |
| manicarius | rękawicznik |
| Manifestatio domini | styczeń 6. |
| Manifestum non eget probatione | fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu |
| Manifestus | jawny, oczywisty |
| Manrorum mm. | październik 15, N. |
| mansuarius | chłop, zagrodnik |
| Mansueti ep. Tullen. cf. | wrzesień 3;transl. czerwiec 14. |
| Mansueti et Papinii mm. | listopad28, N. |
| Manu armata | zbrojna ręka |
| Marcelimi et Petri et Erasmi | czerwiec 2, K.; transl. październik 20. |
| Marcelli Apulei, Sergii, Bachi mm | październik 7, L. |
| Marcelli et Petri mm. | czerwiec 2. |
| Marcelli m. | październik 30, N, |
| Marcelli m. | wrzesień 4, K. N. L. |
| Marcelli pp. | styczeń 16 (K. kwiecień 26). |
| Marcelliani (et Marci) mm. | czerwiec 18. |
| Marcellini et Cleti pp. mm. | kwiecień 26. |
| marchio | margrabia |
| Marci ep. Hierosol. m. | październik 22. |
| Marci et Marcellini mm. | czerwiec 18. |
| Marci et Marciani mm. | październik 4. |
| Marci ev, | kwiecień 25; transl. styczeń 31. |
| Marci pp. cf. | październik 7 (K.także maj 18, N. maj 20). |
| Marci, Marthae et Habakuk mm. | styczeń 19. |
| Marcialis ep. | czerwiec 30, Ł.;transl. październik 10. |
| Marcianae v. | styczeń 9 N. kwiecień 5, K. |
| Marciani et Claudii mm. | kwiecień5, N. |
| Marciani m. | październik 5, K. |
| Marcus | Marek |
| mareschaleus | marszałek |
| Margarethae de Cortona poenit. | luty 26 lub 27 (w diecezjach Łucko-Źytomierskiej i Tyraspolskiej). |
| Margarethae reg. Scotiae | listopad16; transl. czerwiec 19. Kań. 1251. |
| Margarethae v. patronae reg. Poloniae | lipiec 13 (L. także lipiec20). |
| Margarita | Małgorzata |
| Marginalis | marginesowy |
| Mari ep. Treveren. | styczeń 26. |
| Maria | Maria |
| Mariae | Marianna/Maria córka Anny/wskazuje na NMP jako patronkę |
| Mariae ad Martyres | maj 13. |
| Mariae Aegyptianae | kwiecień 2, N.kwiecień 9, P. obecnie kwiecień 9. |
| Mariae de pietate | v. Compassio Mariae. |
| Mariae et Marthae | styczeń 19. |
| Mariae et Marthae mm. | styczeń 19, K. N. |
| Mariae gaudia | wrzesień £M. |
| Mariae in autumno | wrzesień 8. |
| Mariae Jacobi et Mariae Salomae | maj 25. |
| Mariae Magdalenae v, | lipiec 22;conversio marzec l (Hildesh.);kwiecień l (Salzb. Konst.); marzec 10 (Augsb,Magdeb.). |
| Mariae v. | czerwiec 18, P. |
| Mariae Virg- Beat. Vsitatio | lipiec 2.Mariani cf. październik 28. |
| Mariae Virg. Beat Angelorum | sierpień 2. |
| Mariae Virg. Beat Assumptio, depositio, dormitio, pausatio | sierpień 15. |
| Mariae Virg. Beat. aimae domus Loretanae tranalatio | grudzień10, off. |
| Mariae Virg. Beat. Annuntialionis | marzec 25 (jeżeli przypada w Wielkim Tygodniu przenosi się na poniedziałek po Przewodniej niedzieli). |
| Mariae Virg. Beat. Auxilium Christianorum | maj 24 (w diecezji Płockiej). |
| Mariae Virg. Beat. Candelarum,candelosae, cerealis luminum | luty 2. |
| Mariae Virg. Beat. Conceptionis | grudzień 8, |
| Mariae Virg. Beat. de Bono Consilio | kwiecień 26 (w diecezjachKrakowskiej, Lubelskiej i Łucko-Żytomierskiej). |
| Mariae Virg. Beat. de PerpetuoSuccursu | czerwiec 23 (Kraków). |
| Mariae Virg. Beat. Desponsatio | styczeń 22 (obecnie styczeń 23 off). |
| Mariae Virg. Beat. Expectatio | grudzień 18, off. |
| Mariae Virg. Beat. Maternitatis | kwiecień 1; w diecezjach Krakowskiej i Włocławskiej 2-ga niedziela października; w diecezji Płockiej 4-ta niedziela po Wielkanocy; w diecezji Kieleckiej kwiecień 19. |
| Mariae Virg. Beat. Nativitatis | wrzesień 8. |
| Mariae Virg. Beat. Nivis (ad nives) | sierpień 5. |
| Mariae Virg. Beat. Nominis | 1-szaniedziela po 8-mym września (pamiątka zwycięstwa pod Wiedniem). |
| Mariae Virg. Beat. Patrocinii | 2-ga niedziela listopada. |
| Mariae Virg. Beat. Praeaentatio | listopad 21. |
| Mariae Virg. Beat. Processio in montana | lipiec 2. |
| Mariae Virg. Beat. Purificatio | luty 2. |
| Mariae Virg. Beat. Puritatis | czerwiec 7 (z diecezji Kieleckiej). |
| Mariae Virg. Beat. Reąuies | sierpień 15. |
| Mariae Virg. Beat. Refugium peccatorum | czerwiec l (w diecezjiPłockiej. |
| Mariae Virg. Beat. Rosarii | 1-szaniedziela października. |
| Mariae Virg. Beat. Sanctificationis | grudzień 8. |
| Mariae Virg. Beat. Scapularis | lipiec 16t. |
| Mariae Virg. Beat. Septem gaudiorum | wrzesień 23. |
| Mariani et Floriani mm. | listopad 7, N |
| Mariani m. | listopad 3. |
| Marianna | Marianna/Maria córka Anny/wskazuje na NMP jako patronkę |
| Mariannae v. | marzec 10, N. |
| Marii ep. | grudzień 31. |
| Marii Panny | Najśw. p. Matki Bożej. |
| Marimi m. | kwiecień 15, N.; kwiecień 14, L. |
| marinarius | marynarz |
| maris | mężczyzna, samiec |
| marita | żona |
| marita | żona |
| maritus | mąż |
| Marji Panny Najśw. Anielskiej | sierpień 2 (Franciszkanie). |
| Marji Panny Najśw. Imienia | 1-sza niedziela po 8-ym września (pamiątka zwycięstwa pod Wiedniem 12 września 1683 r.) |
| Marji Panny Najśw. Narodzenie | wrzesień 8. |
| Marji Panny Najśw. Nawiedzenie | lipiec 2. |
| Marji Panny Najśw. Niepokalane Poczęcie | grudzień 8. |
| Marji Panny Najśw. Nieustającej Pomocy | czerwiec 23 (Kraków). |
| Marji Panny Najśw. Oczekiwanie | grudzień 18, off. |
| Marji Panny Najśw. Opieki | 2-ga niedziela listopada. |
| Marji Panny Najśw.od wykupu niewolników | wrzesień 24. |
| Marji Panny Najśw.Ofiarowanie | listopad 21. |
| Marji Panny Najśw.Wniebowzięcie | Sierpień 15. |
| Marji Panny Najśw.Zwiastowanie | marzec 25 (jeżeli przypada w Wielkim Tygodniu przenosi się na poniedziałek po Przewodniej niedzieli). |
| Marji Panny NajśwZaślubiny . | styczeń 22 (obecnie styczeń 23 off). |
| Maronis m. | kwiecień 15, K, |
| marsuparius | kuśnierz, miechownik |
| marsupiator | rękawicznik, tasznik |
| Marta | Marta |
| Marthae et Łazari mm. | grudzień17, tf |
| Marthae et Marii mm. | styczeń 19,K. N. |
| Marthae v. | lipiec 27; lipiec 29, K.P.; lipiec 30, N. |
| Martialis ep. cf. | czerwiec 30. |
| Martini ep. cf. | listopad 11; transl.. lipiec 4; subventiomaj 12; transl. capitia grudzień l. |
| Martini pp. m. | listopad 10t P.; listopad 12, N. |
| Martiniani et Processi mm. | lipiec 2, |
| Martinus | Marcin |
| Martius | marzec |
| Martyrum 262 | czerwiec 17, K. |
| Martyrum 30 | grudzień 22, K. |
| Martyrum 40 | marzec 9, ff. |
| Martyrurm 88 | luty 21, P, |
| massarius | dzierżawca, zarządca |
| mater | matka |
| mater antiqua | babka, babcia |
| Mater noctium | noc z 24 na 25 grudnia. |
| Mater semper certa est | matka jest zawsze pewna |
| materialista | handlarz |
| materna | matka chrzestna |
| materna | matka chrzestna |
| Materni ep. Mediolan, | lipiec 18. |
| Materni ep. Treviren. cf. | wrzesień13; trans), październik 23. |
| matertera | ciotka, siostra matki |
| matertera magna | siostra babki |
| matertera major | siostra prababki |
| Mathaeus | Mateusz |
| Mathalbertae v. | wrzesień 7. |
| Matheraiani ep. | lipiec 7. |
| Mathias | Maciej |
| Mathildis abb. tetilstettensis | lipiec5 S. |
| Mathildis v. | luty 7. |
| matiarius | wędliniarz |
| Matki Boskiej Bolesnej | 3-cia niedziela września. |
| Matki Boskiej Gromnicznej | luty 2. |
| Matki Boskiej Loretańskiej | grudzień 10. |
| Matki Boskiej Łaskawej | 2-ga niedziela maja. |
| Matki Boskiej Pocieszenia | niedziela po 28 sierpnia. |
| Matki Boskiej Różańcowej | 1-sza niedziela października. |
| Matki Boskiej Siedmiu Boleści | piątek przed niedzielą Palmową. |
| Matki Boskiej Siewnej | wrzesień 8, |
| Matki Boskiej Szkaplerznej | lipiec 16. |
| Matki Boskiej Śnieżnej | sierpień 5. |
| Matki Boskiej Zielnej | sierpień 15. |
| matricida | matkobójca |
| Matricida | matkobójca |
| Matricidium | matkobójstwo |
| matrimonialis | małżeński |
| Matrimonium | małżeństwo |
| matrimonium | małżeństwo, ślub |
| matrimonium ciandestinum | ślub potajemny |
| matrimonium ciaudicans | małżeństwo nieskonsumowane |
| matrimonium clandestinum | ślub potajemny |
| matrimonium conscientiae | ślub potajemny |
| Matrimonium consumatum | małżenstwo spełnione w obcowaniu płciowym |
| matrimonium morganaticum | małżeństwo morganatyczne |
| matrimonium putativum | małżeństwo unieważnione |
| matrimonium virgineum | małżeństwo ze ślubem czystości |
| matrina | matka chrzestna |
| matruelis | kuzyn, syn siostry matki |
| Matthaei ap. | wrzesień 21. |
| Matthaei, Benedicti, Ioannis, Isaacet Christini mm. polonorum | listopad 12, S. |
| Matthaeus | Mateusz, Maciej |
| Matthiae ap. | luty 24 (w roku przestępnym luty 25). |
| Matthiae ep, Hierosolymi cf. | styczeń 30. |
| Maturi m. | listopad 21, N. |
| Mauri abb. ef. | styczeń 15; transl.marzec 12. |
| Mauri ep. Quinque eccl. | grudzień 1. |
| Mauri ep. Virdunen. cf. | listopad 10. |
| Mauri et Macharii abb- | styczeń15, K. |
| Mauri m. | listopad 21. |
| Mauri. Chrisantii et Dariae mm. | grudzień l, L. |
| Maurice | Maurycy |
| Maurilii ep. Andegav. cf. | wrzesień13; transl. styczeń 15. |
| Maurini abb. m, | czerwiec 10, N. |
| Mauritii et soc. mm. | wrzesień 22 (N.wrzesień 24); advent reliq. luty25; adv. capitis wrzesień 28; Rec.brachii grudzień 2. |
| Maxentiae vid. | kwiecień 30; trans.listopad 12. |
| Maximae v. | maj 16, N. |
| Maximi ep. cf. | maj 29 Wrocł. J; grudzień 16, N. |
| Maximi et Olympiadi nim. | kwiecień15 N. |
| Maximi lev. et m. | październik 20, N. |
| Maximiliani ep. m. | październik 12. |
| Maximini cf. | listopad 27, K. |
| Maximini ep. Treveren. cf. | maj 29,K. N.; transl. marzec 29; depos.wrzesień 12 v. Maximi ep. cf. |
| Maximini militis | marzec 3, N. |
| Maximini prb. | grudzień 15, K. |
| Maximini, Sabini, Iuliani mm. | lipiec 20, K. |
| Maximo cum studio | z najwyższą starannością |
| Maximus | Maksym |
| Maximus pericula semper dant veniam culpae | wielkie niebezpieczeństwo wyłącza zawinienie |
| Medardi ep. Noviomen. cf. | czerwiec8. rev. wrzesień 9. |
| Medardi et Gilhardi epp. | czerwiec8, K. |
| Meditatio cordis | piątek po niedzieli Laetare. |
| Medium mensis | środek miesiąca. |
| Medium quadragesimae | niedziela. Laetare. |
| Medium sexagesimae | niedziela Ocult. |
| Meinardi ep. Livoniae apostoli | sierpień 14t S. |
| Meinulphi diac. cf. | październik 5. |
| Melanii ep. cf. | listopad 6. |
| Melchiadis ep. | styczeń 10, N, |
| Melehiadis pp. m. | grudzień 10. |
| mellicida | bartnik, pszczelarz= hodowca pszczół |
| Melori m. | październik 1 |
| membranarius | wytwórca pergaminu, pergaminnik |
| Memento mori | pamiętaj o śmierci |
| Memento nostri domine | 4-ta niedzielą Adwentu. |
| Memorabilis | godny pamięci |
| mendicant | żebrak |
| mendicus | żebrak |
| Mennae m. | listopad 11, L. |
| Mennii ep. Catalaunen. | sierpień 5;transl. grudzień 5. |
| Mens | myśl, umysł, rozum |
| mensarius | bankier |
| mensator | stolarz- ale w odróżnieniu tylko wytwórca stołów |
| mensis | miesiąc |
| Mensis fenalis | Lipiec. |
| Mensis Mariae | Maj. |
| Mensis messionum | Sierpień. |
| Mensis paschae | niedziela Cantate. |
| Mensis Plutonis | Luty.Miesiąc Plutona |
| Mensis purgatorius | Luty. |
| Mensis septimus | Wrzesień. |
| Mentem sanctam Agathae | luty 5. |
| mercator | kupiec |
| Mercurii m. | listopad 26, 27. |
| Merentii m. | maj 17, N. |
| Meretricium | nierząd, prostytucja |
| meretrix | nierządnica,kobieta lekkich obyczajów |
| Meritum | istota sprawy |
| messor | żniwiarz |
| messor metator | probierz |
| Methodii ep. et Cyrilli cf. | marzec 9. |
| Methodii ep. m. | wrzesień 18, N. |
| Methodius | Metody |
| Metranni m. | styczeń 31. |
| Metrom cf. | maj 8. |
| Metropoli aep. Treveren. m. | październik 8. |
| Metropolia omnium festorum | Boże Narodzenie , grudzień 25. |
| metuo, ere, ui | bać się |
| Metus causa | z obawy (ze strachu) |
| Michaelis archang. patroni regni Galiciae | wrzesień 29; appositio(inventio) in monte Gargano maj8; Ded. eccl. Mich. in monte Tumba październik 16. |
| Mildradae abb. v. | lipiec 13. |
| miles | żołnierz |
| mimula | tancerka |
| Miniatis m. | październik 25. |
| Minister | sługa, służący |
| ministerialis | woźny sądowy |
| ministerialis generalis | woźny generalny |
| minuio, ire ? | budować |
| minuo, ere, ui, utum | pomniejszać/zmniejszac |
| minutor | felczer |
| Misach, Sidrach, Abdenago mm. | kwiecień 24, N. |
| Misahells, Ananiae, Azariae mm. | grudzień 16, N. |
| Miscelanea | zbiór rozpraw różnej treści, mieszanina |
| Miserere mei domine quoniam conculcavit me hostis | poniedziałek po niedzieli Iudica. |
| Miserere mei domine, quoniam ad teclamavi | 16-ta niedz.po Św. Trójcy. |
| Miserere mei domine, quoniam tribulor | piątek po niedzieli Iudica. |
| Miserere omnium domine | Popielec. |
| Miseria | bieda, nędza |
| Misericordia | miłosierdzie, współczucie, litość |
| Misericordia domini plena est terra także Misericordias (Misericordiam) domini cantabo in aeternum | niedziela Miłosierdzia, 2-ga po Wielkanocy |
| Missa aurea | sobota w tygodnia po św. Michale. |
| Missus est angelus | środa Suchych dni w Adwencie. |
| mitto, ere, misi, misssum | rzucać/posyłać |
| Młodzianków mm, | grudzień 28, |
| Modestae v. | listopad 4, K. |
| Modesti et Viti mm. | czerwiec 15, K. |
| Modicum et non videbitis | 3-cia niedziela po Wielkanocy |
| Modoaldi ep. Treveren. m. | maj 12. |
| Modus operandi | sposób działania |
| Modus probandi | sposób dowodzenia |
| Modus procedendi | tryb postępowania |
| moecha | cudzołożnica |
| molendarius | młynarz |
| Molibdaenum | Molibden-Mo |
| molitor | młynarz |
| mollio, ire | roztapiać/zmiękczać |
| Moloci ep. cf. | czerwiec 25. |
| Monachorum et martyrum Cisterciensium in Bohemia | maj 14, S. |
| Monachorum et martyrum monasterium Zedelitzensis | maj 28, S. |
| Monachorum martyrum Coprivnieiae | czerwiec 2, S. |
| Monachorum ordinis Cisterciensis anniversarium | maj 20, L. |
| Monachorum Prussiae mm. | wrzesień 27, S. |
| Monegundis v. | lipiec 1. |
| moneo, ere, | napominam |
| monetarius | mincarz = człowiek /pracownik/ wybijający monety |
| Monicae vid. | maj 4 (N. maj 5);transl, kwiecień 9. |
| Mononis erem. m. | październik 18. |
| monstro, are | pokazywać |
| montanista | górnik, górnik solny |
| Monulphi et Gondulphi ep. Trajecten cl. | lipiec 16. |
| Morandi cf. | czerwiec 3. |
| Moratorium | odroczenie terminu |
| Mors | śmierć |
| Mors omnia iura solvit | śmierć znosi wszelkie prawa |
| Mortalis | śmiertelny |
| Mortis causa | na wypadek śmierci |
| mortus | zmarły= denat |
| Mos (moris, mores) | zwyczaj, obyczaj |
| Mos maiorum | dawny (przodków) zwyczaj |
| moveo, ere, movi, motum | poruszać/zwijać |
| mulier | kobieta |
| Mulier adultera | sobota po Ocali. |
| Mulier Samaritana | piątek po niedzieli Oculi. |
| muliercula | nierządnica |
| Muller Cananea | niedziela Reminiscere. |
| Multa | kara pieniężna (grzywna) |
| multatio | ukaranie |
| Multi multa sciunt, nemo omnia | wielu wie dużo, nikt wszystkiego |
| Multi non omnes | wielu to nie wszyscy |
| Munera nostra quaesumus | 2-ga msza w dzień Bożego Narodzenia. |
| Munera oblata quaesumus | niedziela Zielonych Świąt. |
| Munus quod tibi domine | poniedziałek po niedzieli Oculi. |
| murarius | murarz/ogólnie bez podania secjalności/ |
| murator | murarz/ogólnie bez podania secjalności/ |
| musicus | muzyk |
| musicus /instrumentalis/ | muzyk, kapelmistrz |
| mutarius | celnik |
| Mutatis mutandis | z uwzględnieniem niezbędnych zmian |
| muto, are | poruszać/zmieniać |
| Mutuus | wzajemny, dwustronny |
PawełJerzy