Jak odczytywać akty sporządzone po rosyjsku

Najtrudniejszym etapem przez jaki będziemy musieli przejść podczas badań genealogicznych, będzie odczytanie metryk, sporządzonych w języku rosyjskim. Trudności te polegają głównie na odczytaniu tekstu napisanego cyrylicą. Aby poradzić sobie z przetłumaczeniem dokumentów nie musimy znać biegle języka rosyjskiego, wystarczy poznanie cyrylicy oraz powtarzających się zwrotów. Im więcej ksiąg przejrzymy, tym łatwiej będziemy odczytywać kolejne akty metrykalne.

Alfabet

А а – a К к – k Х х – h img
Б б – b Л л – l Ц ц – h
В в – w М м – m Ч ч – cz
Г г – g Н н – n Ш ш – sz
Д д – d О о – o Щ щ – szcz
Е е – je П п – p Ъ ъ – twardy znak
Ё ё – jo Р р – r Ы ы – y
Ж ж – ż С с – s Ь ь – miękki znak
З з – z Т т – t Э э – e
И и – i У у – u Ю ю – ju
Й й – ji Ф ф – f Я я – ja

Datowanie

img

Dokumenty sporządzone w języku rosyjskim zawierają zazwyczaj podwójne datowanie wydarzeń – według kalendarza juliańskiego oraz według kalendarza gregoriańskiego. Różnica między datami wynosi 12 dni. Czasem zdarzało się, że ksiądz lub urzędnik odnotował w metryce tylko jedną datę. W takim przypadku trudno będzie ustalić według jakiego kalendarza została ona ustalona. Metryki z tego okresu zawierają dokładną datę chrztu oraz datę urodzenia dziecka, datę przyjęcia sakramentu małżeństwa, a także datę zgonu. Wpisywano również godzinę, ale należy ją raczej traktować orientacyjnie jako porę dnia. Przy pomocy zamieszczonych poniżej informacji określimy dzień przyjęcia sakramentu oraz poznamy wiek osób wymienionych w metryce.

Miesiące:

Январь – styczeń Июль – lipiec
Февраль – luty Август – sierpień
Март – marzec Сентябрь – wrzesień
Апрель – kwiecień Октябрь – październik
Май – maj Ноябрь – listopad
Июнь – czerwiec Декабрь – grudzień

 

Liczebniki:

Один / первого – 1 / pierwszego Шестнадцать – 16
Два / второго – 2 / drugiego Семнадцать – 17
Три / третьего – 3 / trzeciego Восемнадцать – 18
Четыре / четвёртого – 4 / czwartego Девятнадцать – 19
Пять – 5 Двадцать – 20
Шесть – 6 Тридцать – 30
Семь – 7 Сорок – 40
Восемь – 8 Пятьдесят – 50
Девять – 9 Шестьдесят – 60
Десять – 10 Семьдесят – 70
Одиннадцать – 11 Восемьдесят – 80
Двенадцать – 12 Девяносто – 90
Тринадцать – 13 Сто – 100
Четырнадцать – 14 Тысяча восемьсот – 1800
Пятнадцать – 15 Тысяча девятьсот – 1900

img Treść aktu chrztu

Состоялось въ деревни (селе) / городѣ – działo się we wsi / w mieście [nazwa miejscowości]

Дня … / въдень... – dnia [data]

Явился (лично) – stawił się (osobiście) [imię i nazwisko osoby zgłaszającej (zazwyczaj ojca), zawód]

Жительствующий въ / изъ … – zamieszkały w [nazwa miejscowości]

леть / лѣтъ оть роду – … lat

В присутствии / а такоже … – w obecności [nazwiska świadków, ich wiek, zawody oraz miejsce zamieszkania]

И предъявили нам младенца мужеского / женского пола – i okazali nam dziecię płci męskiej / płci żeńskiej

Объявляя что онъ родился (урожденного) въдня … – oświadczając, że urodziło się (urodzonego) w [miejsce urodzenia] [data i godzina urodzenia]

Отъ (законной его жены) … урожденной … – z (jego prawowitej małżonki) [imię matki] z domu [nazwisko panieńskie, wiek]

Младенцу тому при Святомъ Крещении – dziecięciu temu na Chrzcie Świętym

Совершенномъ (Нами / ксёндзом) сего числа – odbytym (przez nas / przez księdza) w dniu dzisiejszym

Дано имя … – nadano imię [imię dziecka]

А восприесиниками его были … – a rodzicami chrzestnymi byli [imiona i nazwiska]

Акт ъсей – akt ten

Объябляющему и свидателям / присутствующим – stawiającemu i świadkom /obecnym

Неумеющим писать / неграмотным – nie umiejącym czytać / pisać

Прочитанъ / по прочитании / прочтении – został przeczytany

И затемъ нам только подписанъ – a następnie przez nas tylko podpisany

lub:

Свидетелями / присутствующими и нами подписанъ – przez świadków / obecnych i przeze mnie podpisany

Нами и ими подписанъ – przez nas i przez nich podpisany

Администратор прихода … – Administrator parafii [nazwa miejscowości]

Cодержащий акты гражданского состояния Кс. … – utrzymujący akta stanu cywilnego Ks. [podpis księdza]

Ксёндз … / викарий – Ksiądz [imię i nazwisko] / wikary

Najpopularniejsze imiona nadawane dzieciom

imiona żeńskie:

A Z R
Агата – Agata Зиновия – Zenobia Регина – Regina
Агнесса – Agnieszka Роза – Róża
Алёна – Helena I Розалия – Rozalia
Алина – Alina Ивонна – Iwona
Анна – Anna Иоанна – Joanna S
Антонина – Antonina Иоланта – Jolanta Саломея – Salomea
Арина – Irena Ирина – Irena София – Zofia
Сусанна – Zuzanna
B K
Беата – Beata Каролина – Karolina T
Болеслава – Bolesława Констанци – Konstancja Тереза – Teresa
Бронислава – Bronisława Кристина – Krystyna
U
W L Ульяна – Julianna
Варвара – Barbara Леокадия – Leokadia Устиния – Justyna
Виктория – Wiktoria Леонида – Leonida
Владислава – Władysława F
M Федора – Teodora
G Магдалина – Magdalena Фёкла – Tekla
Галина – Halina Маргарита – Małgorzata Фелиция – Felicja
Гертруда – Gertruda Марианна – Marianna
Мария – Maria C
E Мирослава – Mirosława Цецилия – Cecylia
Ева – Ewa
Евгения – Eugenia P JU
Екатерина – Katarzyna Павлина – Paulina Юлиания – Julianna
Елена – Helena Полина – Paulina Юлия – Julia
Елизавета – Elżbieta Юстина – Justyna

img

imiona męskie:

A Иероним – Hieronim R
Адам – Adam Иоанн – Jan Роберт – Robert
Александр – Aleksander Иосиф – Józef
Алексей – Aleksy S
Андрей – Andrzej K Себастьян – Sebastian
Казимир – Kazimierz Семён – Szymon
B Киприан – Cyprian Сигизмунд – Zygmunt
Болеслав – Bolesław Константин – Konstanty Симон – Szymon
Бронислав – Bronisław Станислав – Stanisław
Валентин – Walenty L Степан – Szczepan
Лаврентий – Wawrzyniec
W Лука – Łukasz F
Варфоломей – Bartłomiej Фаддей – Tadeusz
Викентий – Wincenty M Фёдор – Teodor
Марк – Marek Феликс – Feliks
G Мартин – Marcin Феофил – Teofil
Георгий – Jerzy Матвей – Mateusz/Maciej Филипп – Filip
Гиацинт – Jacenty Мечислав – Mieczysław Фома – Tomasz
Григорий – Grzegorz Мирослав – Mirosław Фридрих – Fryderyk
Михаил – Michał
E H
Евгений – Eugeniusz O Христофор – Krzysztof
Егорий – Jerzy Осип – Józef
E
Z P Эдуард – Edward
Зенон – Zenon Павел – Paweł Эмиль – Emil
Пётр – Piotr
I Прокофий – Prokop JA
Иван – Iwan Прокопий – Prokop Яким – Joachim
Игнатий – Ignacy Якуб – Jakub

Treść aktu ślubu

img Состоялось въ деревни (селе) / городѣ) – działo się we wsi / w mieście [nazwa miejscowości]

Дня … / въдень – dnia [data]

Объявляетъ, что – oświadcza się, że

В присутствии свидетелей– w obecności świadków [nazwiska, ich wiek oraz wykonywane zawody]

Жительствующего по улице подъ номером … / Проживающаго въ … – zamieszkałego na ulicy [nazwa] pod numerem [nr] / zamieszkałego w [nazwa miejscowości]

Заключенъ (заключено) сего числа – w dniu dzisiejszym został zawarty

Религиозный (и гражданский) брачный союзъ (бракъ) между – religijny (i cywilny) związek małżeński między [imię i nazwisko pana młodego]

Холостымъ ... / вдовцом после …, … леть (лѣтъ отъ роду) – kawalerem / wdowcem po [imię i nazwisko panieńskie żony], [wiek] lat, [zawód]

Сыномъ – synem

Покойных – zmarłych

Умершаго / находившегося въ живыхъ – zmarłego / żyjącego [imię i nazwisko ojca]

И покойной / находящейся въ живыхъ (живущей) … – i zmarłej / żyjącej [imię matki]

Урожденной … – z domu [nazwisko panieńskie matki]

Законнхъ супруговъ … – prawowitych małżonków [nazwisko]

Жительствующимъ (проживающимъ) / жительствующих въ … – zamieszkałym / zamieszkałych w [nazwa miejscowości]

Идевицею (дѣвицею), вдовою после …, … леть / лѣтъ отъ роду – i [imię i nazwisko panny młodej] panną / wdową po [imię i nazwisko], [wiek] lat

Родившеюся (рожденною) въ … – urodzoną w [nazwa miejscowości]

Жительствующею (жительствующей) / жительствующих въ … – zamieszkałą / zamieszkałych w [nazwa miejscowości]

img Проживающею у родителей – mieszkającą u rodziców

Браку семуmałżeństwo to

Предшествовали три оглашения – poprzedziły trzy zapowiedzi

Публикованные (публикованное, опубликованное) –publikowane

В приходских костёлах … – parafialnych kościołach [wymienione]

Въ дняхсего года – w dniach [daty] tego roku

Препятствий брака не было – przeszkód do małżeństwa nie było

Но не встретились никаки препятствих недопускающих брак – аle nie spotkały żadnych przeszkód niedopuszczających ślubu

Позволение на вступление въ бракъ невѣстю – pozwolenie na wstąpienie panny w związek małżeński

Дано было словесноея отцемъ невесты – dane było ustnie przez ojca młodej

Новобрачные объявили (объявляют), что – nowozaślubieni oświadczyli, że

Они никакого договора предбрачнаго между собою незакючили / брачный договоръ между ними заключенъ не былъ – umowy przedślubnej między sobą nie zawarli / umowa przedślubna między nimi nie była zawarta

Обрядъ тотъ религиозный исполненъ / религиозный обрядъ бракосочетания совершенъ – obrzęd ten religijny dopełnił / religijnego obrzędu zaślubin dokonał

Ксендзомъ … / викариемъПрихода / костёла – ksiądz [imię i nazwisko] / wikary [nazwa miejscowości] parafii / kościoła

Нижеподписавшимся Администраторомъ мѣстного Приходаniżej podpisujący się administrator tutejszej parafii

Актъ сей – akt ten

Обоим новобрачнымъ и свидетелямъ – obojgu nowożeńcom i świadkom

Присутствующимъ – obecnym

Неумеющим писать / неграмотным – nie umiejącym czytać/ pisać

Прочитанъ / по прочитании / прочтенииzostał przeczytany

Изатемъ нам только подписанъ – a następnie przez nas tylko podpisany

lub:

Нами и ими подписанъ przez nas i przez nich podpisany

lub:

Новобрачными, свидетелями и нами подписанъprzez nowożeńców, świadków i przeze mnie podpisany

Администратор прихода …Administrator parafii [nazwa miejscowości]

Cодержащий акты гражданского состояния Кс. …utrzymujący akta stanu cywilnego Ks. [podpis księdza]

Ксёндз … / викарийksiądz [imię i nazwisko] / wikary

Treść aktu zgonu

img

Состоялось въ деревни (селе) / городѣ – działo się we wsi / w mieście [nazwa miejscowości]

Дня … / въдень – dnia[data]

Явился (лично) – stawił się (osobiście) [imię i nazwisko osoby zgłaszającej, zawód]

Жительствующий въ / изъ … – zamieszkały w [nazwa miejscowości]

леть / лѣтъ оть роду – … lat

В присутствии / а такоже … – w obecności [nazwiska świadków, ich wiek, zawody oraz miejsce zamieszkania]

И обьявили, что въ... / здесь / по улице подъ номеромъ … – i oświadczyli że w [nazwa miejscowości] / tutaj / na [nazwa] ulicy pod numerem [nr]

Дня … – dnia [dzień, miesiąc, rok, godzina]

Умеръ / умерла … (урождённая …) – umarł / umarła [imię i nazwisko zmarłego] (z domu [nazwisko panieńskie])

лѣтъ оть роду – [zawód, wiek] lat

Родившийся (рожденъ) / родивилаяся въ – urodzony / urodzona w [nazwa miejscowości]

Жительствующий / жительствующая въ – zamieszkały / zamieszkała w [nazwa miejscowości]

Отъи …/ сын / дочъ … – z [imię ojca] i [imię matki] / syn / córka [ dane rodziców]

Имена родителей неизвестны – imiona rodziców nieznane

Жена / муж... – żona / mąż [imię i nazwisko małżonka]

Оставив после себя овдовевшую жену …, урождённую … – zostawiając po sobie owdowiałą żonę [imię żony], z domu [nazwisko panieńskie]

Оставив после себя овдовевшего мужа … – zostawiając po sobie owdowiałego męża [imię i nazwisko męża]

По (на очномъ) удостовоарении (удостоверении) о кончини (кончинѣ) … / его – po naocznym przekonaniu się o zgonie [imię i nazwisko zmarłego] / jego

Актъ сей – akt ten

Объябляющему и свидателям / присутствующим – stawiającemui świadkom /obecnym

Неумеющим писать / неграмотным – nie umiejącym czytać/ pisać

Прочитанъ / по прочитании / прочтении – został przeczytany

И затемъ нами только подписанъ – a następnie przez nas tylko podpisany

lub:

Свидетелями / присутствующими и нами – przez świadków / obecnych i przeze mnie

Нами и ими подписанъ – przez nas i przez nich podpisany

Администратор приходаAdministrator parafii [nazwa miejscowości]

Cодержащий акты гражданского состояния Кс. …utrzymujący akta stanu cywilnego Ks. [podpis księdza]

Ксёндз … / викарий – ksiądz [imię i nazwisko] / wikary.


Tłumaczenie metryk z języka rosyjskiego wymaga ogromnej cierpliwości. Niedbały charakter pisma księdza może utrudnić nam pracę, czasem także zniechęcić nas do samodzielnej próby odczytania aktu. Na szczęście, na końcu każdej księgi znajdziemy spis osób, które przyjęły sakrament, najczęściej sporządzony w kolejności alfabetycznej. Korzystanie ze spisu ułatwia i przyśpiesza poszukiwania konkretnej metryki. Nie warto jednak opierać się jedynie na skorowidzu, ponieważ niewykluczone jest, że jakieś nazwisko zostało przypadkowo pominięte i nie umieszczono go na takiej liście.

 

opracowanie: Martyna Jarosińska